مقاله آسيب-روانشناختی-اینترنت-32-ص

مقاله آسيب-روانشناختی-اینترنت-32-ص (docx) 38 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 38 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

آسيب ‏هاى روان ‏شناختى اينترنت بى شك، رشد روزافزون اينترنت فوايد و اهميت غير قابل انكارى دارد، چندان كه در دوران حاضر، نقش محورى اينترنت چنان اساسى است كه بدون آن امكان برنامه ريزى، توسعه و بهره‏ورى در زمينه‏هايى چون: فرهنگى، اجتماعى، اقتصادى و علمى در جهان آينده امكان‏پذير نخواهد بود. با وجود اين، نبايد از پيامدهاى ناگوار و مخرب آن به‏ويژه در زمينه‏هاى اجتماعى و فرهنگى غافل ماند. به ديگر سخن، اينترنت با همه خوبى‏ها و فوايدش، از كاستى‏ها و آسيب‏هايى نيز برخوردار است كه همگان به ويژه دولت‏مردان، سياست‏گذاران و اوليا و مربيان و والدين بايد بدان واقف باشند. البته سخن گفتن از آسيب‏هاى اينترنت به معناى نفى اين پديده و نگاه منفى بدان نيست؛ بلكه واقعيت اين است كه اينترنت داراى كاركردهاى مثبت و منفى مى باشد كه پاره‏اى از كاركردهاى مثبت را در مقاله پيشين بيان كرديم و اكنون به بيان برخى از آسيب‏هاى آن مى پردازيم. آسيب شناسى اينترنت، همچنان كه از عنوان آن پيداست، عنوانى كلى و وسيع است، چندان كه مى‏توان آن را از رويكردها و ابعاد مختلف مورد مطالعه و بررسى قرار داد؛ براى مثال، در بُعد فنى آسيب‏هايى نظير امنيت شبكه‏اى و نرم‏افزارى در برابر ويروس‏ها و نفوذگرها (هكرها)، برنامه‏نويسى‏هاى گوناگون و گاهى غير استاندارد، همچنين در ابعاد مختلف ديگرى چون ابعاد سياسى و بررسى مسائلى مانند تاءثير اينترنت بر مرزهاى ملى، دموكراسى و آزادى، در بُعد اقتصادى مباحثى از قبيل: اينترنت و بازارهاى الكترونيكى و تاثير آن در جهانى شدن و اقتصاد جهانى و ابعاد گوناگون ديگر را مى‏توان مطرح كرد. اما در اين نوشتار فقط به آسيب‏هاى روان‏شناختى اشاره خواهيم كرد. انواع آسيب‏هاى فردى و روان‏شناختىامروزه آسيب‏هاى فردى و روان‏شناختى اينترنت، از سابر خطرات آن بيشتر است. در بعد روان شناختى، اينترنت آسيب‏هاى جدى متعددى از جمله: هويت نامشخص، اضطراب، افسردگى و انزوا، اعتياد به اينترنت و به خصوص اعتياد به گپ‏زنى (چت) را مى‏تواند براى كاربران به همراه داشته باشد؛ همچنان كه فوايد و مزاياى متعددى را نيز مى‏تواند براى او به ارمغان آورد.شناخت واقعى و عملى نيازهاى نسل جوان امروز، مستلزم بررسى ابعاد مختلف عوامل تاءثيرگذار و اثرپذيرى از فنّاورى نوين ارتباطى است. متاسفانه بخش عمده‏اى از مديران و مسئولان و برنامه‏ريزان و تصميم‏سازان ما يا نمى‏خواهند و يا نمى‏توانند به شناخت اين فنّاورى بپردازند. اينترنت و رايانه نه تنها ميزان و سطح اطلاعات نسل جوان را افزايش داده، بلكه بر تمايلات و گرايشات آنان نيز تاءثير گذاشته است. نسلى كه با اينترنت سر و كار دارند همين جوانانى هستند كه در نهادهاى مختلف مشغول كارند. از اين‏رو برچسب منحرف و مانند آن زدن به چنين كاربرانى به هيچ عنوان روا نيست. اما در عين حال بايد توجه داشت كه اين رسانه جهانى حاوى پيام‏ها و پيامدهايى است كه مى‏تواند شخصيت جوان و نوجوان را به سادگى تحت تاءثير قرار دهد و به سمت و سويى خطرناك بكشاند. از اين رو، جا دارد كه با انجام تحقيقاتى وسيع در حوزه روان‏شناسى و جامعه‏شناسى اينترنت، مباحثى كه در جوامع پيشرفته مهم و حياتى قلمداد مى‏شوند، جامعه را از آفت‏هاى واقعى آنها مطلع، و در صورت امكان از برخى از آنها پيش‏گيرى كرد.يكى از مسائل روان‏شناختى در باره اينترنت، هويت ناشناس كاربر است. هويت، واجد سه عنصر است: شخصى، فرهنگى و اجتماعى، كه هر يك در تكوين شخصيت فرد نقش مهمى را ايفا مى‏كنند. در مقايسه‏ها، هويت شخصى ويژگى بى‏همتاى فرد را تشكيل مى‏دهد و هويت اجتماعى در پيوند با گروه‏ها و اجتماعات مختلف قرار مى گيرد. اينترنت صحنه فرهنگى و اجتماعى است كه فرد خود را درموقعيت‏هاى متنوع نقش‏ها و سبك‏هاى زندگى قرار مى دهد. در اين فضاى عمومى، مهارت فرهنگى جديدى لازم است تا با تنظيمات نمادين بتوان بازى كرد. پايگاه شخصى نمونه‏اى مدرن است كه چگونه كاربر اينترنت خود را براى مخاطبان جهانى معرفى مى‏كند. براى بيان افكار، احساسات، علايق و آراء از متن مناسب، گرافيك، صدا و فيلم استفاده مى‏شود. «ميلر» اهميت و پيوندهاى پايگاه شخصى را ذكر مى‏كند و مى‏گويد كه: «به من بگو لينك‏هايت چيستند تا بگويم كه چه شخصى هستى.» دكتر محمد عطاران معتقد است كه با امكانات و گزينه‏هاى فراوانى كه رسانه‏هاى عمومى از جمله اينترنت در اختيار جوانان مى‏گذارند، آنان دائماً با محرك‏هاى جديد و انواع مختلف رفتار آشنا مى‏شوند. چنين فضايى هويت نامشخص و پيوسته متحولى را مى آفريند، خصوصا براى نسلى كه در مقايسه با نسل قبل با محرك‏هاى فراوانى مواجه است. همچنين از طريق رسانه‏هاى جمعى، افراد خط مفروض ميان فضاى عمومى و خصوصى را تجديد سازمان مى‏كنند و اين امكانى است كه جوانان فعالانه از آن استفاده مى‏كنند.(1) بحران هويت جوانان جوان، به خصوص در دوران بلوغ كه مرحله شكل‏گيرى هويت اوست و همواره به دنبال كشف ارزش‏ها و درونى كردن آنها مى‏باشد، با اينترنت و حجم گسترده، حيرت‏انگيز و گوناگون اطلاعات مواجه مى‏شود و ناچار كه در اين دنياى مجازى، هويت خويش را از طريق جستجو پيدا كند و بدين‏سان، ممكن است برخى و شايد تعداد زيادى از نوجوانان راه را در اينترنت گم كنند و دوران هويت‏يابى خويش را بيش از پيش با بحران سپرى كنند.از سوى ديگر، گاهى برخى از ويژگى‏هاى شخصيتى مانند: سن، تحصيلات، محل سكونت و حتى جنسيت در اينترنت از بين مى‏رود؛ به عنوان نمونه، بسيارى از افرادى كه در اتاق‏هاى چت مشغول گفتگو با يكديگر مى‏باشند با مشخصاتى غير واقعى ظاهر شده و از زبان شخصيتى دروغين كه از خود ساخته‏اند و آن را به مخاطب يا مخاطبان خود معرفى كرده‏اند، صحبت مى‏كنند و با اين حال، چه تاءثيراتى كه همين شخصيت‏هاى ناشناس بر يكديگر دارند.سوء استفاده جنسىيكى ديگر از خطرات جدى اينترنت در دوران كنونى متوجه كودكان و نوجوانان است. از جمله اين خطرات سوء استفاده جنسى از طريق اينترنت است. كودكان و نوجوانان به خصوص در جوامع پيشرفته كه استفاده از اينترنت در خانه و مدرسه براى آنان ميسر است، خاصه از طريق اتاق‏هاى چت و گپ‏زنى مورد اغفال و سوء استفاده جنسى قرار مى‏گيرند. در مواردى كار اغفال كودكان توسط باند و تشكيلات برنامه‏ريزى‏شده انجام مى‏شود كه يكى از موارد آن در ايالت «كنتاكى» در آمريكا اتفاق افتاد. در آنجا يك بازرس پليس موفق شد يك شبكه انتشار صور قبيحه كودكان را برچيند.(2)بنا بر مطالعاتى كه در غرب در اين زمينه انجام گرفته است، اغلب نوجوانانى كه مورد اغفال و سوء استفاده جنسى واقع مى‏شوند، زير 18 سال سن دارند و در بيشتر موارد تصاوير تحريك‏كننده‏اى از طريق چت يا تلفن همراه برايشان ارسال، و سپس از آنها براى حضور فيزيكى در محل خاصى دعوت شده و بدين ترتيب فريب خورده و مورد تجاوز جنسى واقع مى‏شوند.(3) اين مسئله در حال حاضر، به يكى از معضلات جدى در مغرب زمين مبدل شده است؛ چندان كه غالب دانشمندان و سياست‏گذاران به‏اين امر بيش از پيش وقوف و توجه داشتهاند و مقالات، كتاب‏ها و همايش‏هاى متعددى در ارتباط با آن برگزار كرده‏اند؛ براى مثال، ده سال پس از تصويب كنوانسيون حقوق كودك توسط سازمان ملل در سال 1989م؛ يعنى در سال 1999م گردهمايى جهانى تحت عنوان «كارشناسى براى حمايت كودكان در برابر سوء استفاده جنسى از طريق اينترنت» برگزار گرديد كه منجر به صدور قطعنامه‏اى شد كه در آن آمده است: «هر چه اينترنت بيشتر توسعه پيدا كند، كودكان بيشتر در معرض محتويات خطرناك آن قرار خواهند گرفت. فعاليت‏هاى مجرمانه مربوط به فحشاى كودكان و پورنوگرافى آنان، كه از طريق اينترنت مورد سوءاستفاده واقع مى‏شوند، اكنون از مسائل حاد به شمار مى‏رود. اگر چه سودمندى‏هاى اينترنت از زيان‏هاى بالقوه آن بيشتر است، در عين‏حال نبايد از شناخت خطرات آن، غفلت كرد. در صورتى كه براى مقابله با اين خطرات، اقدامى صورت نگيرد، تهديدهاى سنگين آن بر كودكان باقى خواهد ماند و سبب بازدارى از كاربرد صحيح اينترنت در آينده خواهند شد».(4) نكته بسيار مهم آن است كه چون اينترنت «جهانى» است، قواعد ناظر به آن نيز بايد «بين‏المللى» باشد و مبارزه با مفاسد اينترنت از جمله ترويج فحشاى كودكان، همتى جهانى طلب مى‏كند و نيازمند يك رويكرد استراتژيك جهانى و منحصر به فرد و مستلزم ضمانت اجرايى بين‏المللى است.بدين‏سان، پايگاه‏هاى زيادى درباره با آثار مخرب اينترنت و به خصوص چت براى نوجوانان و جوانان و راه‏هاى پيشگيرى از اين آثار راه‏اندازى شده است كه از جمله اين پايگاه‏ها عبارتاند از:http://www.safekids.com/http://www.safeteens.com/ http://www.cyberkids.com/kc/index.html http://www.kidsworld.org/http://www.kids-online.com/ http://www.kidssafenet.com/ حتى براى جستجوى مطمئن و متناسب با نوجوانان، موتورهاى جستجوى تخصصى مطمئن و فيلتردارى تاءسيس شده‏اند كه نمونه‏هاى زير از آن جمله‏اند:http://www.ajkids.com/http://www.yahooligans.com/http://sunsite.berkeley.edu/KidsClickhttp://cybersleuth-kids.com/ بنابراين، ضرورى است كه پيش از شيوع چنين خطرات اينترنتى در بين نوجوانان جامعه ما، تدابير امنيتى مناسبى انديشيده شود و مفاهيم مبتنى بر فنّاورى ارتباطى روز و خطرات احتمالى و نحوه استفاده صحيح از آن توسط رسانه‏هاى جمعى، براى نوجوانان كشور، به عنوان يك نياز ضرورى و فورى قلمداد شده، آموزش داده شود. واقعيت اين است كه جامعه كاربران ميليونى اينترنت كشور در 10 سال آينده، امروز تعليم مى بينند. هر اندازه اين تعليم، بر اساس درك بيشتر و توجه به قابليت‏هاى كودكان استوار شده باشد، خطر آسيب‏پذيرى نوجوانان و جوانان كشور از فعاليت‏هاى مبتذل فرهنگى غرب از طريق فنّاورى روز، كاهش مى‏يابد و راه حضور صحيح و روشمند نوجوانان ايرانى در اينترنت هموارتر مى‏گردد.اعتياد به اينترنتاعتياد به اينترنت(5) يا استفاده بيش از حد از ديگر آسيب‏هاى فردى، و تا حدودى اجتماعى اينترنت است كه گاهى از اين بيمارى تحت عنوان اعتياد مجازى(6) و مشهوتر از آن با عنوان «اختلال به اعتياد اينترنت»(7) نام برده مى شود. اختلال اعتياد به اينترنت يك پديده بين رشته‏اى است و علوم مختلف پزشكى، رايانه‏اى، جامعه‏شناسى، حقوق، اخلاق و روان شناسى هر يك از زواياى مختلف اين پديده را مورد بررسى قرار داده‏اند و در هر يك از اين علوم مختلف نظريه‏هايى براى اين اختلال مطرح شده است. اما به رغم تحقيقات زياد براى شناختن عوامل اصلى اعتياد به اينترنت، ابهامات بسيارى در بين دانشمندان اين حوزه وجود دارد.ممكن است تا به حال چندين بار از طريق رسانه‏هاى جمعى به ويژه تلويزيون، باخبر شده باشيد كه در آمريكا و برخى از جوامع پيشرفته، تعداد معتادان به اينترنت از اعتياد به مواد مخدر، الكل و ساير چيزها بيشتر است. بنا بر يك گزارش، برخى از آمريكايى‏ها تا جايى اعتياد پيدا كرده‏اند كه روزانه بيش از 18 ساعت از وقت خود را صرف اينترنت مى‏كنند، كه اين امر منجر به قبض‏هاى تلفن سرسام‏آور و عدم‏توجه به خانواده مى‏شود. از اين رو، اينترنت زندگى بسيارى از مردم را مختل كرده است. اين بيمارى در آمريكا به قدرى فاجعه‏بار است كه كليساها، پيشوايان مذهبى با فريادهاى كمك خواهى زن و شوهر، يا يكى از آنها، براى رهايى از اين نوع اعتياد مواجه هستند و مؤسسه‏هاى مشاوره‏اى مسيحى در حال تدوين مشاوره‏هاى اعتياد به اينترنت مى‏باشند.(8) تشخيص اعتياد به اينترنت از مواردى است كه بحث‏هاى زيادى درباره آن صورت گرفته است. سرپرست مركز درمانى اعتياد به الكل و مواد مخدر در دانشگاه استنفورد در اين مورد مى گويد: «اگر فردى متوجه شد كه قادر نيست يك روز را بدون استفاده از اينترنت سپرى كند، شكى نيست كه اين فرد به استفاده از اينترنت معتاد شده است».(9) البته حق اين است كه زمان به تنهايى نمى‏تواند معيار كامل و دقيقى براى تشخيص اعتياد به اينترنت باشد؛ بلكه در كنار آن بايد شاخص‏هاى ديگرى نظير اين كه شخص استفاده كننده چه كسى است، در نظر گرفته شود، بايد توجه شود. كه آيا كاربر دانشجو و استاد دانشگاه است كه هر روز براى تهيه برخى مطالب و آمارها به اينترنت مراجعه مى‏كند؟ آيا تاجرى است كه هر روز چندين ساعت وقت خويش را صرف تجارت الكترونيكى مى‏كند؟ يا اينكه فردى است كه عادت كرده است تا بخشى از وقت خويش را براى چت و گپ‏زنى و ايجاد روابط اينترنتى سپرى كند؟ بى شك، در مورد اوّل و دوم به سختى مى توان برچسب معتاد اينترنتى را براى كاربران آن حرفه روا دانست. نكته قابل توجه اينكه بسيارى از مطالعات و تحقيقات انجام گرفته در اين مورد، مطالعات موردى است كه تعميم نتايج آن به همه شرايط و همه جوامع چندان آسان نيست. به همين جهت، معيار و نشانه‏هاى گوناگونى در اين باب مطرح شده است. از جلمه نشانه‏هاى ديگر اعتياد به اينترنت، موارد زير را مى‏توان يادآور شد، هرچند كه اين نشانه‏ها به تنهايى نمى‏توانند معيار مستقل و كاملى براى اعتياد مجازى به شمار آيند:كم بيرون رفتن از خانه، صرف زمان بسيار كوتاه براى وعده‏هاى غذايى، شكايت ديگران از صرف زمان طولانى در اينترنت، بررسى و سر زدن به صندوق الكترونيكى چندين مرتبه در روز، رفتن به سراغ اينترنت در مواقع تنهايى و خلوت و زمانى كه كسى در خانه نيست.(10)علت و ريشه اعتياد به اينترنت از مباحثى داغى است كه نظريه‏پردازان مختلفى را به خود مشغول كرده است و نظرات مختلفى دراين باره وجود دارد. دكتر «جان گروهول»(11) كه گفته مى‏شود توسط وى تحقيقات وسيعى در اين زمينه انجام گرفته است، معتقد است چيزى كه باعث اعتيادآور شدن اينترنت گرديده، اجتماعى شدن(12) است. به عقيده گروهول جنبه‏هايى از اينترنت كه كاربران بيشترين وقت خود را در آنها سپرى مى‏كنند، با تعامل اجتماعى مرتبط است؛ به عنوان مثال، كاربران با انسان‏هاى همانند و دلخواه خود از طريق پست الكترونيكى، گروه‏هاى مباحثه يا خبرى، چت، بازى آن‏لاين و مانند آن وارد تعامل اجتماعى مى شوند. البته انسان‏ها و مخصوصا جوانان ساعت ها وقت خويش را براى كتاب خواندن، تماشاى تلويزيون و مكالمه تلفنى مى‏كنند، و حتى گاهى از خانواده و دوستان و محيط خويش غافل مى شوند، ولى آيا مى توان گفت كه آنها معتاد تلفن و تلويزيون هستند؟ البته نه. سرّ اختلاف اينترنت با ديگر رسانه‏ها و خصيصه اعتيادزاى آن در اين است كه جوان هنگام كار با اينترنت به دنبال هويت‏يابى و تعامل اجتماعى است و اين فرايند اجتماعى شدن است كه آن را اعتيادآور مى سازد.(13)دكتر كيمبرلى اس. يانگ(14) يكى ديگر از متخصصان و محققان مسائل اينترنت، ريشه فريبندگى و اعتيادآور بودن اينترنت را در مدلى تحت عنوان ACE به سه عامل پيوند مى‏دهد. اين سه عامل عبارتند از:گمنامى: آيا تا به حال اصطلاح «شما به اندازه رازهايتان نگران هستيد» را شنيده‏ايد؟ مسئله اعتياد به اينترنت نيز چنين است. نه از روى قبض‏هاى تلفن مى شود فهميد و نه كسى از كليسا شما را در حال خروج از كتاب‏فروشى مخصوص بزرگسالان خواهد ديد. فقط كاربر و گيرنده پيام از اين موضوع آگاهى دارند. كسى نمى‏تواند بفهمد شخصى كه به اينترنت متصل است، مشغول چه كارى است.راحتى و آسودگى: شما درخانه خود مى‏توانيد با نوك انگشتانتان با دنيا ارتباط داشته باشيد. با چند ضربه انگشت مى‏توانيد داستان‏هاى عاشقانه، رابطه جنسى اينترنتى، بازى‏ها و كتاب‏هاى بزرگسالان و ديگر چيزها را به داخل خانه خود بياوريد. گريز: دكتر يانگ مى‏نويسد: «اگر افراد در زندگى روزمره روز بدى داشته باشند، مى‏توانند با مراجعه به اينترنت به تسكين و آسودگى برسند. بعضى از افراد معتاد، اينترنت را به عنوان يك مسكن و بعضى ديگر به عنوان آزاد شدن يكباره هورمون آدرنالين مى‏دانند. بالاتر از اين شما در اينترنت مى‏توانيد هر چيزى يا شخصى باشيد. شما مى‏توانيد وزنتان را كمتر بگوييد، اگر چه سنگين وزن باشيد. خود را مجرد معرفى كنيد، اگر چه متاهل باشيد. و شما مى‏توانيد يك زندگى تخيلى و خيالى داشته باشيد. از اين جهت، اينترنت مى‏تواند باعث گمراهى افراد شود.»(15) پيامدهاى اعتياد به اينترنت و حتى كار زياد با اينترنت كه در حد اعتياد نباشد، نتايج و پيامدهاى زيان‏بخشى براى فرد و جامعه در پى داشته و آسيب هاى شديد جسمانى، مالى، خانوادگى، اجتماعى و روانى را به همراه دارد. يكى از پيامدهاى فردى و اجتماعى اعتياد و كار زياد با اينترنت، انزوا و كناره‏گيرى اجتماعى است. پوت‏نام(16) (1991م) معتقد است كه در طى 35 سال گذشته كاهش چشمگيرى در ارتباطات اجتماعى افراد در آمريكا رخ داده است. مردم كمتر به راءى‏گيرى و كليسا مى روند، به ندرت موضوعات سياسى را با همسايه‏ها در ميان گذاشته يا عضويت گروههاى دواطلبانه را قبول مى‏كنند، مهمانى شام كمترى دارند و كمتر به منظورهاى اجتماعى دور هم جمع مى‏شوند. اين موضوع پيامدهاى عمده‏اى براى جامعه و فرد دارد؛ زيرا وقتى مردم از نظر اجتماعى درگير باشند، سالم‏تر و خوشبخت‏تر زندگى مى‏كنند.(17)از ديگر پيامدهاى اعتياد اينترنتى مشكلات خانوادگى و تاءثير آن بر روى روابط زناشويى، والدين و فرزندان است. امروزه اصطلاح «بيوه اينترنتى»(18) براى همسر معتاد به اينترنت اطلاق مى شود. آمار نشان مى‏دهد كه اعتياد به اينترنت ممكن است به فروپاشى خانواده و طلاق منجر شود. شايد باور كردن اينكه شخصى همسر خود را فقط به علت ارتباط با فرد ديگر در اينترنت ترك مى‏كند، براى كسانى كه به اينترنت اعتياد پيدا نكرده‏اند، وحشتناك به نظر برسد؛ ولى اين مسئله هر روز در دنياى اينترنت اتفاق مى‏افتد.دكتر يانگ معتقد است كه اگر چه زمانْ تنها عامل تعيين كننده در تعريف اعتياد به اينترنت نيست، ولى عموما معتادان بين 40 تا 80 درصد از وقت خود را با جلساتى كه ممكن است هر كدام حتى تا 20 ساعت طول بكشد، صرف مى‏كنند و اين كار باعث مى شود اختلالاتى در ميزان و زمان خواب كاربر به وجود آيد. در موارد شديد حتى قرص‏هاى كافئين براى تسهيل زمان طولانى‏ترى در اينترنت بودن مصرف مى‏شود. اين اختلال، خستگى بيش از اندازه در بدن ايجاد مى‏كند كه كاركرد درسى و شغلى را تحث تاءثير قرار مى دهد و ممكن است نظام ايمنى بدن را ضعيف كند و فرد آسيب‏پذيرى بيشترى به بيمارى‏ها پيدا كند. افزون بر اين، به علت عدم ورزش و حركات مناسب، مشكلات عصب‏هاى مچ و درد پشت، چشم‏درد و مانند آن به وجود مى آيد.