مبانی نظری و پیشینه تحقیق شکاف دیجیتالی واضطراب رایانه (فصل دوم)

مبانی نظری و پیشینه تحقیق شکاف دیجیتالی واضطراب رایانه (فصل دوم) (docx) 56 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 56 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

مبانی نظری وپیشینه تحقیق شکاف دیجیتالی واضطراب رایانه 2-1 : مقدمه PAGEREF _Toc343947561 \h 11 2-2: فناوری اطلاعات و ارتباطات PAGEREF _Toc343947562 \h 12 2-3: اینترنت PAGEREF _Toc343947563 \h 14 2-4: وب (شبکه) PAGEREF _Toc343947564 \h 15 2-5 جامعه اطلاعاتی PAGEREF _Toc343947565 \h 15 2-6: شکاف دیجیتالی PAGEREF _Toc343947567 \h 16 2-7 : تاریخچه شکاف دیجیتالی PAGEREF _Toc343947568 \h 18 2-8: سطوح شکاف دیجیتالی PAGEREF _Toc343947569 \h 19 2-9: شاخص های شکاف دیجیتالی PAGEREF _Toc343947570 \h 20 2-10: عوامل موثر بر شکاف دیجیتالی PAGEREF _Toc343947571 \h 22 2-10-1: درآمد و اقتصاد: PAGEREF _Toc343947572 \h 22 2-10-2: نسل و شکاف دیجیتالی PAGEREF _Toc343947573 \h 24 2-10-3: جنسیت و شکاف دیجیتالی PAGEREF _Toc343947574 \h 25 2-10-4: سواد رایانه ای PAGEREF _Toc343947575 \h 27 2-10-5: مهارت و شکاف دیجیتالی PAGEREF _Toc343947576 \h 27 2-10-6: نگرش نسبت به فناوری اطلاعات و ارتباطات PAGEREF _Toc343947577 \h 29 2-10-7:میزان تسلط بر زبان انگلیسی PAGEREF _Toc343947578 \h 30 2-10-8: دسترسی به فناوری اطلاعات وارتباطات PAGEREF _Toc343947579 \h 30 2-10-8-1 انواع دسترسی PAGEREF _Toc343947580 \h 31 2-11: جهان و شکاف دیجیتالی PAGEREF _Toc343947581 \h 33 2-12: ایران و شکاف دیجبتالی PAGEREF _Toc343947582 \h 34 2-13 : وضعیت ایران درجهان: PAGEREF _Toc343947583 \h 35 2-14: تئوری های کاهش شکاف دیجیتالی PAGEREF _Toc343947584 \h 36 2-15: اضطراب PAGEREF _Toc343947585 \h 36 2-16: اضطراب رایانه PAGEREF _Toc343947586 \h 38 2-17: سطوح اضطراب رایانه: PAGEREF _Toc343947587 \h 40 2-18: عوامل موثر بر اضطراب رایانه PAGEREF _Toc343947588 \h 41 2-18-1: خودکار آمدی و اضطراب رایانه PAGEREF _Toc343947589 \h 41 2-18-2: نگرش و اضطراب رایانه PAGEREF _Toc343947590 \h 42 2-18-3: آموزش واضطراب رایانه PAGEREF _Toc343947591 \h 43 2-19: پیشینه ی پژوهش شکاف دیجیتالی و اضطراب رایانه PAGEREF _Toc343947592 \h 44 2-19-1: تحقیقات انجام شده در داخل کشور PAGEREF _Toc343947593 \h 44 2-19-2: تحقیقات انجام شده در خارج از کشور PAGEREF _Toc343947594 \h 48 2-20 نتیجه گیری PAGEREF _Toc343947595 \h 53 1 : مقدمه فناوري اطلاعات و ارتباطات فرصت هاي بي نظيري را براي جوامع بوجود آورده است. با وجود توسعه روزافزون اين فناوري يكي از دغدغه هاي كليدي در سطح بين المللي وجود شكاف ديجيتال بين كشورها و ملت هاي مختلف براي بهره گيري از اين فناوري است. شکاف دیجیتالی معمولا به عنوان فاصله ای بین آن دسته از افرادی که به اشکال جدید فناوری اطلاعات و ارتباطات دسترسی دارند و کسانی که دسترسی ندارند تعریف می شود. متاسفانه همه مردم به فناوری اطلاعات وارتباطات دسترسی ندارند( سطح اول شکاف دیجیتالی) و شگفت آور اینکه تعداد زیادی از مردم توانایی و مهارت استفاده از ICT به روش درست را ندارند. بنابراین نمی توانند از مزایای این فناوری بهره ببرند.(سطح دوم شکاف دیجیتالی) .آیا براستی مردم از رسانه های جدید اطلاع ندارند و یا توانایی استفاده از آن را ندارند؟.(دونات ،براند وینر، کرسچ باوم، 2009) برای بسیاری از ما این نوع فناوری در قالب رایانه های دیجیتالی تجلی کرده و به ابزاری لازم برای انجام کارها و رفع نیازهای شخصی تبدیل شده است.(درخشان، 1387)همچنین مقدار رو به رشد اطلاعات به مهارت استفاده از اینترنت بستگی دارد، پس اینترنت نیز باید به عنوان یک منبع حیاتی در جامعه معاصر در نظر گرفته شود.(ون دایک،ون دارسن 2010 ) اگر چه مفهوم شکاف دیجیتالی به دسترسی فیزیکی به فناوری اطلاعات و ارتباطات خطاب می شود. اسپرول، زوبروف، و کیسلر (1986) دریافتند که برخی از دانشجویان هنگام مواجهه با فن آوری، احساس سردرگمی و عدم کنترل شخصی و اضطراب می شوند. که به این اضطراب ، اضطراب رایانه اطلاق می شود در واقع اضطراب رایانه با عنوان ترس از رایانه ها در هنگام استفاده از آنها، و یا ترس از امکان استفاده از رایانه تعریف شده است (چوآ، چن، وونگ، 1999). پس یکی از عواملی که در ایجاد شکاف دیجیتالی می تواند مهم باشد ترس از استفاده از رایانه ها و اینترنت است که همان اضطراب رایانه ای است می باشد. 2-2: فناوری اطلاعات و ارتباطات علم و فن آوري هر دو سازنده تمدن بشر هستند و توسعه هرکدام بدون دیگري ممکن نیست . علم به معنی شناخت عالم هستی و یافتن قوانین حاکم بر طبیعت است . در صورتی که منظور از فن آوري، کاربرد علوم و یافته هاي علمی در عمل با استفاده از رویه ها و مطالعات منظم و جهت دار براي ارضاي خواسته هاي مادي است و غالباً با اختراع ها و کاربرد وسایل و تجهیزات در ارتباط است. فن آوري دانستن چگونگی انجام کار و فرآیند خلاقی است که در آن ابزار، منابع و نظام ها براي حل مسایل به کار گرفته می شوند تا کنترل انسان را در محیط طبیعی افزایش دهند و شرایط زندگی انسان را بهتر سازند.(یونسکو، 1384 ) " فناوری اطلاعات و ارتباطات از تعامل سه بخش بوجود می‌آید. بخش اول رایانه است که به عنوان سخت افزار در فرایند انتقال اطلاعات، عمل می‌کند. بخش دوم، مجموعه داده ها و یا اطلاعات است. در این بخش، داده ها به عنوان محتوا و خمیر مایۀ فرایند انتقال اطلاعات در درون شبکه به جریان می‌افتند. در واقع آنچه در فرایند انتقال اطلاعات اهمیت دارد همین اطلاعات است که توسط دو بخش دیگر جریان می‌یابند. بخش سوم، ارتباطات مخابراتی است که از طریق فیبر نوری؛ ماهواره و یا طرق دیگر باعث اتصال این مجموعه به یکدیگر و مجموعه های دیگر می‌شوند. آنچه از تلفیق این سه بخش بوجود می‌آید؛ همان فناوری اطلاعات و ارتباطات نامیده می‌شود که مثال اصلی آن بزرگراههای اطلاعاتی و یا اینترنت است". (صراف، 1385: 44) در تعریف فن آوري اطلاعات می تو ان گفت که به فرآیندهاي جمع آوري، ذخیره سازي، پردازش و بازیابی اطلاعات که در بستر ارتباطی مبتنی برزیر ساخت هاي رایانه اي شکل می گیرد گفته می شود (نواب زاده، 1380 )بدون فناوری اطلاعات و ارتباطات ، ارتباط در سطح بین اللملی و بین افراد غیر ممکن خواهد بود. امروزه با در اختیار داشتن فناوری اطلاعاتی و ارتباطاتی مختلف و پیشرفته، امکان برقراری سریع ارتباط و تبادل سریع اطلاعات بیش از پیش میسر گردیده است. افراد در هر کجا که باشند میتوانند آخرین اطلاعات مورد نیاز خود را در هر زمینه ای دریافت کنند.(ابراهیم آبادی ،1382 ،به نقل از سیار،1390: 13) فناوری اطلاعات و ارتباطات ابزار قدرتمندی است که ما ناچاریم با آن مواجه شویم، در دنیای امروز گریز از فناوری امکان ناپذیر است. به خصوص آنکه امروز فناوری اطلاعات و ارتباطات نه تنها دائماً در درون خود در حال رشد و نوسازی است ، بلکه با نفوذ سریع و خزنده خود توانسته است در میدان علم و عمل وارد شود و دگرگونی وصف ناپذیری در زمینه های گوناگون پدید آورد. در جامعه استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات مي تواند اثر عميقي بر مشاغل و زندگي شخصي افراد با ارائه راه حل هايي به منظور دسترسي آسان تر به اطلاعات، راه هاي کاراتر براي ارتباطات و ابزارهاي سازماني بسيار قدرتمند داشته باشد. براي درک اين نکته که چگونه يک جامعه از فناوري اطلاعات و ارتباطات استفاده مي کند ارزيابي تعداد افراد جامعه که به فناوري ها دسترسي دارند و چگونگي استفاده آنها از فناوري ها بسيار با اهميت است. (آمادگی الکترونیکی،1387 :13 ) می توان گفت که فناوری اطلاعات و ارتباطات به مثابه جدیدترین فناوری های ساخت بشر، توانایی گردآوری ، سازماندهی ،ذخیره و بازیابی اطلاعات را در قالب ، صوت و تصویر و متن نوشتاری و عددی دارد که با استفاده از ابزارهای رایانه ای و به کارگیری سیستم های مخابراتی محقق می شود.(جاریانی ، 1382). 2-3: اینترنت برای بسیاری از ما فناوری اطلاعات وارتباطات در قالب رایانه های دیجیتالی تجلی کرده و به ابزاری لازم برای انجام کارها و رفع نیازهای شخصی تبدیل شده است.در فاصله کوتاهی پس از رواج رایانه ها در دانشگاه ها، پروژ ه های تحقیقاتی برای مرتبط ساختن آن ها با یکدیگر به نحوی که امکان مبادله اطلاعات میان آن ها به وجود آید، آغاز شد. از میان این پروژه ها، پروژه توسعه شبکه، موفقیت بیشتری کسب کرد و به آن چیزی تبدیل شد که امروز آنرا به عنوان «اینترنت » می شناسیم و در حال حاضر بیش از 300 میلیون رایانه را در سراسر جهان به هم مرتبط کرده است.(درخشان،1387) اینترنت نوعی شبکهء کامپیوتری جهانی است که می‏تواند ارتباط بین کامپیوترهای نقاط دور از هم را به‏منظور مبادلهء داده ها فراهم کند و با این‏که شبکه‏های کامپیوتری دیگری نیز وجود دارند،هیچ‏یک ازنظر بزرگی‏ و اهمیت قابل مقایسه با اینترنت نیستند.اینترنت از چندین شبکه تشکیل‏ می‏شود و مشابه شبکه تلفنی بین المللی است که در آن،به‏جای ارتباط صوتی،ارتباط کامپیوتری برقرار می‏شود و ازاین‏روی،اینترنت می‏تواند همه نوع اطلاعات اعم از متن،صدا،تصویر و ویدئو را با کارایی زیاد،بین‏ کامپیوترهای سرتاسر دنیا که به آن وصل هستند،انتقال دهد.(محمدی‏فر، به نقل از میر حسینی ،1382) طی ده سال اخیر،اینترنت به یک ابزار مهم ارتباطی میان تمامی گروه های جامعه تبدیل شده و ما برای دسترسی آنی به اطلاعات، ارتباطات اختصاصی، تمامی انواع برنامه های کاربردی، تجاری، روابط کاری و نقل و انتقالات مالی به آن وابسته ایم. قابلیت اطمینان و دسترسی آسان به اینترنت برای موفقیت پایدار و مداوم کشورهای توسعه یافته یک عامل حیاتی به شمار می رود و اهمیت آن برای کشورهای در حال توسعه نیز به سرعت رو به افزایش است. آثار استفاده از رایانه ها نتایج حاصل از انقلاب اینترنت از مرز فواید مستقیم آن ها فراتر رفته و پیش بینی می شود که تاثیرات بیشتری نیز در راه باشند اول از همه اینکه، اینترنت مرزهای جغرافیایی میان کاربران متصل به خود را کمرنگ کرده و روند جهانی سازی را با ارایه قابلیت های رسانه های ارتباطی تسهیل کرده و لذا، هر کسی مستقل از محل فیزیکی خود قادر به برقراری ارتباط با آن است. ماتیوز در سال 2002 نیز اینترنت را به عنوان ابزاري که ریشه در نظام آموزشی دارد بررسی می کند و معتقد است که اینترنت در ابتدا به منزله ابزاري براي اشتراك منابع گسترش داده شد ولی هم اکنون تلاش هاي چشمگیري در حال انجام است تا از آن به عنوان یک وسیله آموزشی استفاده شود زیرا که ابزار مهمی در آموزش عالی محسوب می شود.(صالحی ،حاجی زاده،1389 :42 ) 2-4: وب (شبکه) شبکه جهانی وب ، که توسط تیم برنرزلی و رابرت کایلیو در مرکز تحقیقات هسته یی اروپا در اوایل دهه 90 میلادی و در شهر ژنو ایجاد شد، سرویس قدرتمندی است که از اینترنت برای ایجاد یک سیستم اطلاعاتی جهانی بهره جسته و بهره وری و جذابیت اینترنت را به مراتب افزایش داده است. هر چند بسیاری از مردم تفاوتی میان شبکه جهانی وب و اینترنت قایل نیستند، ولی، در واقع وب تنها یکی از این خدمات و البته مهمترین آن ها است که اینترنت را به چنین ابزار قدرتمندی برای اطلاع رسانی و برقراری ارتباطات تبدیل کرده است.(درخشان ، 1387: 25) 2-5 جامعه اطلاعاتی اندیشه های مربوط به پیدایش و گسترش جامعه اطلاعاتی برای نخستین بار در دهه های 1960 و 1970 در آثار علمی تنی چند از اقتصاد دانان و جامعه شناسان دانشگاه های ایالات متحده و بیش از همه در کتاب ها و مقالات فریتز ماکاروپ و دانیل بل مطرح شدند. وبستر، 1384، جامعه اطلاعاتی را در پنج محور فناورانه ، اقتصادی ، شغلی ، فضایی ( مکانی ) و فرهنگی معرفی می کند وی سپس در بیان محور فناورانه اظهار می دارد که عمومی ترین تعریف از جامعه اطلاعاتی بر نوآوری چشمگیر فناوری تاکید دارد و تصور عمده براین است که پیشرفت علمی در پردازش، ذخیره وانتقال اطلاعات، کاربرد فناوری های اطلاعاتی را در سطح جهان گسترش داده است. (داودی، 1384) جامعه اطلاعاتی جامعه ای است که از لحاظ زندگی فرهنگی و اقتصادی به طور کامل به فناوری ارتباطات و اطلاعات مرتبط است و نوعی جامعه است که در آن دسترسی به اطلاعات ، به صورت اقتصادی، اجتماعی و فردی، نقشی برجسته ایفاء می کند. فناوری اطلاعات و ارتباطات، مهم ترین عامل توسعه جامعه اطلاعاتی شمرده می شود. حکومت ها تلاش می کنند تا کشورها را به چنین حوزه ای وارد سازند. به عبارتی دیگر جامعه اطلاعاتی جامعه یی که ایجاد، پخش و تولید اطلاعات مهمتر ین فعالیت اقتصادی و فرهنگی در آن است. یک جامعه اطلاعاتی، با جامعه ای که اقتصاد آن زیربنای صنعتی یا کشاورزی دارد، متفاوت است. ابزار ماشینی جامعه اطلاعاتی رایانه ها و ابزار ارتباطات راه دور هستند نه ابزار شخم زنی.(درخشان،1387) 2-6: شکاف دیجیتالی " نیمه دوم 1900 فناوری اطلاعات و ارتباطات از اهمیت فزاینده ای در زندگی اجتماعی و سازمانی برخوردار بود"(ساویر، روسن باوناوم،200)در حال حاضر در تاسیس جوامع اطلاعاتی دسترسی مردم به رسانه های جدید و دانستن چگونگی استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات جدیدبسیار مهم است. بدون دسترسی به اینترنت و بدون وجود مهارت لازم که همراه با نگرش نسبت به استفاده از فناوری اطلاعات وارتباطات جدید است مردم هرگز نمی توانند به صورت الکترونیکی اطلاعات کسب نمایند.و همچنینن نمی توانند توسط سازمانه ها و موسسات از آن آگاه شوند. به همین دلیل است که مسائل مربوط به شکاف دیجیتالی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است . الیزابت سی .بوید در این زمینه می گوید" فناوری اطلاعات به سرعت در حال تبدیل شدن به یک ابزار عمده برای انتشار و به دست آوردن اطلاعات است .و شکاف دیجیتالی در وافع فاصله ای است بین کسانی که به این ابزار دسترسی دارندو کسانی که ندارند."(دونات،براند وینر،کرسچ باوم، 2009: 38 ) در طول دهه گذشته ، استفاده از رایانه ر به طرز چشمگیری افزایش یافته است. دانستن و درک رایانه و برنامه های کاربردی امروزه برای همه یک امر ضروری است . با این حال ، بسیاری از کاربران تمایلی برای استفاده از رایانه ندارند و معتقدند که رایانه ها ابزاری کارآمد و مفید نیستند و استفاده از آن نیاز به مهارتهای فنی فردی دارد. این وضعیت را می توان به عنوان "شکاف دیجیتالی " توصیف کرد که توسعه کامپیوتر و دیگر فناوری ها به همان اندازه برای تمام کاربران در دسترس و قابل استفاده نیست.(چالمرز،2003،ون دایک ،2006). شکاف دیجیتالی یکی از راه هایی است که نابرابری ها در یک جامعه اطلاعاتی را اندازه گیری می کند.(چوا ، شی ،2011) شکاف ديجيتالي به معناي وجود نابرابري در دسترسي و استفاده از فناوريهاي رسانه‌اي بين کشورهاي توسعه يافته و عقب مانده است. البته ناگفته نماند که با گسترش استفاده از اين فناوري ها پاي شکاف ديجيتال از محدوده بين کشوري، به داخل کشورها نيز کشيده شده است و طبق تعريف سازمان همکاريهای اقتصادي و توسعه(OECD,2001)؛ شکاف بين افراد، خانوارها، صاحبان حِرَف و مناطق جغرافيائي در جايگاه هاي مختلف اقتصادي اجتماعي در دسترسي و استفاده از تکنولوژي هاي اطلاعاتي و ارتباطي به شکاف ديجيتالي موسوم است (نورایی، 1385). مطالعه در مورد شکاف دیجیتالی یک مسئله جنجال برانگیز ، نه تنها در دانشگاهها بلکه در سیاست، اقتصاد و آموزش و پرورش می باشد . اگر چه شکاف دیجیتالی باعث افزایش بسیاری از تحقیقات تجربی در این مورد شده است،هنوز هم توافق کمی بین پژوهشگران در مورد چگونگی ارزیابی و اندازه گیری آن وجود دارد. از نظر علمی ، شکاف دیجیتالی دارای سه بعد می باشد: شکاف در دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات– استفاده از فناوری اطلاعات وارتباطات – و برنامه های کاربردی فناوری اطلاعات و ارتباطات(اتول،2001) 2-7 : تاریخچه شکاف دیجیتالی "شکاف دیجیتالی" یکی از پدیده های اجتماعی دوره ماست که بیشترین بحثها را داشته است. علاوه بر این یکی از مبهمترین و پیچیده ترین بحث ها نیز به شمار می رود. قبل از شکاف ديجيتالي در دهه 1990 ، از شکاف آنالوگي که اشاره به وجوه تمايز در دسترسي به رسانه هايي نظير راديو و تلويزيون بود نام برده مي شد. پس از آن هنگامي که اينترنت به طور گسترده به عنوان بزرگترين شکاف اطلاعاتي شناخته شد. شکاف ديجيتالي اولين بار در سال 1999 مطرح شد.( افشار کهن،1388: 83) طبق نظر ایروینگ اصطلاح شکاف دیجیتالی از یک منبع ناشناخته گرفته شده است نزدیکترین حدسی که ایروینگ برای منشا این واژه دارد، مربوط به جاناتان وبر و ایمی هارمون در لوس آنجلس تایمز است که استفاده از این اصطلاح را در 1996 شروع کرده و تفاوت عقاید مربوط به فن آوری های جدید را به این عنوان نامیدند. اما این انتخاب بدون پیچیدگی نیست. اندی کاروین عضو اتحادیه بنتون با این نظر موافق است که هارمون ممکن است یکی از اولین ژورنالیستهایی باشد که این اصطلاح را به طور گسترده به کار برد. اما وی معتقد است در پاسخ به نظر ایروینگ باید گفت که سال 1996 " برای وی کمی جدیدتر از آن است که بتواند جعلش کند " . در سال 1999 بود که این اصطلاح در "سقوط از شبکه" NTIA دیده شد. در این گزارش شکاف دیجیتالی اینگونه تعریف می شود: فاصله بین کسانی که دسترسی به فن آوریهای جدید دارند و کسانی که این امکان را ندارند. در این حالت، شکاف دیجیتالی گونه ای از نابرابری اقتصادی-اجتماعی را نشان می دهد که با میزان دسترسی یک فرد به فناوری اطلاعات و ارتباطات از هم متمایز می شوند(گانکل،2003: 504) 2-8: سطوح شکاف دیجیتالی تحقیقات در مورد شکاف دیجیتالی در در جه اول به دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات تمرکز دارد.(اندرسون ، بیکسون،لاوو میچل 1995 ، گریک2004، کتز و رایس 2002، ،نوریس 2001،شوفرو هاستینگ2002).ارتباط جمعیتی و استفاده ا ز اینترنت یکی از پرسشهای تحقیقاتی عمده ای در زمینه شکاف دیجیتالی است .پدیده هایی از این دست می تواند به عنوان "شکاف دیجیتالی سطح اول " نامیده شود.(دیوان ، ریجینز،2005 ) در تعریفی دیگر شکاف دیجیتالی اولیه ویا سطح اول را در دو نوع دسترسی و کاربرد تفسیم نموده است در تعریف دسترسی آمده است : شکاف دیجیتالی به تفاوت بین کسانی که به اینترنت و فناوری اطلاعات و ارتباطات دسترسی دارندو کسانی که ندارندگفته می شود.ودر مورد کاربرد: شکاف دیجیتالی به تفاوت بین کاربران و غیر کاریران اینترنت تعریف می شود(.موسسه کادو،2004 ) . در" شکاف دیجیتالی سطح دوم" به سئوال در مورد توانایی و مهارت های مختلف در استفاده از اینترنت و استفاده از مزایای دولت الکترونیک پاسخ داده می شود.(دیماجیو،هارجیتایی، نیومن و روبینسون،2001، هارجیتایی،2002 ،2003به نقل از دونات ،2009) . در تعریف موسسه کادو شکاف دیجیتالی سطح دوم به تفاوت بین کاربران اشاره دارد.در این تعریف تفاوت بین کاربران تولیدی و مصرف کننده محتوا ی اطلاعاتی اینترنت و همچنین به تفاوت بین کاربران قدرتمندو کاربران منفعل را بررسی می نماید.و بعد سوم شکاف دیجیتالی که در مورد آن کمتر پژوهش شده است ، اتخاذ فناوری نوین یعنی نگرش نسبت به اینترنت است. گرچه این نگرش نفش مهمی در اتخاذ یادگیری چگونگی استفاده از رسانه های جدید می باشد. (برندوینر،2009: 38 ). 2-9: شاخص های شکاف دیجیتالی شکاف دیجیتالی با شاخصهای متفاوتی سنجیده می شود، از جمله دسترسی به تکنولوژ یهای اطلاعات و ارتباطات مانند تلفن، تلفن سیار و اینترنت و پخش ماهواره یی برنامه های رادیویی و تلویزیونی، حجم تجارتICT الکترونیک و امثال آن، جامعترین شاخصی که برای مقایسه کشورها و شناخت این شکاف ارایه شده، شاخصی است که بانک جهانی ارایه کرده است، به نامISI یعنی شاخص جامعه اطلاعاتی که شامل 23 متغیر است )گزارش 2001 ،ISI ( این متغیرها در چهار زیرساخت به شرح زیر طبقه بندی شده که توانایی شهروندان هر کشور را برای مبادله اطلاعات در داخل و خارج از کشور می سنجند:(جدول 2-1) 1- زیر ساخت رایانه 2- زیر ساخت اینترنت 3- زیر ساخت ارتباطات 4- زیر ساخت اجتماعی در بخش رایانه : نسبت تعدادرایانه ها به خانواده ها در هر شهر یا کشور چقدر است؟ چقدر در این زمینه بودجه در نظر گرفته می شود؟ در بخش اینترنت: توجه به حجم تجارت الکترونیکی، تعداد کاربرانی خانگی اینترنت یا میزان استفاده آن در دانشگاه ها و مدارس ارزیابی می شود. در بخش ارتباطات : به بررسی امکانات مخابراتی و تعداد خطوط تلفن ،میزان گسترش فیبر نوری و... توجه می شود. در بخش اجتماعی : تعداد دانش آموزان و دانشجویانی که از اینترنت استفاده می کنند، نرخ مطالعه و میزان آزادی مطبوعاتی و مدنی مورد بررسی قرارمی گیرد.اخیرا علاوه بر موارد فوق به زیر ساخت پنجمی تحت عنوان زیر ساخت فرهنگی نیز توجه می شود. در بخش فرهنگی: به میزان گرایش مردم به تعصبات ، سنگ فکری ها ، نوگرا یا سنتی بودن آنها توجه می شود. در واقع در این زمینه با بررسی های کیفی به میزان علاقه مندی مردم به نو شدن و نو بودن پرداخته می شود.( ناظری، 1388 ) جدول 2-1: شاخص های شکاف دیجیتالی زیر ساختشاخص هازیر ساختشاخص ها1-زیر ساخت رایانه -سرانه PC نصب شده-تعداد PC نصب شده بر حسب خانوار- pcهای حمل شده تجاری و دولتی/برحسب نیروی کار حرفه ییPC-های حمل شده آموزشی/برحسب دانشجو و استاد-درصد PC های شبکه شده-مخارج نر م افزار/ سخت افزار3-زیرساخت ارتباطات- تعداد خطوط تلفن/خانوار- هزینه تلفنهای داخلی- سرانه مالکیت گیرنده تلویزیون- سرانه مالکیت گیرنده رادیو- سرانه مالکیت دستگاه نمابر- سرانه مالکیت تلفن همراه- مشترکان تلویزیون سیمی2-زیرساخت اینترنت - حجم تجارت الکترونیکی- تعداد کاربران خانگی اینترنت- تعداد کاربران اینترنت در کسب و کار- تعداد کاربران اینترنت در سازمانهای آموزشی4-زیرساخت اجتماعی - تعداد دانش آموزان متوسطه- تعداد دانش آموزان دبیرستان- نرخ خواندن روزنامه- آزادی مطبوعات وآزادی مدنی 2-10: عوامل موثر بر شکاف دیجیتالی عوامل متعددی در ایجاد شکاف دیجیتالی موُثرند . کاستلز(2001 ) دراین زمینه ، از عواملی مانند درآمد ، تحصیلات ،قومیت ، سن ، پایگاه خانوادگی و توانایی و ویلسون (2006 )از متغیر های جنسیت ، موقعیت جغرافیایی، درآمد ، تحصیلات ، شغل ، و قومیت نام می برد. ون دیچ (2005) استدلال می کند که وضعیت فرد (سن، جنسیت ، قومیت، هوش، شخصیت ، سلامتی و توانایی)و دسترسی اولیه به سرمایه ُ زمانی ، مادی، ذهنی، اجتماعی و فرهنگی در این راستا مهم تلقی می شود. (زمانی، افشار کهن،1388: 84 ) عواملی که در استفاده نکردن از فناوری اطلاعات و ارتباطات وجود دارد ،که این عوامل بر عوامل درک کننده فناوری استوار است که شامل: یک "موانع نهفته " و دو " موانع آشکار". موانع نهان بدین معنی است که فرد اینترنت را بی ثمر می داند و آنرا درک نمی کند و هیچ علاقه ای به استفاده از اینترنت ندارد. موانع آشکار : شامل فقدان سواد رایانه ای ، عدم اگاهی و هزینه ها می باشند. (دونات ،2009 ) به نظر رائو نیز ابعاد مختلفی از شکاف دیجیتالی مانند : سطح اقتصادي افراد، رفاه اقتصادي ملتها، نژاد، سن جوانی یا پیري، روستایی یا شهري، جنس، موقعیت جغرافیایی، جنبه هاي کمی و کیفی و دسترسی به اینترنت از طریق شمار ه گیري و پهناي باند وجود دارد. (رائو، 2005،392) بنابراین می توان گفت که شکاف دیجیتالی از عواملی مانند درآمد ، سطح تحصیلات ، جنسیت، سن، آموزش ، نگرش ، میزان توانایی و مهارت در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات،سوادرایانه ای، میزان دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات ،میزان تسلط به زبان انگلیسی و...تاثیر می پذیرد .( والتز،2011 ) 2-10-1: درآمد و اقتصاد: يكي از علل مبنايي شكاف ديجيتالي، در بستر نامتوازن تكنولوژيك كشورها و مناطق مختلف نهفته است؛ چرا كه فناوري اطلاعات و ارتباطات نيز همانند ساير فن آوري ها، ارتباط تنگاتنگي با رشد اقتصادي و تكنولوژيك دارد . به ميزاني كه هر منطقه در اقتصاد جهاني سهم كم تري از صنعت و تجارت دارد، به همان ميزان در زمينه فناوري اطلاعات و ارتباطات نيز عقب مانده تر است. بديهي است يك نوع خاص از تكنولوژي مانند فناوري اطلاعات و ارتباطات بدون نياز به انواع ديگر تكنولوژي نمي تواند به صورت جزيره اي در يك منطقه رشد داشته باشد )دهقان،1386: 135). مسئله ی شکاف دیجیتالی مرتبط با توانایی افراد و گروه ها به رقابت در شرایط افتصادی است . سياستمداران و دست اندركاران تجارت و بازرگاني جملگي عنوان كرده اند كه شكاف ديجيتالي بين جهان فقير در حال توسعه و غرب غني پيشرفته از عمده ترين چالشهاي اقتصادي قرن به شمار مي رود. در همين راستا مجمع عمومي سازمان ملل در ژوئن 2002 اعلام نمود كه شكاف ديجيتالي احتمالاً بسياري از كشورهاي درحال توسعه را از نظر اقتصادي در حاشيه قرار خواهد داد. حتي اگر ملتهاي فقير آنقدر شانس بياورند كه باسواد شوند و به يك زبان عمده تكلم كنند كاربري ايشان از اينترنت در زمينه فعاليت هايي چون بازرگاني بعلت نبود كارت اعتباري، احتمالاً محدود خواهد شد چه برسد به اينكه بخواهند در محله هاي خود مايحتاجشان را به كمك اينترنت تهيه كنند. (روچ،2001 ) زیرساخت های ضعیف ارتباطات راه دور در کشورهای در حال توسعه به عنوان یک مانع عمده در دسترسی به اطلاعات عمل می کنند. عواملي چون هزينه هاي دسترسي به اينترنت و هزينه تلفن براي اتصال به شبكه جهاني اينترنت و در نتيجه استفاده از اين فناوري نو نقش كليدي ايفا مي كند. هر اندازه هزينه هاي دسترسي و تلفن پايينتر باشد امكان استفاده از اينترنت بيشتر خواهد بود. .) خاصه، سعادت،1385) هزینه دسترسی به پهنای باند ارتباطات راه دور بین المللی متغیر است. این هزینه در کشورهایی مثل غنا 2500 دلار و کنیا 8000 دلار می باشد. در ایالات متحده هزینه 40 ساعت دسترسی به اینترنت حدود 20 دلار و در اروپا همان مقدار دسترسی 45دلارهزینه دارد. در حالی که هزینه پنج ساعت دسترسی به اینترنت درماه در افریقا ( بدون احتساب هزینه تلفن) 60 دلار است . در مورد هزینه های کامپیوتر و سخت افزار نیز وضع به همین منوال است به طوری که کامپیوترهای شخصی در افریقا حداقل پنجاه درصد گران تر از امریکاست 2-10-2: نسل و شکاف دیجیتالی جامعه متشکل از گروه هایی از افراد و نسل هایی است که در تعامل با یکدیگر حیات اجتماعی را شکل می دهند. نسل در حوزه جمعیت شناسی چنان که دایره المعارف علوم اجتماعی آن را تعریف می کند، به گروهی از افراد اطلاق می شود که مرحله اي از حیات را با یکدیگر آغاز کرده یا پایان داده باشند. گروهی که در یک زمان فارغ التحصیل می شوند، گروهی که در یک زمان بالنسبه نزدیک به هم به دنیا آمده یا ازدواج کرده اند (ساروخانی، 1370 ). به عقیده روان شناسان بین بینشها، منشها و خواسته هاي دو نسل، تفاوت وجود دارد. شتاب تغییرات و تحولات عظیمی که در جامعه مدرن امروز به وقوع می پیوندد، گسست بین نسل ها را افزایش داده، سبب می شود علائق و سلایق نسل امروز با نسل پیشین به لحاظ اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی تفاوتهاي فاحشی داشته باشد. شکاف نسلی مفهومی است که اختلاف فاحش روانی، اجتماعی و فرهنگی و تفاوت معنا دار در بینش و آگاهی، باورها، تصورات، انتظارات، جهت گیري هاي ارزشی و الگوهاي رفتاري میان دو نسل همزمان در یک جامعه را مورد توجه قرار می دهد (توکل و قاضی نژاد، 1385 ، به نقل ازحریری،زمانی راد،1390). بخشی از این تفاوت ها ناشی از شناخت و بهره گیري از فناوریهاي نوین است که در گذشته با این وسعت و فراگیري در اختیار همگان نبوده است. همین تفاوت در دسترسی و بهره گیري از فناوري هاي اطلاعاتی و ارتباطی است که بحث شکاف دیجیتالی در بین نسل ها را مطرح می کند. به گزارش "جکسون" در سال ٢٠١٠ بعد از گذشت یک دهه استفاده از رسانه هاي جدید از انحصار جوانان خارج شده و استفاده میانسالان 50 تا 65 سال از اینترنت رشد بی سابقه اي داشته است. (جاکسون، ٢٠١٠) با این حال، جوانان از فناوري هاي نوین اطلاعاتی و ارتباطی در سطحی بالاتر و به شیوه اي متفاوت از نسل پیشین، استفاده می کنند(جانکو ، کاتان،2011، به نقل ازحریری،زمانی راد،1390) شیفتگی نسل جوان به مظاهر فناوري اطلاعات و ارتباطات و استفاده گسترده آن ها از این فناوري ها کم و بیش در همه جوامع به نحو محسوسی مشاهده می شود. دسترسی گسترده به فناوري اطلاعات امروزه به عنوان تفاوت اساسی نسل جوان امروز با نسل بیست سال گذشته قلمداد می شود.(دیکر،2010) برخی پژوهشها ( آنی و همکاران ،2007 وسوکر ٢٠٠۵ ( یکی از جنبه هاي شکاف دیجیتالی را عامل سن دانسته اند. یافته هاي برخی پژوهش هاي دیگر حاکی از نقش مؤثر تفاوت سنی(کلوژن، 2000، وایت و ویترال2000)در میزان فعالیت هاي رایانه اي افراد است؛ به این ترتیب که در افراد مسن تر، دانش و علاقمندي به رایانه کمتر از جوان تر هاست. پژوهش "فلاناگین" و "متزجر" نیز نشان داد که افراد مسن کمترین میزان پذیرش و استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات را دارند و بخش قابل ملاحظه اي از آن ها به کلی از جامعه اطلاعاتی کنار گذاشته شده اند(حریری،زمانی راد،1390) پژوهش "چوآ" و "شی" نیز رابطه معنی دار سن را با نگرش نسبت به رایانه تأیید نموده است.(چوا، ، شی،2011). 2-10-3: جنسیت و شکاف دیجیتالی اهمیت پرداختن به موضوع توانمندسازی زنان به عنوان نیمی از جمعیت جهان و شرکت آنها در فعالیت‌های اجتماعی با استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی در اسناد مربوط به اجلاس‌های جهانی دربارۀ جامعه اطلاعاتی مورد تأکید قرارگرفته است. چنانچه نتایج پژوهش‌ها حاکی از وجود شکاف دیجیتالی جنسیت (نابرابری در دسترسی به فناوری‌های نوین بین زنان و مردان) درکشورهای در حال توسعه است. در متن شکاف دیجیتالی؛ شکاف جنسیتی به طور فزاینده ای مورد توجه است، به این معنی که اگر دسترسی و استفاده از فناوری‌های اطلاعات پیوند مستقیمی با توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد پس باید این اطمینان حاصل شود که زنان در کشورهای در حال توسعه اهمیت فناوری‌های مذکور را درک کرده و آنها را مورد استفاده قرار می‌دهند. (صراف، 1385: 43)تاثیر عوامل اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در دسترسی افراد به فناوری نوین، بر زنان جامعه بیشتر از مردان است، زیرا در بیشتر جوامع ، زنان نسبت به مردان از نظر آموزش، منابع مالی، مکان ، فرهنگ،و مهارت در سطح پایین تری قرار دارندو ازامکانات کمتری برخوردارند.(باستانی ، میزبان،1386: 49 ) رزا پلگادواز انجمن "جامعه اینترنتی" می گوید که اکثریت زنان در کشورهای در حال توسعه در نتیجه فقدان سواد رایانه ای و غالبا کمبود آموزشی از فرصت های حائز اهمیت شغلی وتحصیلات تکمیلی باز می مانند. هرچند فناوری اطلاعات و ارتباطات این قابلیت را دارد که مشاغلی را برای بهبود زندگی زنان فراهم کند ، غالبا گزارش ها یادآور می شود که بطور کلی زنان نسبت به کسب درآمدهای پایین تر ، بیکاری بیشتر وتمرکز درمشاغل کم مهار ت تر ادامه می هند. در مورد استفاده ار اینترنت هم شکاف دیجیتالی بیشتر از سایر بخش هاست . (زارعیان:3) طبق گزارش ITU در سال 2011 از نظر شکاف جنسیتی در استفاده از اینترنت: در ایران :در سال 2009 ، مردان با 4/15 درصد و زنان با 7/11درصد دارای شکاف جنسیتی در حدود 7/3- درصد می باشند . بیشترین شکاف جنسیتی در استقاده از اینترنت درکشور ترکیه در سال 2010، با اختلاف 2/20- بین زن ومرد(زنان با 9/29درصد ومردان با1/50 درصد) ، و کمترین شکاف جنسیتی در استفاده از اینترنت را کشور استرالیا (2009)دارد که زنان در این کشور7/78درصد و مردان 2/78درصددارای اختلاف 4/.-درصد می باشند. (آی تی یو، 2011: 117)(جهت کسب آگاهی از جزئیات بیشتر به جدول1 در پیوست مراجعه نمایید.) 2-10-4: سواد رایانه ای تحقیقات نشان داده است که در کنار دسترسی، سواد رایانه ای نیز در میزان استفاده از فناوری اطلاعات وارتباطات از عوامل مهم در یک جامعه به حساب می آید.(توینر،دونات ،2008) "سواد" به عنوان توانایی خواندن و پردازش فکری اطلاعات به دست آمده از طریق خواندن متن تعریف شده است و سواد رایانه ای را می توان اینگونه تعریف نمود: توانایی استفاده از رایانه و نرم افزار های مربوط برای اجرای کاربردها را سواد رایانه ای گویند.(منتظری و همکاران ،1386 :112) سواد رایانه ای تداعی کننده نوعی مهارت است که متضمن کارایی در تعدادی از کاربرد رایانه های امروزی ،مثل واژه پردازی و پست الکترونیک است (معنوی،1383 ،57 ).دونالد نورمن طرح چهار سطحی را برای سواد رایانه ای پیشنهاد کرد: نخستین سطح تسلط بر مفاهیم کلی و پایه بود.سطح دوم ، دانستن چگونگی استفاده از رایانه و انجام کار مفید با آن بود.سطح سوم سواد رایانه ای ، توانایی برنامه ریزی و سطح چهارم ، شناخت علم رایانه یا جایی که تخصص آنجاست می باشد.(ساولاینن،1383 ،به نقل از زمانی ، افشار کهن، 1388 :88 ) 2-10-5: مهارت و شکاف دیجیتالی شكاف ديجيتالي همچنين به عوامل ديگري مانند تفاوت در مهارت های دیجیتالی بستگي دارد. تغییرات درجامعه خواستار مهارت های جدید است ، به ویژه مهارت در استفاده از اینترنت که یکی از مهم ترین وسایل ارتباطی در جامعه معاصر می باشد.از آنجا که مقدار رو به رشد اطلاعات بر روی اینترنت باعث افزایش وابستگی مردم به اطلاعات می شود. مهارت استفاده ار اینترنت و فناوری اطلاعات و ارتباطات در حال حاضر به عنوان دارایی های حیاتی در نظر گرفته می شود. (ون دایک ، وند دارسن:2010: 893) در تعبيري ساده و روان چنين مي توان گفت كه ظاهرا دسترسی به اینترنت به تنهایی برای برانگیختن اکثریت افراد برای استفاده ار اینترنت کافی نیست. یافته ها نشان می دهد که به ویژه در کشورهای توسعه یافته دلیل اصلی برای استفاده کم از اینترنت مسئله ی تسلط و مهارت کاربران است.(دونات، برند واینر،کرسچ باوم،2009 ) بنابراین در صورت تمهيد تمامي مقدمات سخت افزاري استقرار فناوري اطلاعات و ارتباطات در يك منطقه، چنانچه افراد مهارت لازم براي استفاده از اطلاعات و همچنين توليد و عرضه اطلاعات موردنياز آن منطقه را نداشته باشند، فناوري اطلاعات و ارتباطات چندان كارا نبوده و به عبارت ديگر، در جريان دسترسي مؤثر واقع نشده است. با اين توضيح مشخص مي شود كه اساساً عامل مهارت همانند ساير اركان توسعه، بر فناوري ارتباطات و اطلاعات نيز مؤثر مي باشد . اين تأثير هم در حيطه استفاده و كاربرد و هم در سطح توليد و استقرار اطلاعات و فناوري مربوط به آن قابل تشخيص است.(دهقان،1386: 137) استینو لاروز(2000) کا ربا اینترنت را نیازمند به توسعه دادن مجموعه ای از مهارت ها می دانند این مهارت ها عبارتنداز ایجاد و حفظ یک اتصال اینترنتی پایدار، یادگیری چگونه حرکت کردن بین صفحات در اینترنت، و جستجو برای اطلاعات مفید و مورد نظراست. ون دایک (2005) مهارتها را به چهار مهارت تفسیم می کند که عبارتند از:مهارت های عملیاتی(مهارت کار با رایانه و شیکه سخت افزار و نرم افزار )، مهارت های اطلاعات رسمی (توانایی درک و رسیدن به ویژگی های رسمی رایانه و یک شبکه از قبیل ساختار فایل و لینک )، مهارت های اطلاعات اساسی(توانایی برای پیدا کردن، انتخاب، پردازش و ارزیابی اطلاعات در منابع خاص از رایانه ها و شبکه)، و مهارت های تکنیکی(ظرفیت استفاده از اطلاعات به عنوان ابزار برای اهداف خاص و برای هدف کلی بهبود موقعیت در یک در جامعه). وقتی این مهارتها به طور نامساوی در میان مردم تفسیم شود عوافب ناشی از این نابرابری مهارت حتی ممکن است نابرابری های اجتماعی (وایت، مانون،2007،ون دایک 2005) را تشدید کند. .( ون دایک ، وندارسن:2010: 895) 2-10-6: نگرش نسبت به فناوری اطلاعات و ارتباطات علت ديگر شکاف دیجیتالی را مي توان در ابعاد فرهنگي و نظام شخصيتي و نگرش افراد جست و جو كرد. گوردون آلپورت (1935) نگرش را چنین تعریف کرده است: «نگرش یک حالت آمادگی ذهنی و عصبی است که از طریق تجربه سازمان می یابد و بر واکنش خود نسبت به تمامی موضوعات و موقعیتهای وابسته به نگرش تأثیر مستقیم و پویا برجای می گذارد» الخالدی وال جابری (1998)معتقدندکه نگرش تشکیل شده است از احساسی که افراد دارند (اجزاء عاطفی) ، باور، (قطعات شناختی)، و برنامه ریزی برای انجام این کار ( اجزاء رفتاری) .( چوآ،شی،2011 :1516) مبناي اين بحث در فرآيند جامعه پذيري نهفته است . فرآيند جامعه پذيري جرياني است كه طي آن يك فرد بخش عمده اي از نظام ارزشي و عناصر فرهنگي جامعه خويش را دروني كرده و به عنوان جزيي از نظام شخصيتي خود قرار مي دهد . طي اين فرآيند ، مسائل سطح كلان جامعه مانند فرهنگ يا نظام آموزشي با مقتضيات سطح خرد يا نظام شخصيتي افراد در هم مي آميزد . عاملي كه در اين بين رخ مي نمايد، گزينش هاي ارزشي و نگرشي افراد است كه طي جامعه پذيري از فرهنگ ، متأثر شده و انتخاب هاي ر فتاري افراد را شكل مي دهد . تأثير اين عامل در توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات اصولاً به انتخاب ها و ترجيحات افراد برمي گردد كه فارغ از فرهنگ جامعه نيست؛ يعني در بسياري موارد افراد، اساساً فناوري اطلاعات و ارتباطات را به عنوان يك انتخاب مرجع نمي پذيرند و با وجود بسط تمامي مقدمات سخت افزاري و امكان مالي براي كار با اينترنت، تن به اتصال و كار با شبكه نمي دهند . اگر اين فرضيه را بپذيريم كه اينترنت فضاي فرهنگي و ارزشي خاص خود را دارد، در بسياري از موارد چنين فضايي با باورها و ارزش هاي افراد همسو نيست . اين عامل به ويژه در برخي مناطق جهان كه بنيان هاي سنتي مبتني بر استحكام نهاد خانواده همچنان استوار باقي مانده است، بسيار عامل تأثيرگذاري خواهد بود . (دهقان،1386: 137) 2-10-7:میزان تسلط بر زبان انگلیسی از ابعاد ديگر فرهنگ، زبان نيز نقش قابل ملاحظه اي در توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات دارد. واضح است كه تكنولوژي بر روابط اجتماعي تا حد زيادي استوار است و با وجود گسترش ابعاد مختلف جهاني شدن، هنوز تفاو ت هاي زباني به عنوان مانع عمده در روابط اجتماعي ايفاي نقش مي كنند . (دهقان ،1386 )در حالي كه زبان غالب در شبكه جهاني، زبان انگليسي است، بسياري از زبان هاي محلي و منطقه اي اصولاً هيچ سهمي از اطلاعات موجود در شبكه را به خود اختصاص نداده اند.بنابر این تنها معدودی از افراد دنیا قادرند به یک زبان جهانی گفتگو کنند.(باستانی ، میزبان، 1386 :49 )در پژوهشی که در سال 2009 توسط الیزابت دونات و همکارانش صورت گرفته ، دریافتند که 73% از کاربران مهارت انگلیسی خود را در حد متوسط و ضعیف ارزیابی کرده اند. 2-10-8: دسترسی به فناوری اطلاعات وارتباطات یکی از ابعاد تأثیرگذار بر شکاف بین کسانی است که به فنّاوري اطلاعات و ارتباطات پیشرفته مانند خدمات اینترنتی پهنای با ند دسترسی دارند و کسانی که به اشکال سادة فنّاوري اطلاعات و ارتباطات مانند خطوط تلفن ثابت دسترسی ندارند. اعتقاد بر این است که برخی از انواع شکاف بین کسانی وجود دارد که به ابزارهاي و حمایت هاي اجتماعی مورد نیاز براي دسترسی و تبادل اطلاعات دسترسی دارند و آنهایی که از این حقوق برخوردار نیسیتند(جکسون و جبر میخائیل؛ 2006: 269، به نقل ازنوری،1389 :4) شکاف دیجیتالی به لحاظ تاریخی به عدم دسترسی فیزیکی به فناوری اطلاعات وارتباطات از قبیل کامپیوتر و اینترنت گفته می شود.(گروسکی،2003) گروسکی معتقد است که این فقدان دسترسی به شکل شکاف در زمینه های فردی ، گروهی، اجتماعی، اقتصادی و مشارکت سیاسی خود را نشان می دهد. (والتز،2011: 2) نابرابري واقعي در دسترسي و استفاده از اطلاعات و فناوري هاي ارتباطي بين كشورها (شكاف جهاني ديجيتالي) و بين گروههاي داخل كشورها (شكاف داخلي ديجيتالي) حقيقتي است كه آمار و اطلاعات فراواني در تاييد آن موجود است. اين نابرابري كه خود را به صورت شكاف ديجيتالي نشان مي دهد در كشورهاي كمتر توسعه يافته عميق تر است.(نورایی، 1385) آمار نشان مي دهد كه از هر دو نفر آمريكايي، يك نفر به شبكه اينترنت متصل است، حال آنكه از هر 250 نفر آفريقايي، تنها يك نفر به شبكه متصل مي باشد. برخي صاحب نظران معتقدند كه تعداد كاربران اينترنتي در هر جامعه اي، معرف وضعيت فناوري هاي ارتباطي و اطلاعات در آن كشور است. طبق گزارش اتحادیه بین ا لمللی راه دور در سال 2011 ،آمار دسترسی زیر شاخص های فناور اطلاعات وارتباطات در سال 2010، بیشتری سطح دسترسی را هنگ کنگ چین با 9.06 درصد رتبه یک جهانی و اریتره با 87/0درصد دسترسی، مقام 152 قرار دارد.ایران با 60/4 درصد دسترسی در مقام 70 جهانی قراردارد.(ای تی یو، 2011: 31) چنانچه اينترنت در آينده به كانون جهاني داد و ستد تبديل گردد، آنگاه چه سرنوشتي در انتظار ميليون ها نفري خواهد بود كه اتصال به اينترنت براي آنان امكان پذير نيست، دگرگوني يك شبكه اسرار آميز و نفوذ آن در سيستم ارتباطات جهاني، تبادل اطلاعات و بازارهاي تجاري؛ اينترنت را به عنوان سرچشمه و مظهر شكافي عظيم ما بين كشورهاي صنعتي و در حال توسعه مطرح ساخته است. اصطلاح شكاف ديجيتالي صورت مختصر و كوتاه شده اي براي بيان نابرابري هاي بين المللي در زمينه دسترسي به فناوري اطلاعات و ارتباطات تلقي مي شود. به عبارت ديگر مي توان گفت تا اندازه اي شكاف مذكور به پاره هاي نابرابر از نظر دسترسي به اطلاعات تقسيم مي كنند. برخي استدلال مي كنند نيروهاي مذكور موجب شده اند اغلب ملل جهان در دام عقب ماندگي دائمي گرفتار شوند همچنين كشمكش ها و درگيري هاي منطقه اي مي تواند روحيه هر ملتي را تضعيف كرده و دچار گرفتاري هاي فراوان كند.(نورایی؛1385) 2-10-8-1 انواع دسترسی دسترسی به فن آوری تنها تفاوت در دارا بودن و نداشتن فناوری نیست ، بلکه، تفاوت در درجه و نوع دسترسی نیز وجود دارد ( وانسچوئر،2003) افراد ی که در خانه دسترسی به اینترنت ندارند ،ممکن است از اینترنت در کتابخانه ها ،مراکز اجتماعی، خانه دوستان، و یا مدارس استفاده کنید، . و افرادی که در خانه به اینترنت دسترسی دارند این کار را به طور گسترده ای در شرایط فنی و اجتماعی به صورت متفاوت انجام می دهند. یکی از مهم ترین شرایط فنی، نوع اتصال به اینترنت است. در مجموع، 82.3 درصد از خانواده ها به اینترنت اتصال پهن باند دسترسی دارند (به عنوان مثال، از طریق کابل یا DSL [خط دیجیتال مشترک)، و17.7 درصد باقی مانده اتصال به اینترنت را از طریق اتصال شماره گیری به تلفن ( dail up) انجام می دهند.. جای تعجب نیست، هر چند، نوع ارتباط درآمد خانوار، سطح تحصیلات، و عوامل دیگر متفاوت است. برای مثال، در میان بومیان آمریکا، 71.9 درصد از خانوارها به اینترنت باند پهن اتصال دارند، در حالی که در میان آمریکایی های آسیایی، 92 درصد از خانواده ها می توانند از طریق استفاده از باند پهن به اینترنت متصل شوندهمین دسترسی وتفاوت در اتصال به اینترنت در خانوا ده های گوناگون منجر به نابرابرهایی در دسترسی به اینترنت پرسرعت می شود. در کل در سال 2008 تنها 29.8 درصد از آمریکایی های بومی، دسترسی به اینترنت پرسرعت داشتند در مقایسه با 69.1درصداز آسیا آمریکایی ها، و همچنین تنها 18.4درصد از خانواده های با درآمد بین 5.000 دلارو 10.000 دلار دسترسی به اینترنت پرسرعت در مقایسه با 90.3درصداز خانواده های با درآمد بیش از150،000 دلار. علاوه بر این، تحقیقات نشان می دهد که افرادی که از ارتباطات باند پهن خانگی از اینترنت استفاده می کنند به طور قابل توجهی متفاوت از مردمی هستند که در خانه از طریق شماره گیری و دایل آپ به اینترنت متصل می شوند.(هوریگن،2008) به عنوان مثال، 62 درصد از بزرگسالان که دسترسی به پهنای باند(اینترنت پرسرعت)دارند می توانندبه صورت آنلاین ،به اطلاعات دسترسی داشته باشند درمقایسه با 37 درصد کسانی که با شماره گیری کردن به اینترنت دسترسی داشتند. با وجود این داده های مقایسه ای درمورد دسترس جوانان به اینترنت ، تصور کنید که انواع برنامه های کاربردی و محتوای چند رسانه ای پیشرفته با پهنای باند فشرده توزیع می شود که جوانانی که با شماره گیری به اینترنت متصل می شوند امکان دانلود کردن چنین برنامه هایی را به دلیل سرعت پایین اینترنت را ندارند. و همچنین این جوانان نیاز دارند که خانواده برای داشتن یک خط تلفن جداگانه برای استفاده از اینترنت وادار نمایند. که این تقریبا غیر ممکن است. عوامل اجتماعی نیز مانند عوامل فنی در شکل دادن به دسترسی به همان اندازه مهم هستند. تاثیر اعضای خانواده و دوستان در تصمیم گیری که آیا و چگونه به استفاده از کامپیوتر و اینترنت می تواند بسیار مهم باشد. مطالعه از 1،000 نفر در سن دیگو نشان داد که تماس های اجتماعی با سایر کاربران کامپیوتر، یک عامل کلیدی مرتبط با دسترسی به رایانه است. (اتحاد فناوری منطقه ای، 2001). امروزه جوانان به احتمال زیاد به رایانه ها دسترسی دارند . با این حال، تسلط به رایانه بسته به نوع Alphaشدت در حمایت های اجتماعی، هر دو هم همسالان (مارگالیس، استرلا، گود،هلم و نائو 2008)و هم اعضای خانواده (بارون،مارتین،تاکیچی وفیثیان،2009) بستگی دارد.(واسچوئر،ماتاکنیاک،2010: 185) 2-11: جهان و شکاف دیجیتالی اتحاديه بين‌المللي ارتباطات راه دور ITU راجع به شاخصهاي دسترسي به اطلاعات ديجيتال در کشورهاي مختلف جهان ، در سال 2001اقدام به دسته‌بندي آنها در طبقه‌بندي چهارگانه‌اي نموده است. طبق اين دسته‌بندي کليه 180 کشور جهان در چهار گروه : کشورهاي داراي بالاترين سطح دسترسي، کشورهاي داراي سطح بالاي دسترسي، کشورهاي داراي سطح دسترسي متوسط و کشورهاي داراي سطح دسترسي پائين دسته‌بندي شده‌اند.(نورایی)طبق گزارش این اتحادیه در سال 2011 ،این کشورها (1ز 152 کشور از نظرتوسعه شاخص های فناوری اطلاعات و ارتباطات IDI ) عبارتند از: 1- کشورهای دارای بالاترین سطح IDI در سال 2010 : این گروه شامل 33 کشور عضو اتحادیه OECD که برخی از آنهاعبارتند از کروات، هنگ کنگ(چین)،مالتا،ماکائو(چین)، سنگاپور و امارات متحده عربی،آلمان، فرانسه، قطر،ایالات متحده امریکا،نروژ،دانمارک، فنلاند،بلژیک،سوئیس،هلند و... 2- کشور های دارای سطح بالای دسترسیIDI : در این گروه 33 کشور قرار داردکه برخی از آنها عبارتند از: یونان، ایتالیا، کره جنوبی، مالتا، لهستان، رومانی، عربستان سعودی، اسپانیا،پرتغال و... 3- کشورهای دارای سطح متوسط دسترسی IDI : در این گروه 43 کشور قرار دارندکه برخی از این کشورها عبارتند از: ایران، مصر، سوریه، تونس، اکراین ، چین ، آذربایجان، ترکیه، آنگولا، گابن، کوبا،و... 4- کشورهای دارای سطح پایین دسترسیIDI: در این گروه نیز 43 کشور قراردارندکه برخی از آنها عبارتند از: پاکستان، غنا، ازبکستان، اتیوپی، زیمبابوه، یمن، هند، کنیا، مالی، نپال، بنگلادش، چاد، اوگاندا و..(ای تی یو، 2011: 27).(جهت کسب آگاهی از جزئیات بیشتر به جدول 2در پیوست مراجعه نمایید.) 2-12: ایران و شکاف دیجبتالی شكاف ديجيتالي در رابطه با ايران در سه سطح قابل بررسي است، نخست در سطح جهاني كه مي توان گفت شكاف ديجيتالي ناشي از اين واقعيت است كه بخشي از جهان به سرعت درحال پيشرفت است و بخوبي توانسته است ازICT در جهت منافع ملي خود استفاده كند و بخشي از جهان با همين سرعت در حال فاصله گرفتن و عقب افتادن است. وجه دوم شكاف ديجيتالي در رابطه با ايران در سطح ملي مطرح است. بخشي از جامعه ما سريعتر وارد عصر ديجيتالي شده و سعي ميكند همگام با جهان پيشرفته حركت كند و در مقابل بخش ديگر با همان سرعت در حال فاصله گرفتن از عصر ديجيتال است. درواقع ما با جامعه اي 2 پاره مواجه هستيم كه در كنار هم در حال زيستن هستند. نكته قابل توجه در اين ميان عميق تر كردن فاصله ی سنت و مدرنيته توسط شكاف ديجيتالي درون جامعه است. با كمي دقت در مي يابيم نسل جديد پرچمدار انقلاب دبجيتالي است و اين پرچم را در سنتي ترين خانواده ها هم برافراشته است. وجه سوم، شكاف ديجيتالي در سطح فردي است. اين شكاف در درون انسان ديجيتالي شده بوجود می آيد. به اين معني كه بخشي از وجود سريعتر از بخش ديگر متحول ميشود . يك بخش رو به جلو حركت مي كند كه مارا هم همراه باخود ميشكد و بخش ديگر هم چون ريشه در عميق ترين تجربه هاي تاريخي و فرهنگي دارد خواهان حفظ موقعيت فعلي است. در بخش محافظه كار دو عنصر تشكيل دهنده قابل تشخيص است: پارادايم هاي كارساز و پارادايم هاي منسوخ. در اين ميان انسان ايراني ديجيتالي شده نياز به خردي براي تشخيص و انتخاب دارد. تا بين دو بخش وجودي او همگامي اي در راستاي ارزيابي عناصر، ارزش ها ، باورها، اعتقادها و الگوها شكل گيرد تا در نهايت تشخيص داده شود كه بطور كلي كدام پارادايم بايد باقي بماند و كدام پارادايم كنار گذاشته شود . اين امر نيز با معيار يا خرد انتخاب انجام مي گيرد.( خاصه، سعادت،1385 ) 2-13 : وضعیت ایران درجهان: طبق گزارش اتحاديه بين‌المللي ارتباطات راه دور ITU در سال 2011 ، کشورها را از نظرتوسعه شاخص های فناوری اطلاعات و ارتباطات IDI به چهار طبقه دارای بالاترین سطح دسترسی، سطح بالای دسترسی، سطح متوسط و سطح پایین دسترسی تقسیم بندی نموده است ایران از 152 کشور دارای سطح دسترسی و توسعه شاخص های فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال 2010 در حد متوسط ، در جهان دارای رتبه 87 و در منطقه آسیا و اقیانوسیه دارای رتبه 14 می باشد.( جهت کسب آگاهی از جزئیات بیشتر به جدول 3 و 4 در پیوست مراجعه نمایید) بنا بر آخرین آمار سرشماری نفوس و مسکن سال 1390، تعداد کاربران اینترنت در کشور11 میلیون و 221 هزار و 810 نفر .و ضریب نفوذ اینترنت جمعیت شش ساله و بالاتر 6/16 درصد ، برای جمعیت 10 سال و بالاتر 7/15 درصد و جمعیت 15 تا 24 سال 29 درصد و همچنین ورصد خانواده های دارای رایانه 4/33 درصد ، اعلام نموده است .(آذر،1391: 4) 2-14: تئوری های کاهش شکاف دیجیتالی چنانكه مي دانيم فن آوري اطلاعات پيوند نزديكي با پيشرفت اجتماعي دارد. اما پرسش آن است كه آيا اين پيشرفت بدون دستيابي همه ي اقشار وگروه هاي اجتماعي درهمه ي نقاط دنيازن و مرد، پير و جوان، دارا و ندار، شهري و روستايي، باسواد و كم سواد، اروپايي و افريقايي ... به اين فن آوري وامكانات آن دست يافتني است. آيا يك جامعه، در سطح محلي يا جهاني، مي تواند به پيشرفت فني نايل شود اگر به اين مسئله توجه نكند؟ راه هاي پرداختن به آن چيست؟ اصطلاح"شكاف ديجيتالی " به منظور پاسخ گويي به اين گونه پرسش ها به كارمي رود. واقعيت اين است كه شكاف ديجيتال، به عنوان يك پديده، درهمه ي جوامع وجود دارد، اگرچه شكل بروز آن متفاوت است. ديدگاه هاي گوناگوني نسبت به اين پديده وجود دارد .اين ديدگاه ها را مي توان به سه گروه متمايز تقسيم كرد: یك) ديدگاه فن مدارانه : برخي براين باوراند كه بهترين راه مواجهه با شكاف ديجيتالی دراختيار گذاشتن امكانات فني همچون رايانه هاي شخصي، تارنما، و ارتباط سريع مخابراتي است. دو) ديدگاه مردم مدارانه: برخي ديگر تكيه را برافراد مي گذارند، و معتقدند كه تنها با آموزش مردم و ايجاد گروه هاي اجتماعي مناسب مي توان بر اين پديده فايق آمد. سه)ديدگاه فني- اجتماعي : اين ديدگاه راه حل را در آميزش متوازن جنبه هاي فني و اجتماعي مي بيبند، و جداكردن اين دو را، چونان كه دو ديدگاه ديگر به آن تمايل دارند ،نادرست مي انگارد.( کلاهدوز و کلاهدوز، 1386) 2-15: اضطراب اضطراب عبارت است ازحا لت هيجاني منفي همراه با احساس عصبانيت، ناراحتي و تشويش كه با فعاليت يا برانگيختگي جسماني نيز همراه است (عبدلی، 1384، به نقل از زمانی، مرادی، 1388: 82) الیس‌،یکی از روان‌شناسان، اضطراب و اختلالات عاطفی را نتیجهء طرز تفکر غیرمنطقی و غیرعقلانی می‌داند.به‌ نظر او،افکار و عواطف،کنشهای‌ متفاوت و جداگانه‌ای نیستند.پس تا زمانی که تفکر غیرعقلانی ادامه دارد، اختلالات عاطفی نیز به قوت خود باقی‌ می‌ماند. انسان را اشیای خارجی مضطرب و برآشفته نمی‌کند؛بلکه دیدگاه و تصوری‌ که او از اشیا دارد،سبب نگرانی و اضطراب می‌شود.تمام مشکلات عاطفی‌ افراد از تفکرات موهوم آنان سرچشمه‌ می‌گیرد که از نظر تجربی معتبر نیست.(حسینی ،1375 ) الیس اضطراب و اختلالات رفتاری را زادهء طرز تفکر خیالی و بی‌معنی انسان‌ می‌داند. راجرز،روان‌شناس دیگر،اضطراب‌ را نتیجهء ناهماهنگی و تضاد بین خویشتن‌ پنداری فرد و تجربهء او می‌داند.در حالت‌ اضطراب، مفهومی که فرد از خویش‌ دارد،با تجربیات او مغایر است.هنگامی‌ که فرد از خود مفهومی دارد که با تجاربش‌ هماهنگی نسبی دارد،احساس می‌کند که‌ برطبق ارزشها،خواسته‌ها و تجارب‌ گذشته‌اش عمل می‌کند،پس در نتیجه از سازگاری کافی برخوردار می‌گردد. اسپیلبرگ 1966 اولين كسي بود كه اضطراب را به دو بعد اضطراب خصیصه ای و اضطراب حالتي تقسيم كرد. اضطراب حالتي به هيجا نات موقتي كه با نگراني و تنش همراه است، اطلاق مي شود و اضطراب صفتي گرايش رفتاري نسبتاً پايدار و اكتسابي است كه اغلب به عنوان يك ويژگي شخصيتي توصيف مي شود. اين نوع اضطراب موجب مي شود تا فرد دامنة گسترده اي از شرايط غير خطرناك را تهديدزا و يا خطرناك درك كند.( زمانی، مرادی، 1388: 84) 2-16: اضطراب رایانه در زندگی کنونی ، رایانه ها در همه جا حضور دارند و در نتیجه ، بسیاری از افراد با رایانه و کار با آن تجربه مستقیم یا غیر مستقیم دارند. اما استفاده از رایانه ، همیشه یک رویداد رضایت بخش و شاد نیست. در ایران ، اکثریت قریب به اتفاق افراد جامعه ، به طور مستقیم و غیر مستقیم در معرض تعامل با رایانه قرار گرفته اند . بدیهی است که این روند ، به دلیل گسترده بودن کاربرهای رایانه، متفاوت بودن میزان تجارب کاربران ، جدید بودن و به روز شدن فزاینده این فناوری و آشنایی کم افراد با آن ، موانعی را فرا روی کاربران در استفاده بهینه از فن آوری اطلاعات و ارتباطات قرار خواهد داد. (غلامعلی لواسانی، 1388 : 102 ) از سوی دیگر ، در طول دهه گذشته ، تاکید بر کاربرد رایانه در زندگی روزمره و حتی بیشتر از آن ، در حیات دانشگاهی وجود داشته است. کلاس های چند رسانه ای با فن آوری های وابسته به ر ایانه ، به سرعت در حال تبدیل شدن به هنجار در فضای دانشگاه هستند. دانشجویان به طورفزاینده ای ملزم می شوند تکالیفی را بر روی رایانه آماده سازند و برای پروژه های کلاسی، از نرم افزار و سخت افزار رایانه استفاده کنند. ( بایلی، میشل و پارکر ، 2001، به نقل از غلامعلی لواسانی) این تقاضای فزاینده به رایانه برای بسیاری از افراد با اضطراب و استرس همراه است .(حسن زاده، 1388 : 52 ). پدیده اضطراب رایانه ، یکی از چنین موانعی است که منجر به اجتناب افراد از مواجهه با رایانه می شود.( غلامعلی لواسانی، 1388 : 102 ). طبق تعریف DSM IV از انجمن روانپزشکی آمریکا توصیف اضطراب و خلق و خوی عبارت ازتجربیاتی که همراه با ترس، دلهره، عصبی بودن، نگران، تنش است. اختلالات اضطرابی شناخته شده عبارتند از ترس از ظاهر شدن در ملاء عام، ترس از فضای بسته، و یا ترس مداوم از دیگران نزدیک شدن به دیگران که ممکن است به او صدمه بزنند.. در حال حاضر، اضطراب رایانه می تواند به یک لیست از اختلالات اضطرابی رایج اضافه شود..و می توان آن را بدین صورت تعریف کرد: احساس ترس و دلهره احساس توسط افراد در هنگام استفاده ازرایانه و یا حتی فکر کردن به استفاده از آن .(سیمون سون،مورر،مونتاگ توراردی ،ویتاکر،1987، به نفل از بیکر و همکاران،2007 : 2852)اضطراب کامپیوتر باید به عنوان یک رنج بالقوه جدی تلقی می شود، ا ضطراب رایانه ، نوع خاصی از اضطراب است که معمولاً در یک موقعیت خاص رخ می دهد و افرادی که مبتلا به اضطراب کامپیوتر هستند ممکن است ترسی از نا آشنایی، احساس ناکامی، خجا لت و شرم، شکست و یأس و ناامیدی را تجربه کنند .( حسن زاده، 1388 : 52) اضطراب رایانه را توماس ، هاوارد و مورفی (1986) چنین تعریف کرده اند: "ترس از کار اجباری و یا محتمل با رایانه ، که ربطی به تهدید واقعی که از سوی رایانه متوجه کاربر باشد ندارد.( نادری و احدی ، 1384 :9 ) مشخصه اضطراب رایانه به عنوان یک واکنش عاطفی، ترس درونی از نتایج منفی احتمالی از جمله صدمه زدن به تجهیزات و یا احمق به نظر رسیدن عنوان می شود. از نقطه نظر پردازش اطلاعاتی، احساسات منفی در نتیجه ی اضطراب بسیار، منابع شناختی درباره اجرای کار را کم می کند (کانفر و هگشتاد، 1997). بنابراین عملکرد شرکت کنندگان دارای اضطراب رایانه ای بالا ممکن است نسبت به کسانی که اضطراب رایانه ای کمی دارند و یا فاقد آنند، ضعیفتر باشد(سام، اوتمان ونوردین ،2005 : 206) اضطراب رایانه از نوع اضطراب حالتی است که درموقعیت های مختلف تغییر می کند.(وونگ، 2007،فولر، ويسيان و براون ،2006 ، به نقل از رحیمی، ید ا للهی ، 1390: 52) و تحت تأثير عوامل متعددي کاهش يا افزايش مي ياید.تحقیقات نشان داده است که اضطراب رایانه به طور قابل توجهی به دیگر ساختار های روانشناختی مانند نگرش نسبت به رایانه ، نیت در استفاده از رایانه، و به رفتارهای خاص از جمله استفاده واقعی از رایانه ، توانایی افراد برای یادگیری برنامه های کاربردی جدید، خودکارآمدی در هنگام استفاده از رایانه مرتبط است.(هاولکا،بیسلی:51) بکرز و اشمیت (2001) با دو نمونه از دانشجویان روان شناسی و تحلیل عوامل تاییدی نتیجه گرفتند که اضطراب رایانه برا ساس یک مدل شش عاملی تبیین می شود. این عامل ها عبارتند از سواد و تجربه رایانه ، خودکارآمدی رایانه ، برانگیختگی جسمانی حاصل از کار با رایانه ، احساسات انفعالی درباره رایانه، باورهای سودمندی رایانه، و باورها در باره انسان زدایی رایانه.(غلامعلی لواسانی،1383: 80 ). 2-17: سطوح اضطراب رایانه: لری روزن و میشل ویل در کتاب ترس از رایانه: روش ها و رفتار تحقیق، ابزار ورایانه ،از سه سطح در فناوری هراسی یا تکنو فوبیا سخن گفته اند که عبارتند از: فناوری هراس مضطرب: نشانه های کلاسیک اضطراب زمانی که از فناوری استفاده می کنند: عرق کف دست، تپش قلب، و سردرد. فناوری هراسی شناختی: در ظاهر آرام و راحت است، اما در درون متلاطم است و با پیام های منفی مانند" همه می توانند با این دستگاه کار کنند به جز من"و " من دکمه اشتباه را خواهم زد و این دستگاه را خراب خواهم کرد" با خود سخن می گویند. کاربرناراحت: ممکن است کمی مضطرب باشد یا از برخی از اظهارات منفی استفاده کند ، اما به طور کلی به یک مشاوره نیاز دارد)اسکراپیلو،2003) 2-18: عوامل موثر بر اضطراب رایانه همانطور که در بالا شرح داده شد، عوامل مختلفی می تواند در اضطراب کامپیوترمؤثر باشد. موارد جمعیت شناختی ، تجربه کامپیوتر (یا عدم)، نگرش نسبت به کامپیوتر، و سطح آموزشی، چه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم ممکن است منجر به اضطراب کامپیوتر شود که در موعد مقرر می تواندباعث اجتناب ازکا ر با رایانه گردد.)بورکت،بورکت،کامپتون،2001: 78) 2-18-1: خودکار آمدی و اضطراب رایانه کینزی، دلکورت و پاورز (1994) خود کارآمدی را به صورت اعتماد یک فرد به توانایی خود تعریف کرده اند، که ممکن است بر انجام کارها تاثیر بگذارد: "خود کارآمدی نشان دهنده اعتماد یک فرد به توانایی خود در انجام دادن رفتار مورد نیاز برای ایجاد نتیجه خاص است و تصور می شود اثر مستقیمی بر انتخاب اقدام به یک عمل، و نیز تلاشی که صرف شده و پشتکاری که نشان داده خواهد شد، دارد." (سام، اوتمان ،نوردین،2005: 207) تاثیر خودکارآمدی بر انتخاب اقدام کردن یا نکردن به یک عمل، تلاشی که صرف انجام آن کار شده، و پایداری در اتمام آن عمل نشان داده شده است (بوفارد- بوچارد، 1990). خودکارآمدی  از نظریه شناختی – اجتماعی بندورا سرچشمه می گیرد . از دیدگاه بندورا ( 1986 ) خودکارآمدی را می توان به شرح زیر تعریف کرد : برآوردی که فرد از توانایی خود برای عمل کردن و رفتار موفقیت آمیز جهت ایجاد نتیجه دارد . افرادی که خود را برای انجام مهارت ها یا فعالیت های خاص توانا می بینند بهتر تلاش می کنند و از عهده انجام موفقیت بر می آیند .) مشکانی و همکاران ،1389)هرچه افراد خود کارآمدی شان را بیشتر بدانند، فعا لتر بوده و پایداری و استقامت شان در کار طولانی تر خواهد بود (باندورا، 1986 به نقل از سام، اوتمان ،نوردین،2005).مطالعات انجام شده توسط ایگباریا و ایواری 1995، در مورد تاثیر خود کارآمدی رایانه بر کاربرد رایانه به نتیجه منجر شدکه خودکارآمدی رایانه تاثیر سودمندی بر کاربرد فناوری دارد.( مشکانی ،قطب الدینی، محمد خانی،1389 : 56) مطالعات متعدد، اثر اضطراب و خود کارآیی کامپیوتری را بر رفتارهای مربوط به رایانه نشان داده اند. مشخص شده است که خود کارآیی کامپیوتری ارتباط مثبتی با عملکرد در حین آموزش رایانه دارد (وبستر و مارتوچیو، 1992). اعتماد یک دانشجو در مورد مهارت های رایانه ای ممکن است بر تمایل به یادگیری این مهارت ها تاثیر بگذارد. هرچه اعتماد دانشجو به مهارت های رایانه ای کمتر باشد، تمایل وی به یادگیری تکنولوژی رایانه بیشتر می شود (ژانگ و اسپینوزا ،1998) 2-18-2: نگرش و اضطراب رایانه نگرش حالت روانی پیچیده ای است که شامل باورها،احساسات، ارزش ها، و گرایش ها برای عمل کردن به روش های معین برای پذیرش چیزی یا ارزیابی کلی فرد از عملکرد رفتار خود است.(راوی و همکاران ، آمارجی و همکاران 2005 ) نگرش نسبت به کاربرد فناوری به ارزیابی کاربر از درجه مطلوبیت به کارگیری فناروی اطلاع می شود . نگرش نسبت به کاربرد فناروی به طور مستقیم از متغیر های بیرونی ، هم از نظر سهولت ادراک شده ی فناوری و هم از طریق سودمندی ادراک شده فناوری اثر می پذیرد.( مشکانی ،قطب الدینی، محمد خانی،1389 :54 ) نگرش نسبت به رایانه به تمایل یا احساس خشنودی یا نا خشنودی فرد در کسب فناوری های نوین رایانه ای تعریف شده است که در این خصوص نگرش نسبت به فناوری های رایانه ای می تواند شامل هر چیزی که به طریقی با رایانه در ارتباط است، مانند نگر ش فرد به یادگیری برنامه های رایانه ای یا شرکت در دوره های آموزشی مربوط باشد؛ نگرش کاربران نه تنها می تواند تمایل آنها در استفاده از رایانه تاثیر بگذارد بلکه رابطه مثبتی بین میزان تجارت کار بارایانه و نگرش مطلوب نسبت به رایانه وجود دارد.(کادیجوچ،2000، به نقل ازعلی آبادی، مشتاقی لارگانی ،1385: 114) وودرو (1991) مدعی است که نگرش دانشجویان نسبت به کامپیوترها، موضوع مهمی در رشته های کامپیوتر و برنامه های آموزشی مبتنی بر کامپیوتر محسوب می شود. در صورتی که کامپیوتر به عنوان ابزار تدریس و آموزش مورد استفاده قرار گیرد، نظارت بر نگرش کاربران نسبت به آن باید یک فرایند مداوم باشد(سام، اوتمان ،نوردین،2005) یوسورو(2000) در پژوهشی به آزمون نقش نگرشها به عنوان عاملي مؤثر در استفاده از فناوري ارتباطات و اطلاع رساني، و به تأثيرات مثبت و معنادار نگرشهاي عاطفي و شناختي نسبت به رايانه در استفاده از نظام اطلاع رساني پرداخته است. (زکی،1385 : 31) 2-18-3: آموزش واضطراب رایانه ایگباریاو پاراسورمن(1989)با اشاره به دو مطالعه گوتک و بیکسون( 1985)،رائوب 1981نشان داد که آموزش و پرورش یک رابطه منفی و معنا دار با اضطراب رایانه دارد، اما ارتباط مثبت با نگرش به رایانه دارد. هاوارد و اسمیت (1986) دریافتند که فقدان آموزش و دانش ازرایانه می تواند باعث ترس عملیاتی در مورد استفاده ازرایانه و نرم افزار های ریانه ای شود. این مطالعه نشان داد با افزایش آموزش، کاهش اضطراب رایانه ای کاهش می باد و احساس خودکارآمدی رایانه افزایش می یابد. بلوم (1985) اظهار داشت که مربیان می توانند درک درستی از اضطراب رایانه را با معرفی آن در دوره آموزشی داشته باشند.. این امر با آموزش روشهای زیر ساختی ، مهارت و عملکرد تحقق می یابد. مربیان باید به فرد مضطرب آموزش دهند که چرا و چگونه است که او دچار اضطراب می شود. مربی با ید قادر باشد که با احساسات ناراحت کننده فردمقابله کند و به او پاسخ های مثبت را القا نماید.مهم این است که مربی قادر باشد به کارآموز توضیح دهد که چگونه رایانه ها می تواند با برنامه های آموزشی ، مهارت او را بهبود بخشد. در واقع مربی کلید ی برای کاهش اضطراب رایانه ای کارآموز است.(لی مارتین، 1998: 38) 2-19: پیشینه ی پژوهش شکاف دیجیتالی و اضطراب رایانه 2-19-1: تحقیقات انجام شده در داخل کشور - نجلا حریري و نسترن زمانی راد در پژوهشی با موضوع بررسی شکاف دیجیتالی بین نسل ها از نظر آشنایی،علاقه و استفاده از فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات در سال 1390 انجام داده اند.به این نتیجه رسیده اند که میزان علاقه به مظاهر فناوري اطلاعات و ارتباطات نیز در فرزندان به نحومعنی داري بیش از والدین آن ها بود. از نظر میزان استفاده نیز میانگین استفاده فرزندان از فناوري ها بالاتر از والدین بود و تفاوت معنی داري میان میانگین استفاده والدین و فرزندان از فناوري ها مشاهده گردید. -جواد افشار کهن و زهرا زمانی در تحقیقی با عنوان جوانان و شکاف دیجیتالی با تاکیدبر جوانان 15 تا 29 ساله همدان در سال 1388 به این نتبجه رسیده اند که میان فقدان سواد اطلاعاتی ، فقدان سواد رایانه ای و فقدان مهارت در استفاده از اینترنت و ایجاد شکاف دیجیتالی در جوانان رابطه وجود دارد. این نتایج همچنین نشان می دهد میان پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین و ایجاد شکاف دیجیتالی نیز رابطه معناداری وجود دارد . سطح تحصیلات جوانان نیز در دستیابی انها به اینترنت موثر است . رابطه معناداری نیز میان سطح تحصیلات افرادو ایجاد شکاف دیجیتالی دیده می شود. این تحقیق به صورت پیمایشی صورت گرفته است. –جوادي و زنجانی زاده در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان بررسی میزان و نوع استفاده ازاینترنت و تاثیر آن بر ارزشهاي خانواده در بین دانش آموزان دبیرستانی ناحیه 3 مشهد در سال تحصیلی 1382-1383تاثیر اینترنت را با استفاده از نظریات ارتباطات جمعی، پویایی گروهها، کنش - ارتباطی و نظریه نیازها مورد سنجش قرار داد. و به این نتیجه رسید که 45 % دانش آموزان(در آن سال) از اینترنت استفاده می کنند -محمد سلطانی فر در پژوهشی با عنوان تحلیل سواد اینترنتی دانَش آموزان سال سوم دبیرستان شهر تهران 1386-1385 در مقایسه با مربیان و والدین آنها که از نوع توصیفی بوده است به این نتایج رسیده است که در توانایی استفاده از اینترنت میان دانش آموزان ، مربیان و والدین آنها تفاوت معنا داری وجود دارد. میزان استفاده دانش آموزان از اینترنت بیشتر از والدین ومربیان آنهاست . - سلیمانی، موسوی و پریرخ در پژوهشی با عنوان ، بررسی رابطه ی بین میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با ویژگی های جمعیت شناختی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 87-88 توسط انجام شده است ، به این نتایج دست یافته اند که میانگین استفاده از رایانه و نرم افزارها، اینترنت و سرویس های اینترنتی، میزان استفاده از فناوری اطلات و ارتباطات درانجام عملکردهای آموزش میان زنان بیشتر از مردان و میزان استفاده از فناور ی اطلاعات و ارتباطات در انجام عملکردهای پژوهشی مردان بیشتر از زنان است. در رابطه با سن ، رابطه ی منفی (معکوس) وجود دارد. - محمد احمدی ده قطب الدینی، محد مشکانی، عظیم محمد خانی در پژوهشی که با عنوان تاثیر خود کارآمدی رایانه و اضطراب رایانه بر سازه های مدل پذیرش فناوری دیویس : چشم اندازهای جدید روان شناسی اجتماعی در سال 1389 انجام داده اند به این نتایج دست یافته اند که مدل دیویس ، برازندگی مناسبی با داده ها دارد و اثر مستقیم خودکارآمدی رایانه بر سهولت ادراک شده رایانه وکاربرد واقعی رایانه ، مثبت و معنادار است. همچنین ، اثر مستقیم اضطراب رایانه بر سودمندی ادراک شده رایانه منفی و معنا دار و بر سهولت ادراک شده کاربر رایانه منفی و معنادار نیست.مدل مطرح شده مؤید نقش خود کارآمدی رایانه و اضطراب رایانه در کاربرد واقعی رایانه توسط کاربران بودند. - مهدی سبحانی نژاد ، علی نوروزی ،جواد امانی و علی اصغر حیات در پژوهشی با عنوان تبیین نقش حمایت سازمانی،تجربه ، اضطراب و خود کار آمدی رایانه در پیش بینی کاربست رایانه در سال 1389 انجام شده یافته های پژوهش حاکی از آن است که تجربه استفاده از رایانه تاثیر مستقیم و منفی بر اضطراب رایانه دارد. و از طرف دیگر حمایت سازمانی اثر مستقیم و مثبتی بر خود کار آمدی رایانه دارد و در عین حال تاثیری بر اضطراب رایانه ندارد.خودکارآمدی رایانه نیز تاثیری بر اضطراب و استفاده از رایانه نداشته و اضطراب رایانه نیز اثر مستقیم و منفی بر استفاده از رایانه دارد - قهرمان محمودی و سید عباس سیادتی در پژوهشی با عنوان بررسی اضطراب کامپیوتر در اعضای هیات علمی و مدیران پرستاری که توسط در سال 1388 انجام شده است به این نتیجه رسیده که ميان اضطراب كامپيوتر و برخي ويژگيهاي جمعيت شناختي نظير جنسيت، تحصيلات و نوع شغل اعضاي هيأت علمي و مديران دانشكد ه هاي پرستاري و مامايي دانشگا ههاي دولتي و آزاد اسلامي مازندران، ارتباط معناداري وجود دارد. - رمضان حسن زاده و قهرمان محمودی و مریم جوادیان در تحقیقی با عنوان بررسی میزان اضطراب کامپیوتر در اعضای هیات علمی و مدیران در سال 1387 انجام گرفته به این نتایج رسیده اند که میان اضطراب کامپیوتر و برخی ویژگیهای جمعیت شناختی نظیر جنسیت، تحصیلات و نوع شغل اعضای هیأت علمی و مدیران دانشکده های پرستاری و مامایی دانشگاه های دولتی و آزاد اسلامی مازندران، ارتباط معنی داری وجود دارد. - غلامعلی لواسانی در تدارک مدل معادلات ساختاری اضطراب رایانه در دانشجویان دانشگاه تهران در سال 1383 بدین نتیجه رسیده اند که این مدل مشخص می کند که ویژگی های فردی و تجربه رایانه به افزایش خودکارآمدی رایانه و در تداوم این مسیر به کاهش اضطراب رایانه دانشجویان منجر می شود. - رحیمی و یداللهی رابطة اضطراب رايانة دانش آموزان دورة متوسطه با رشته تحصيلي جنسيت و پيشرفت درسی زبان انگليسی(1389) در یافتند که بين اضطراب رايانه و رشتة تحصيلي دانش آموزان ارتباط معناداری وجود دارد؛ بدين ترتيب که ميزان اضطراب رايانه دانش آموزان رشته رياضي فيزيک در مقايسه با دانش آموزان رشته هاي ديگر کمتر است. نتايج در زمينه جنسيت نشان داد که بين اضطراب رايانه و جنسيت ارتباط معنا داري وجود ندارد اما ميزان اضطراب رايانة هر دو گروه نمونه (پسران و دختران) دانش آموزان ايرانی در مقايسه با ميزان اضطراب رايانه افرادی که در پژوهش های ديگر مورد بررسی قرار گرفته اند بسيار متفاوت است -فرح نادری با تحقیق با عنوان اضطراب کامپیوتر و رابطه آن با ویژگیهای فردی در بین دانشجویان دانشگاه شهید چمران و دانشگاه آزاد اسلامی اهواز در سال 1385 به این نتایج دست یافتند که بین سن و جنسیت و اضطراب کامپیوتر رابطه معناداری وجود ندارد. ولی بین رشته های مختلف تحصیلی دانشگاهی از لحاظ اضطراب کامپیوتر رابطه معناداری وجوددارد. - علی آبادی و مشتاقی در پژوهشی با عنوان اعتبار یابی وتعیین ساختار فرم فارسی مقیاس نگرش سنج کامپیوتر “CAS” و رابطه نگرش کامپیوتری با ویژگی های فردی در بین دانشجویان دانشگا ه های تهران(1385) به نتایج دست یافتند که بین جنسیت ونگرش نسبت به کامپیوتر رابطه معنا دار وجود دارد و نگرش دختران نسبت به پسران بهتر است و همچنین به دانشگاه های محل تحصیل و نگرش نسبت به کامپیوتر نیز تفاوت معنا داری به دست آمده است. - اکبری بورنگ و رضائیان در تحقیقی با عنوان اضطراب رایانه در دانشجویان دانشگاه اراک و رابطه آن با کارآمدی رایانه که توسط در سال 1387 انجام شده است دریافتند که دانشجویان دانشگاه اراک از اضطراب رایانه بالاتر از حد خفیف برخوردار بودندو بین کارآمدی رایانه ای و اضطراب رایانه رابطه معنی داری به دست آمد و از متغیر های فردی (جنسیت،رشته تحصیلی ، معدل ) تنها مؤلفه رشته تحصیلی در پیش بینی متغیر ملاک(اضطراب رایانه) تاثیر معنی داری داشت.همچنین بررسی تفاوت میانگین نمرات اضطراب رایانه دختران و پسران تفاوت معنی داری نشان نداد. 2-19-2: تحقیقات انجام شده در خارج از کشور - استر هارجیتاییدر تحقیق با عنوان صعود به سطح دوم شکاف دیجیتال: تفاوت در مهارت های آنلاین افراد توسط در سال 2002 بدین نتیجه رسیده اند که یک تفاوت نسلی بین افراد جوان و افراد مسن تر در استفاده از صفحات وب وجود دارد همچنین افراد جوان نسبت به همتایان قریمی تر بسیار آسان تر می توانند به صورت آنلاین ارتباط برقرار نمایند . - سونیا لیوینگستونوآلن هلسپر درپژوهشی با عنوان کودکان ، جوانان و شکاف دیجیتالی در سال2007 به این یافته ها رسیده اند که به طور کلی با افزایش سن فرصت استفاده از اینترنت و ارتباط آنلاین بیشتر می شود بدون در نظر گرفتن طبقه اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی. همچنین دختران در سن بین 9 تا 15 سال از راه های مختلفی از اینترنت استفاده می کنند ولی پسران در سن 16 تا 19 سالگی استفاده گسترده ای از اینترنت دارند.نیزکسانی که مهارت بیشتری در استفاده از اینترنت دارند ( سال های بیشتری از نظر استفاده از اینترنت- خود کارآمدی بیشتر – مهارت بیشتر) استفاده بیشتری از اینترنت می کنند و در فرضیه آخر به این نتیجه رسیده اند که نه تنها کاربران ماهر نسبت به کاربران غیر ماهر فرصت های بیشتری دارند کودکان بزرگتر از کودکان کوچکترفرصتهای بیشتری دارند. -ماتیو استین و روبرت لاروس در تحقیقی با عنوان خودکارآمدی اینترنت و روانشناسی شکاف دیجیتالی درسال 2000 انجام گرفته به این نتایج دست یافته اند که: بین خودکارامدی اینترنت و تجربیات قبلی کار با اینترنت رابطه معنادارمثبتی وجود دارد.و همچنین خودکارآمدی اینترنت ارتبا ط قابل توجهی با مهارت استفاده از اینترنت دارد.و استرس اینترنت رابطه معنا دار منفی با خودکارآمدی اینترنت دارد. - لان در بررسی استفاده اعضای هیئت علمی دانشگاه الینیویز شمالی از رایانه (1993)به نتایج زیر دست یافت: میان متغیر های مهارت رایانه ای با نگرش نسبت به استفاده از رایانه ، رابطه معنی داری وجود دارد. - واسرمن وریچموند ابوت در تحقیقی با عنوان جنسیت و اینترنت: علل تنوع در دسترسی، سطح و دامنه استفاده در سال (2005) انجام شده که این مقاله به بررسی تفاوت های موجود در استفاده از اینترنت توسط جنس، با در نظر گرفتن دسترسی به وب، استفاده از امکانات ارتباطی مربوط به ایمیلو اتاق های چت، تفاوت استفاده، و نوع استفاده از وب سایت ها می باشد. این مطالعه تاثیر وضعیت اجتماعی و اقتصادی و متغیرهای اجتماعی، جغرافیایی، نژادی، و قومی برای توضیح تغییرات در استفاده از وب مردان و زنان، و چگونه این عوامل آگاهی از نحوه استفاده از وب در نظر گرفته است. نتایج نشان داد که. دسترسی به وب مستقل از جنسیت بود، اما با آموزش ، نژاد، درآمد، سن و وضعیت تأهل ارتباط دارد. زنان نسبت به مردان احتمالا کمتر از گپ زدن بر روی وب،استفاده می کردند اما کمی بیشتر از ایمیل،استفاده می کنند. و آنها از انواع مختلفی از سایت ها نسبت ره مردان استفاده می کنند. - اولا بونز در تحقیقی با عنوان مقیاس تسلط بر رایانه، ایمیل ، و وب – پیشرفت و اعتبار یابی در سال 2004 در تجزیه وتحلیل همبستگی در این پژوهش نشان داد که احساس راحتی در استفاده از رایانه و یا اینترنت یا رضایت فرد از مهارت هایش ، ارتباط زیادی با تسلط در رایانه ، ایمیل و وب دارد و تجزیه و تحلیل رگرسیون نشان داد که مدت زمان استفاده از اینترنت و سطح تجربه و تخصص پیش بینی قوی است در تسلط بر رایانه، ایمیل و وب است. - دونات ، براند وینر،کرسچ باوم،در پژوهشی باعنوان نگرش ها و شکاف دیجیتالی: سنجش نگرش به عنوان ابزاری برای پیش بینی استفاده از اینترنت ( 2009) نشان دادندکه : 61% از پاسخ دهندگان در حال حاضر از اینترنت استفاده می کنند و نرخ رشددسترسی به اینترنت در خانه (حدود 82%)در اتریش در حال افزایش است. در متغیر هایی مانند سن ، درآمدتحلیل نشان می دهد که اثرات قوی و قابل توجهی از ارتباط سن با استفاده از اینترنت وجود دارد.جالب توجه اینکه اثرات جنسیت برای استفاده از اینترنت هیچ تفاوتی را نشان نداد و به نظر می رسد که شکاف جنسیتی در اتریش در حال کاهش است. در پیش بینی، متغیر آموزش ، اثرات زیادی بر استفاده از اینترنت دارد پس کسانی که دارای سطح سواد پایین تری هستند 75/17 برابر پایین تر از افراد ی که حداقل یک مدرک دانشگاهی دارند می باشند.پس مقطع تحصیلی در استفاده از اینترنت مؤثر است و نگرش نسبت به اینترنت نقش مهمی در اتخاذ و یادگیری چگونگی استفاده ار فناوری اطلاعات و ارتباطات است با افزایش سن ترس از فناوری ، افزایش می یابد . - چوآ وشی در تحقیقی با عنوان شکاف دیجیتالی در بزرگسالان بیکار تایوانی(2011) نشان دادند: فرد بزرگسال بیکار یا تازه کار با جنس مذکر و جوان دارای سطح تحصیلات بالا ، و عملکرد پایین در یادگیری، دارای نگرش مثبت نسبت به استفاده ازرایانه بودند.اختلاف جنسیتی و سن در استفاده از اینترنت به صورت آنلاین هیچ تفاوت معنا داری را نشان نداد ولی در نگرش نسبت به استفاده از رایانه تفاوت معناداری وجود دارد.بین عملکرد و اضطراب رایانه تفاوت قابل توجه بود. آموزش نیز در نگرش و اضطراب رایانه مؤثر بود. افراد دارای سطح تحصیلات بالاتر دارای نگرش مثبت تر نسبت به رایانه و اضطراب رایانه ای کمتر دارند. - کندی ، ولمن وکلمنت در تحقیقی با عنوان جنسیت و شکاف دیجیتالی (2003): به این نتایج دست یافتند که نشان دادند که زنان بیشتر به دلایل اجتماعی از اینترنت استفاده میکنند در حالی که مردان بیشتر به دلایل ابزاری، و تفریحی از اینترنت استفاده می نمایند. به دلیل مراقبت زنان از کودکان در خانه ، آنها استفادهء بیشتری از اینترنت می کنند. - لوری ا. بوچکو تجربه رایانه و اضطراب بین کارگران جوان در مقابل کارگران قدیمی تر این تحقیق توسطدر سال 2001 انجام شده به این یافته ها دست یافته اند که ارتباط میان سن ، تجربه رایانه و اضطراب رایانه ارتباط معنادار منفی وجود دارد. رابطه بین تجربه رایانه و اضطراب رایانه ، نشان می دهد که افراد با تجربه کامپیوتر بیشتر اضطراب رایانه ای کمتری وجود دارد. هیچ ارتباط معنی داری بین سن و اضطراب کامپیوتر وجود ندارد. -کارال و اورساواس در پژوهشی با عنوان ارزیابی رابطه بین هراس از رایانه و ،جنسیت و تجربه توسط معلمان قبل از خدمت نمونه ترکی( 2009) به این نتیجه رسیده اند که رابطه منفی و شدید بین تجربه های کامپیوتری واضطراب کامپیوتر وجود دارد و ترس از رایانه به جنسیت وابسته نیست.. -هاردا، مینو، ناکانیشی، سونگانو در تحقیقی با عنوان رابطه اضطراب رایانه و مهارت های مبتنی بر سازمان های کلاسی در آموزش سواد کامپیوتری (2002)را مورد بررسی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که میانگین نمره عملیات اضطراب درطبقه دانش آموزان با تجربه افزایش نشان می دهد در حالی که اضطراب در طبقه دانش آموزان کم تجربه کاهش می یابد. -آق با توگان(2008)در تحقیقی با عنوان خود مقهومی، اضطراب رایانه،جنسیت ونگرش نسبت به فناوری اطلاعات و ارتباطات : پیش بینی مطالعه در میان معلما ن نیجریه، به این نتایج دست یافته است که بین نگرش نسبت به فناوری ارتباطات و اطلاعات و اضطراب رایانه رابطه ی منفی و معنا داری وجود دارد. و نگرش با خودمفهومی رابطه منفی و معنادار و بین جنسیت و اضطراب رایانه رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد. - روسلانی امبی درپایان نامه دکتر ای خود با عنوان اضطراب رایانه و خودکارآمدی رایانه در میان مربیان حسابداری در دانشگاه تکتولوژی مارا در مالزی (2007)به این نتایج دست یافت که :اکثریت هیات علمی دانشگاه مالزی دارای اضطراب رایانه در سطح پایین و خودکارآمدی رایانه در سطح بالابودند.و بین جنس و سن و اضطراب رایانه تفاوت معنا داری یافت نشد. - امبی، ما د شاه و حسن د رپژوهشی با عنوان تجربه و اضطراب رایانه،(2011) به این نتایج دست یافتند که: بین اضطراب رایانه و نگرش نسبت به رایانه رابطه ی معناد ار و منفی در حد بالا و بین اضطراب رایانه و مهارت های رایانه ای دارای رابطه ای منفی و در حد متوسط و اضطراب رایانه با پذیرش دانش رایانه ای ، برنامه های کاربردی دارای همبستگی منفی در حد پایین است. - چوی و لاین و وارد در تحقیقی با عنوان اضطراب رایانه و کارگران اجتماعی، تفاوت در دسترسی، استفاده و آموزش (2002) به این نتایج دست یافتند که سطح اضطراب در میان کسانی که در محل کارشان از رایانه استفاده می کنند و آموزش دیده اند در پایین ترین سطح است. و همبستگی مثبت و معنی داری بین سطح اضطراب و سطح بالای آموزش همچنین تعداد ساعات استفاده و دسترسی به رایانه وجود دارد. همبستگی منفی و معنی داری بین سطح اضطراب و تعدادساعات دسترسی و استفاده از رایانه در هفته وجود دارد. 2-20 نتیجه گیری شکاف دیجیتالی اشاره دارد به نابرابری در دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات در میان کشورها ، افراد ، مناطق جغرافیایی وکسب وکار . علاوه بر دسترسی مهارت و توانایی در استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ، دسترسی به اینترنت پر سرعت ، نگرش نسبت به رایانه و اینترنت نیز می تواند در ایجاد شکاف دیجیتالی مژثر باشد . شکاف دیجبتالی دارای شاخص های مختلفی است که در چهار زیر ساخت اینترنت ، رایانه، ارتباطات و اجتماعی مورد ارزیابی قرار می گیرد . اضطراب رایانه نیز به عنوان ترس از استفاده از رایانه تعریف می شود که می تواند در ایجاد شکاف دیجیتالی مؤثر باشد. عواملی که اضطراب رایانه را افزایش می دهند عبارتند از خود کارآمدی رایانه ، نگرش نسبت به رایانه ، آموزش است. منابع فارسی: آذر،عادل.(1391)بر اساس سرشماری سال 90 ،92 درصد مردم ایران باسوادند،روزنامه جام جم ،سال سیزدهم، شماره 3467، 4 مرداد 1391،ص1و4. احمدی ده قطب الدینی ، محمد و مشکانی ، محمد و محمدخانی ، عظیم (1389 ) تاثیر خودکارآمدی رایانه و اضطراب رایانه بر سازه های مدل پذیرش فناوری دیویس: چشم اندازهای جدید روان شناسی اجتماعی ، پژوهشهای روان شناختی ، دوره 13، شماره 1. ص51- 72 افشار کهن ، جواد و زمانی ، زهرا ( 1388)،جوانان و شکاف دیجیتالی با تاکیدبر جوانان 15 تا 29 ساله همدان ، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال پنجم ، شماره 16، ص81- 102. اکبری، محمد و رضائیان ، حمید و مودی ، میترا ( پاییز و زمستان 1386 ) بررسی هوش هیجانی و رابطه آن با اضطراب رایانه دانشجویان دانشگاه اراک ،فصلنامه اصول بهداشت روانی ، شماره سی وپنجم و سی و ششم ،ص 129-134 باستانی،سوسن، میزبان،شهناز.(1386) شکاف جنسیتی در کاربرد کامپیوتر و اینترنت بررسی دانشجویان دانشگاه تهران،مجله مطالعات زنان،سال 5، شماره 1،بهار و تابستان 1386،صص 45-64 . جمعی از مولفان(1387) . ارزیابی آمادگی الکترونیکی، نشريه الكترونيكي فناوري اطلاعات ، سال سوم، شماره يازدهم، تير ماه 1387،شرکت پردازش سیستم های مجازی. جوادی ، علی محمد و زنجانی زاده اعزازی ، هما ( تابستان 1384 ) بررسی تاثیر اینترنت با ارزش های خانواده در بین دانش آموزان دبیرستانی ناحیه 3 مشهد ( در سال 82 -83 ) ، پایان نامه کارشناسی ارشد، مجموعه جامعه شناسی و علوم اجتماعی ، جامعه شناسی ایران ، شماره 22 ، ص 121 – 146 جاریانی ، ابوالقاسم.(1382 ). طرح پیشنهادی توسعه تکنولوژی اطلاعات در آموزش های رسمی ، تهران : دفتر برنامه ریزی و تالیف آموزش های فنی و حرفه ای و کارو دانش. حریری ، نجلا و زمانی راد، نسترن (1390 )، بررسی شکاف ديجيتالی بين نسل ها از نظر آشنايی، علاقه و استفاده از فناوری های اطلاعات و ارتباطات،فصلنامۀ علمی پژوهشی پژوهشگاه علوم و فنّاوري اطلاعات ایران ، دسترسی در http;;//Jist.irandoc.ac.ir حسن زاده ، رمضان و محمودی ، قهرمان و جوادیان ، مریم (بهار1388 ) بررسی میزان اضطراب کامپیوتر در اعضای هیات علمی و مدیران ، فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباددوره 15 ؛ شماره 1،ص 52-61 حنفی زاده، پیام و حنفی زاده،محمدرضا و خدابخشی،محسن(زمستان1388 ) ساخت چارچوبی پایه ای و استاندارد برای اندازه گیری شکاف دیجیتالی،مجموعه علوم انسانی ، مدرس علوم انسانی، شماره 64، ص 141-164. حسنی، افضل السادات.(1375) جوانان و اضطراب، نشریه روان شناسی و علوم تربیتی، شماره 118، اردیبهشت1375. خاصه،علی اکبر،سعادت، علیرضا.(1385)نگاهی بر شکاف دیجیتالی ،بحرانی در جهان امروز، وبلاگ دانش کتابداری و اطلاع رسانی، دسترس در http://akmazy.blogfa.com/post-48.aspx دهقان،حسین ،( پاییز 1389) فرصت ها و تهديدها براي آمو زش و پرورش در مواجهه با نابرابري فضايي در فن آوري اطلاعات و ارتباطات ، ،فصلنامه تعلیم و تربیت،سال بیست و ششم ، شماره 3 ،پژوهشکده تعلیم و تربیت ، ص 125 -163 . درخشان، علیرضا.(1387) شکاف دیجیتالی،مجله فن آوا، سال دوم، شماره 12، خرداد و تير 1387،ص34. رحیمی،مهرک،یداللهی ،سمانه(1390).رابطة اضطراب رايانة دانش آموزان دورة متوسطه با رشته تحصيلي،جنسيت و پيشرفت درسی زبان انگليسی،فصلنامه نوآور یهای آموزشی. شمارة 39 ، سال دهم، پاییز90 زمانی،علیرضا، مردانی،علی.(1388) مقایسه اضطراب حالتی و اضطراب صفتی،و اعتماد به نفس ورزشکاران مرددر ورزش های گروهی و انفرادی،دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی ،دانشگاه آزاد اسلامی (اصفهان) واحد خوراسگان ، شماره چهل ،تابستان 1388،صص98-81 . زکی ؛ محمد علی(1385).آزمون و اعتبار یابی مقیاس نگرش های دانشجویان دانشگاه ها ی علوم پزشکی و اصفهان به اینترنت،مجله علوم و فناوری اطلاعات.دوره 22 ،شماره 1و 2 پاییز و زمستان،ص 29-57. سیار،علی(1390) مقایسه میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی ساری و دانشگاه علوم پزشکی مازندران، پایان نامه کارشناسی ارشدتکنولوژی آموزشی دانشگاه آزاد واحد ساری. سبحانی نژاد ،مهدی و نوروزی ، علی و امانی ، جواد و حیات، علی اصغر ( 1389) تبیین نقش حمایت سازمانی،تجربه ، اضطراب و خود کار آمدی رایانه در پیش بینی کاربست رایانه،مطالعات روانشناسی تربیتی، دوره 7، شماره 11،صص 67-45 ستوده؛ سعید(1388) .ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﺪﻟﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﻱ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺩﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ؛ ﭘﺎﻳﺎﻥﻧﺎﻣﻪ ﺩﻭﺭﻩ ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺳﻲ ﺍﺭﺷﺪ؛ دا ﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺪﺭﺱ، دانشکده فنی و مهندسی، بخش مهندسی صنایع. سلیمانی،شیلا،موسوی،سید یعقوب،پریرخ،مهری.(1388) بررسی رابطه بین میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با ویژگی های جمعیت شناختی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1387-1388،فصلنامه علمی ،پژوهشی،پژوهشگاه علوم فناوری اطلاعات ایران ،دوره 26، شماره 2،زمستان 1388 ،صص 335- 354. ساروخانی ، باقر و توسلی ، غلامعباس و سید عربی نژاد، عزیزه ( 1387 ) تاثیر فضا هاي مجازي بر کنش اجتماعی جوانان دانشجوي دختر با تاکید بر اینترنت ، پژوهش نامه علوم اجتماعی، سال دوم، شماره اول ، ص 131- 152. سلطانی فر ، محمد ( پاییز1387 ) تحلیل سواد اینترنتی دانَش آموزان سال سوم دبیرستان شهر تهران 1386-1385 در مقایسه با مربیان و والدین آنها ، فصلنامه نو آوری های آموزشی ، شماره 27 ، سال هفتم ،ص37 – 58 . ساروخانی، باقر. 1370 . درآمدي بر دایرة المعارف علوم اجتماعی. تهران: انتشارات کیهان، صالحی، محمد، حاجی زاد، محمد.(1389 ) بررسی سواد عمومی کامپیوتري کارکنان دانشگاههاي آزاداسلامی واحد مازندران، فصلنامه فن آوري اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی/ سال اول / شماره اول / پاییز 1389 صراف، سها.(1386)، نقش فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در توانمندسازی زنان ایران ،پایان نامه کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی. علی آبادی، خدیجه،مشتاقی لارگانی،سعید.(1385)اعتبار یابی و تعیین ساختار عاملی فرم فارسی مقیاس نگرش سنج کامپیوتر”CAS” و رابطه نگرش کامپیوتری با ویژگی های فردی در بین دانشجویان دانشگاههای تهران، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی ، شماره 40، 1385،صص 111-126. غلامعلی لواسانی، مسعود و قهرمان جهرمی، رضا و رستگار ، احمد (1388 ) ارایه مدلی برای اضطراب رایانه ،بر اساس باورهای معرفت شناختی و اهداف پیشرفت، مجله روان شناسی و علوم تربیتی ، سال سی و نهم ، شماره 2 ،ص 101-121. غلامعلی لواسانی، مسعود (1383 ) تدارک مدل معادلات ساختاری اضطراب رایانه در دانشجویان دانشگاه تهران. مجله روان شناسی و علوم تربیتی ، سال سی و چهارم ، شماره 1 ،ص77-97. کریمی علویجه، مهدي، مظاهري، مهدي، شریف خلیفه سلطانی، سیدمصطفی.(1390 ) بررسی چالش هاي کاربست فن آوري اطلاعات و ارتباطات در فرآیند یاددهی و یادگیری ، فصلنامه فن آوري اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی/ سال اول / شماره سوم / بهار. کلاهدوز،سامان،کلاهدوز،یلدا. (1386)فناوری اطلاعات و شکاف دیجیتالی، وب سایت پست بانک ایران ،دسترسی درwww.postbank.ir/callfunction.php?option محمودی ، قهرمان و سیادتی ، سید عباس (1388 ) بررسی میزان اضطراب کامپیوتر در اعضای هیات علمی و مدیران پرستاری، نظام سلامت ص 41-48 میر حسینی،زهره(1382) آشنایی با اینترنت و سواد اطلاعاتی، مجله روانشناسی و علوم تربیتی، پیوند، فروردین و اردیبهشت ، شماره 282و283،ص 30-33 محسنی ، منوچهر ( 1380 ) جامعه شناسی جامعه اطلاعاتی ، چاپ اول ، نشر دیدار نوری، مرضیه.(1389) تحلیل شکاف دیجیتالی جغرافیایی بین کشورهای اسلامی، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام (ICIWG 2010) ،ایران ، زاهدان ،25 – 27 فروردین 1389 . نورایی نژاد، مریم ( پاییز 1385) شکاف دیجیتالی، مجله جهانی رسانه، شماره 2. نادری،فرح و احدی، حسن (1384)بررسی اضطراب کامپیوتر و رابطه ی آن با ویژگی های فردی در دانشجویان دانشگاه های اهواز، مطالعات روان شناختی دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه الزهرا، دوره ی 1 ،شماره 2 و3 ،ص 7-24 وبستر، فرانک (1384). نظریه های جامعه اطلاعاتی ، ترجمه مهدی داودی .تهران : وزارت امور خارجه . والی نژاد،مرتضی(1383 )شکاف دیجیتالی؛گذار از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی،مجله بانک و اقتصاد، شماره 52،ص17. 45. شمس ، محمد شهاب ،یونسکو. ( 1384 ). فن آوري هاي اطلاعات و ارتباطات در عرصه آموزش معلمان ،. تهران: کمیسیون ملی یونسکو در ایران. منابع انگلیسی: Agbatogun ,Alaba, Olaoluwakotansibe.(2010) Self-concept, computer anxiety, gender and attitude towards interactive computer technologies: A predictive study among Nigerian teachers. International Journal of Education and Development using Information and Communication Technology(IJEDICT), 2010, Vol. 6, Issue 2, pp. x-x Beckers, J. John , Wicherts ,M.Jelte, Schmidt,G. Henk.(2006) Computer Anxiety: ‘‘Trait’’ or ‘‘State’’?, Computers in Human Behavior 23 (2007) 2851–2862 Bunz, Ulla(2004). The Computer–Email–Web (CEW) Fluency Scale- Development and Validation, INTERNATIONA JOURNA OF HUMAN–COMPUTER INTERACTION, 17(4), 479–506 Burkett,H. William, , Burkett, G. Gail .Compton, M. David.(2001) An Examinationof Computer Attitudes, Anxieties and Aversions Among Diverse College Populations ,Issues Central to Understanding Information Sciences in the New Millennium, Informing Science, Volume 4 No 3, 2001. Butchko,A.Lori (2001) computer experience and anaxity:older versus younger worker Available in: http://www.iusb.edu/~journal/static/volumes/2001/butchko.html Chou, Jyh-Rong, Shieh, Chich-Jen.(2011), The digital divide in Taiwaneseunemployed adult population, Scientific Research and Essays Vol. 6(7), pp. 1514-1521, 2011, Available online at http://www.academicjournals.org/SRE Choi,Gil, Ligon,Jan, Ward, Jim.(2002) Computer Anxiety and Social Workers: Differences byAccess, Use, and Training, Journal of Technology in Human ServicesVolume 19, Issue 1, 2002. pages 1-12  Donat,Elisabeth,Brandthweiner,Roman,Kerschbaum,Johann.(2009). Attitudes and the Digital Divide Attitude Measurement as Instrument to Predict Internet Usage, The International Journal of an Emerging Trans discipline Volume 12,2009. Dewan, Sanjeev, Riggins, J. Frederick.(2005)THE DIGITAL DIVIDE: CURRENT AND FUTURE RESERCH DIRECTIONS, Journal of the Association for Information Systems, 2005. Eastin,S.Mattew& Larose,Robert .(2000). Internet Self-Efficacy and the psychology of the Digital Divide, Department of Telecommunication Michigan State University. Available http://jcmc.indiana.edu/vol6/issue1/eastin.htm Embi, Roslani..(2007) COMPUTER ANXIETY AND COMPUTER SELF- EFFICACY AMONG ACCOUNTING EDUCATORS AT UNIVERSITI TEKNOLOGI MARA (UiTM), MALAYSIA, Dissertation submitted to the Faculty of the Virginia Polytechnic Institute and State University in partial fulfillment of the requirements for the degree of DOCTOR OF PHILOSOPHY IN CAREER AND TECHNICAL EDUCATION October 29, 2007 ,Blacksburg,Virginia Embi, Roslani, Mohd Shah,Maimunah , Hassan ,Roshidi .(2011) EXPERIENCING COMPUTER ANXIETY, 2nd INTERNATIONAL CONFERENCE ON BUSINESS AND ECONOMIC RESEARCH (2nd ICBER 2011) PROCEEDING. Garcia,J. G. Wingenbach, M. Pina, and W. Hamilton.(2004) Internet use in the Texas Mexico Initiative. Proceeding of the 20th annual conference of the association for international Gunkel, J,David.(2003) Second thoughts: toward a critique of the digital divide, new media & society, London, Thousand Oaks, CA and New,Delhi Vol5(4):499-552 Havelka, Douglas, Beasley, Fred. An Examination Of The Factor Structure Of The Computer Anxiety Rating Scale, Journal Of College Teaching & Learning Volume 1, Number 4 Harada, Akira, Minoru, Torii, Nakanishi, Michio, Masuda, Hideo, Sugano, Tsuyoshi(2002) Computer anxiety and skill-based class organization in computer literacy education. Proceedings of the International Conference on Computers in Education (ICCE’02) 0-7695-1509-6/02 Hargittai,estzer.(2002)Seconde level Digital Divide:Differdnce in peoples Online Skill ,first Monday, it is available on line here ,http://www.firstmonday.org/issues/issuse7_4/hargittai. Jackson, S. E.(2010) New media: debunking the myths. Journal of Business Strategy 31(1):56-58. Kennedy,Tracy, Wellman,Barry, Klement,Kristine.(2003) GENDERING THE DIGITAL DIVIDE, IT&SOCIETY, VOLUME 1, ISSUE 5, SUMMER 2003, PP. 149-172 http://www.ITandSociety.org Livingstone, Sonia and Helsper, Ellen (2007) Gradations in digital inclusion: children, youn people and the digital divide. New media & society, 9 (4). pp. 671-696. Livingstone, S., and Helsper, E. J. (2007) Gradations in digital inclusion:, Children young people and the digital divide. New Media & Society, 9: 671-696. Lee Martin, Brenda(1998) Computer Anxiety Levels of Virginia Cooperative Extension Field Personnel, Dissertation submitted to the Faculty of the Virginia Polytechnic Institute and State University in partial fulfillment of the requirements for the degree of DOCTOR OF PHILOSOPHY IN VOCATIONAL AND TECHNICAL EDUCATION. Lan, G. 1993. Study the educational compationg at Noton IIlinois university .Dissertationı Abstractsı International 54(8): 2993-A McNaught, Carmel, Lam, Paul and Ho, Annisa(2009). The digital divide between university student and teachers in Hong Kong.Centre for Learning Enhancement And Research (CLEAR). Proceedings ascilite Auckland. Sam, H. K., Othman, A. E. A., & Nordin, Z. S. (2005). Computer Self-Efficacy, Computer Anxiety, and Attitudes toward the Internet: A Study among Undergraduates in Unim, Educational Technology & Society, 8 (4), 205-219 Scarpiello, Mike.(2003) Computer Anxiety-Causes,Effects, and Techniques for Reduction, HCI 450, http://pdffinder.net Ursavaş. Ö.F. Karal.H(2009). Assessing Pre-Service Teachers’ Computer Phobia Levels in terms of Gender and Experience, Turkish Sample. International Journal of Human and Social Sciences 4:9 2009 Van Deursen,Alexander. Van Dijk,jan(2010). Internet Skills and the digital divide University of Twente Faculty of Behavioral Sciences, Department of Media, Communication and Organization, Cubicus Building, PO Box 217, 7500 AE Enschede, The Netherlands A history of the digital divide through the ages it is AVILABLE IN: http://digitaldivide2010.bgsu.wikispaces.net/History+of+the+Digital+Divide Walts, Nathan.(2011) Native American Indian tribal college and university students: A qualitative study of the digital divide, A Dissertation Presented in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Doctor of Business Administration, university of phoenix, January 2011. Warschauer, Mark ,Matuchniak, Tina.(2010) New Technology and Digital Worlds: Analyzing Evidence of Equity in Access, Use, and Outcomes, chapter6, REVIEW OF RESEARCH IN EDUCATION 2010; 34; 179 Wasserman, Ira M. Richmond-Abbott, Marie.(2005). Gender and the Internet Causes of Variation in Access, Level and Scope of Use,social science quarter-ly,volume86, Number 1, March 2005 by the Southwestern Social Science Association.