مبانی نظری و پیشینه سیستم های یادگیری الکترونیکی

مبانی نظری و پیشینه سیستم های یادگیری الکترونیکی (docx) 33 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 33 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

HYPERLINK \l "_Toc333874277" 2-1-مقدمه PAGEREF _Toc333874277 \h 9 2-2-آموزش از راه دور PAGEREF _Toc333874278 \h 9 2-3-سير تكامل آموزش از راه دور PAGEREF _Toc333874279 \h 9 2-4-مفهوم يادگيري الكترونيكي PAGEREF _Toc333874280 \h 11 2-5 تعاريف يادگيري الكترونيكي PAGEREF _Toc333874281 \h 11 2-6-مزایای یادگيری الکترونيکی PAGEREF _Toc333874282 \h 13 2-7-چالش های یادگيری الکترونيکی در ایران PAGEREF _Toc333874283 \h 16 2-8- مدلهاي آموزش الكترونيكي PAGEREF _Toc333874284 \h 18 2-8-1-آموزش همزمان یا کلاسهای آنلاین PAGEREF _Toc333874285 \h 18 2-8-2-آموزش غیر همزمان یا کلاسهای آفلاین PAGEREF _Toc333874286 \h 18 2-8-3-آموزش بر پایه کامپیوتر(CBT) PAGEREF _Toc333874287 \h 18 2-8-4آموزش بر پایه اینترنت (IBT) PAGEREF _Toc333874288 \h 19 2-8-5آموزش بر پایه وب ( WBT) PAGEREF _Toc333874289 \h 19 2-9-سیستم های یادگیری الکترونیکی PAGEREF _Toc333874290 \h 19 2-9-1 سیتم مدیریت یادگیری PAGEREF _Toc333874291 \h 19 2-9-2 سیتم مدیریت محتوای آموزشی (LCMS) PAGEREF _Toc333874292 \h 20 2-10-مروری بر تحقیقات پیشین: PAGEREF _Toc333874293 \h 20 2-10-1فاکتورهای حیاتی موفقیت یادگیری الکترونیکی PAGEREF _Toc333874294 \h 20 2-10-2-مدل های موفقیت سیستم های اطلاعاتی PAGEREF _Toc333874295 \h 23 2-10-3 مدل های موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی PAGEREF _Toc333874296 \h 25 2-11-جمع بندی مولفه های سنجش موفقیت یادگیری الکترونیکی PAGEREF _Toc333874297 \h 31 2-1-مقدمه: در این فصل به مرور پیشینه تحقیقات مرتبط با این موضوع پرداخته خواهد شد . بدین منظور ابتدا مفاهیم و تعاریف آموزش از راه دور، سیر تکامل، مزایا و معایب، سیستم های یادگیری الکترونیکی و در پایان نقاط ضعف و قوت مدل های سنجش موفقیت سیستم های اطلاعاتی و یادگیری الکترونیکی پیشین مورد برسی قرار خواهد گرفت . 2-2-آموزش از راه دور: در عصر حاضر در اثر تغییر و پیشرفت اجتماعی، آموزش به عنوان حقوق اولیه انسانها شناخته شده است. بسياري از دانشمندان معتقد هستند كه شرايط يادگيري بايد چنان سازماندهي شود كه هر يادگيرنده براساس توانايي هاي خود به فعاليت و يادگيري بپردازد (محمد شريعتمداري). افزايش تقاضا براي آموزش، تنوع انتظارات مردم از مراكز آموزشي، تأسيس مراكز آموزش جديد و رقابت بين آنها از جمله چالشهايي بوده است كه نظام آموزشي جهان را بسوي آموزش از راه دور متمايل كرده است. 2-3-سير تكامل آموزش از راه دور: دسته بندي فناوري هاي آموزش از راه دور در قالب نسل هاي مختلف بر مبناي ابزارهاي فناوري مورد استفاده به صورت زير است: الف) نسل اول آموزش از راه دور: اين نسل آموزش از راه دور به آموزش يا مطالعه‌ مكاتبه‌اي بر مي‌گردد كه ويژگيهاي اين نسل عبارتند از: شكل‌گيري فناوريهاي نوشتاري و خودآموزها، استفاده از پست براي برقراري ارتباط دو طرفه، البته بايد متذكر شد كه اين نوع ارتباط بصورت غير همزمان بوده و داراي تاخير زماني زيادي نيز بوده است. گستره يادگيرندگان دراين نسل خيلي زياد نبوده، همچنين فاصله آنها نسبت به يكديگر و معلم تقريباً كم است ( از لحاظ پراكندگي جغرافيايي). بصورت كلي اين سيستم آموزشي سنت شكني كرده و امكان آموزش انعطاف پذيررا براي يادگيرندگان و علاقمندان به مطالعه و ياگيري فارغ‌ از عوامل زماني و مكاني فراهم مي‌نمايد. ب) نسل دوم آموزش از راه دور: در اواخر دهة 1960 شكل گرفته و رشد يافته‌است ( نيپر به نقل از فينگر، گلين، رونفرلگ و كالرولين,2001) . اين نسل به عنوان ( ارتباط از راه دور) يا ( آموزش از راه دور چند رسانه‌ايها) تلقي مي‌گردد كه از فناوريهاي نسل گذشته همچون فناوريهاي نوشتاري و ارتباطات پستي فراتر مي‌رود ( كيرك وود, 1998). اصطلاح ارتباطات از راه دور به استفاده از كانالهاي ارتباطي الكترونيكي از قبيل ( فناوريهاي كابلي، نوري، راديو، و غيره ) كه  براي ارسال يا دريافت سيگنالهاي صوتي و تصويري و ارتباطات داده‌ها بر مي‌گردد. ( الگرين و پاركر1994 : 330، نقل از گريسون 1995: 326). به بيان ساده‌تر ارتباطات از راه دور به تبادلهاي ارتباطات الكترونيكي در مسافتهاي دور دست بر مي‌گردد ( گريسون 1995). بنابراين در نسل دوم علاوه بر آنكه از فناوريهاي نسل گذشته استفاده مي‌شود، فناوريهاي ارتباطي همچون تلفن، تله‌كنفرانس ( ديداري، شنيداري و كامپيوتري) را بكار مي‌گيرد. ج )نسل سوم آموزش از راه دور: اين نسل در كل به دنبال فراهم آوردن امكان يادگيري با بكارگيري قابليتهاي كامپيوتر است. كيرك وود (1998) اظهار مي‌دارد كه اين نسل بر تعامل و گفتگوي بين مشاركت كنندگان در فرآيندهاي آموزشي تأکید بيشتري نسبت به دو نسل قبل داشته ‌است. آغاز اين نسل قبل از دهة 1980 بوده و ظهور فناوريهاي ارتباطي شبكه‌ها، فناوريهاي ماهواره‌اي موجب تسهيل در انتقال محتواي آنالوگ ديجيتال به ايستگاههاي كامپيوتري شد.( گرنگر و پاسريني 2000). اين فنارويها امكان تعامل به موقع‌ همراه با ويدئوكنفرانس دو طرفه يا تعامل تصويري يك طرفه و ارتباط شنيداري دو طرفه را براي اين شكل از آموزش فراهم مي‌آورند. د)نسل چهارم آموزش از راه دور: گرانگر پاسريني(2000) نسل جديدي را در آموزش از راه دور مشخص كرد كه منجر به استفاده مستقيم از اينترنت شده‌است. فناوريهاي اينترنتي سيستمهاي انتقال دهنده گذشته را در ارائه آموزش بسيار توانمندتر كرده‌اند و مولفه‌هاي يادگيري مشاركتي را به آن اضافه كرده‌اند. آنها معتقدند كه اين نسل تنها مشروط به استفاده از اينترنت است و از ذهنيت گرايي بيشتر در جهت رويكرد سازنده‌گرايي حركت كرده‌است. همچنين آنها اظهار مي‌دارند كه از جمله آخرين مدلهاي طراحي تلقي مي‌گردد كه قدم به قدم پيش رفته و روشهاي ذهنيت‌گرايي را با طراحي انعطاف پذير و استراتژيهاي سازنده‌گرايي تركيب مي‌كند و منجر به فراهم آوردن محيط يادگيري غني‌تر مي‌شود. (  به نقل از فينگر، گلين، راتولگ و كارولين 2001 : 3 ) 2-4-مفهوم يادگيري الكترونيكي: يادگيري الكترونيكي زير مجموعه اي از آموزشهاي از راه دور است كه از اواسط دهه 1980رايج شد، و با گسترش استفاده از اينترنت با سرعت زيادي رشد وتوسعه يافته است (Kanuka & Anderson,2007) . آموزش از راه دور روشي براي آموزش است كه شامل 5 عنصر اصلي مي باشد كه عبارتند از: جدا بودن ياد دهنده و يادگيرنده، تاثير يك سازمان آموزشي، استفاده از رسانه فني براي برقراري ارتباط و امكان دستيابي به اهداف آموزشي و اجتماعي (Choi, Et Al,2007) . يادگيري الكترونيكي، جديد ترين شيوه از سير تكاملي آموزش از راه دور است.(Liaw,2008) . 2-5 تعاريف يادگيري الكترونيكي: تعاريف بسياري براي يادگيري الكترونيكي ارائه شده است و دانشمندان، تعاريف فراواني را در اين مورد بيان كرده اند.لذا به عنوان نمونه ، در ذیل ،چند مورد از تعریف های مذبور آمده است . بوردان و وگن: يادگيري الكترونيكي را تحويل محتواي آموزشي از طريق رسانه هاي الكترونيكي، ماهواره ها، لوح هاي فشرده، اينترنت و اينترانت می دانند(بوردان,2000). بوچي، و استون ابراز مي كنند كه يادگيري الكترونيكی پيشبرد يادگيري با استفاده از فناوري است، كه يادگيرنده در آن با استفاده از فناوري هاي پيشرفته مانند همايش از راه دور، گروه هاي بحث و آموزشي از طريق وب به دانش و اطلاعات دسترسي پيدا مي كند(بوچي,1999). هال معتقد است كه يادگيري الكترونيكي فرايندي است كه از طريق رايانه، اينترنت، اينترانت انجام مي شود. و اظهار مي دارد كه بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در يادگيري، اشاره برمفهوم يادگيري الكترونيكي دارد (هال,2000). برج، معتقد است كه يادگيري الكترونيكي، بدست آوردن دانش از طريق رسانه ها است. مور: يادگيري الكترونيكي پيشرفته ترين روش يادگيري مبتني بر فناوري است و بطور كلي به يادگيري بصورت الكترونيك از طريق وب يا هر نوع بستر ارتباطي ديگر گفته مي شود. استفاده از فناوري اطلاعات براي مديريت، طراحي، ارائه، انتخاب، تبادل، هدايت و راهبري پشتيباني و توسعه يادگيري را يادگيري الكترونيكي گويند (مور,1990: 245). سيفي و همكاران، يادگيري الكترونيكي، يادگيري برپايه اينترنت بوده و از بخشهاي زير تشكيل مي شود(سیفی 1388). الف ) مبادله مطالب از طريق ساختار هاي ارتباطي نوين ب) مديريت يادگيري ج) يك اجتماع شبكه اي از يادگيرندگان ، توسعه دهندگان مطالب و متخصصان فیزلی :آموزش از راه دور روشي است براي توصيف انواع ترتيبات آموزشي كه فراگير و استاد به طور معمول از لحاظ مكان يا زمان از يكديگر جدا باشند در حاليكه ارتباط بين آنها از طريق رسانه برقرار مي شود (فيزلي,1982). يونسكو: در توصيف مفهوم آموزش الكترونيكي، آنرا فرآيند نظام مندي بمنظور ارائه آموزش و پرورش به يادگيرندگان كه از نظز زمان و مكان از يكديگر جدا هستند و به نظام آموزش سنتي دسترسي ندارند مي داند كه با استفاده از رسانه هاي گوناگون، مواد چاپي، نوارهاي صوتي، برنامه هاي راديويي، ماهواره، تلفن، كامپيوتر و ساير وسايل ارتباط الكترونيكي صورت مي پذيرد (يونسكو, 1987: 95) . از مجموع تعاريف ذكر شده مي توان دريافت كه ديدگاه دانشمندان در زمينه يادگيري الكترونيكي مشابه است و به طور كلي اين تعريف جامع را مي توان براي يادگيري الكترونيكي ارائه نمود. يادگيري الكترونيكي عبارت است از فراهم آوري و استفاده از دانش توزيع شده از طريق رسانه هاي الكترونيكي و مبتني بر فناوري هاي اطلاعاتي و ارتباطي همانند ماهواره، تلفن هاي تصويري، لوح هاي فشرده و انواع شبكه هاي رايانه اي. 2-6-مزایای یادگيری الکترونيکی: در عصر اطلاعات دانش و مهارت انسان باید به طور پيوسته توسعه و ارتقا یابد تا بتواند او را با رشد روز افزون فناوریهای جدید همسو و همراه سازد.یادگيری الکترونيکی به ما قدرت می دهد تا بيشتر بدانيم و سریع تر یاد بگيریم و این یادگيری را با صرف هزینه ای کمتر به دست آوریم.یادگيری الکترونيکی محتوای آموزشی را در قالبهای گوناگون ارائه کرده و موجب افزایش ميزان دسترسی فراگيران به دانش و یادگيری مادام العمر شده و کيفيت خدمات آموزشی را افزایش داده و نيز موجب تسریع برنامه های آموزشی می شود .در زیر مهم ترین مزایای یادگيری الکترونیکی بطور اجماع معرفی می گردد: انعطاف پذیری :با بکارگیری شیوه یادگیری الکترونیکی امکان بیشتر دسترسی به دانشجویان دیگر و در نتیجه فرصت تسهیم منابع و اطلاعات و افزایش انعطاف پذیری افزایش می یابد (یعقوبی و همکاران,1387 ). دسترسی به قالب های متنوع مواد آموزشی و به طور کلی شرکت در فرایند یادگيری در مدل الکترونيکی به صورت شبانه روزی و در کليه روزهای سال امکان پذیر است .این خاصيت انعطاف پذیری، دانشجویان و استادان را قادر می سازد تا از خانه، محل کار، دانشگاه، یا هر جای دیگری که می توانند به کامپيوتر و شبکه دسترسی داشته باشند، در زمان مناسب و به مدت دلخواه در برنامه های متنوع یادگيری شرکت کرده و قالب اطلاعاتی متناسب با سليقه ، مهارت و نياز آموزشی خود را شخصا انتخاب کنند. ایجاد انگيزه :مهمترین اصل در ایجاد یک محيط آموزشی موفق توانایی ایجاد انگيزه در فراگيران است.به یقين تاکيد بر ارائه ایستا و سنتی محتوا و مواد آموزشی نمی تواند پاسخگوئی نيازها و توقعات دانشجویان عصر اطلاعات باشد.بنابراین لازم است که در نظام آموزشی نوین به روش های تازه ای برای ترغيب و ایجاد انگيزش در فراگيران اندیشيد و سلایق جدید آنها را کاملا در نظر داشت.در یادگیری الکترونیکی قابلیت جلب انگیزه با ارائه دروس بصورت ترکیبی( متن, صوت, ویدئو) وجود دارد. همچنین مدیریت تعداد زیادی از دانشجویان را تسهیل می نماید. Canton Et Al ,2004 ; Chen Et Al ,2010)). ایجاد استقلال: نظریه های آموزشی در محيط های یادگيری الکترونيکی فراگيرنده را مستقل از محيط یادگيری در نظر گرفته و تجارب یادگيری، ارتقای فکر، انگيزه، و عملکرد فراگيران تاکيد ميکنند .یادگيری الکترونيکی برای هر شخص، در هر زمان و در هر مکان، پیاده سازی و حمایت برنامه های یادگیری الکترونیکی، با استفاده از آموزش و یادگیری الکترونیکی آنلاین امکان پذیر می می کند (Engelbrecht,2003).در یادگيری الکترونيکی هر دانشجو می تواند بر اساس استعدادها و نياز شخصی خود مواد درسی را دریافت کرده و به تکرار وتمرین بپردازد.علاوه بر این او می تواند از بين قالبهای گوناگونی نظير متن، اسلاید، فيلم قالب درسی دلخواه خودرا انتخاب کند.در یادگيری الکترونيکی نيازهای فردی دانشجویان شناخته شده و متناسب با آن پاسخ داده می شود.به این ترتيب دانشجو روند آموزش خود را کنترل ميکند، محتوا، قالب، مکان و زمان آموزش خود را تعيين ميکند و به طور کلی می تواند در فرایند یادگيری خودمحور باشد. تعامل با محتوا: شيوه های جدید یادگيری الکترونيکی دانشجو را قادر می سازد تا بدون نياز به حضور مستقيم استاد با محتوای درسی ارتباط برقرار کرده و از متون، اسلاید ها، فيلم ها و جداولی که به صورت الکترونيکی قابل دسترسی است به ميزان و ترتيب دلخواه خود استفاده کند.در چنين ساختاری استادان باید فعاليت های یادگيری را به گونه ای طراحی کنند که دانشجویان را قادر سازد خود به درک مفاهيم و تکميل تکاليف خود بپردازند .در حالی که در شيوه سنتی آموزش، استاد است که ترتيب و نحوه دسترسی دانشجو به محتوا و قالب اطلاعاتی را تعيين و هدایت مي کند. تعامل با افراد: هر چند که توجه به خودمحوری و استقلال دانشجو یکی از مهمترین رویکردهای یادگيری الکترونيکی است اما نباید این نکته را از نظر دور داشت که برقراری ارتباطات و ایجاد تعامل بين افراد در هر سيستم آموزشی از شرایط اصلی موفقيت آن سيستم محسوب ميشود.به این ترتيب در محيط یادگيری الکترونیکی، امکان برقراری تعامل بین یادگیرندگان و استادان یا تعامل یادگیرندگان با یادگیرندگان بدون محدودیت زمانی و مکانی بصورت همزمان و غیر همزمان صورت می گیرد( Piccoli Et Al,2001; Maeroff,Et Al, 2007; Wu,Et Al, 2008, Sun Et Al, 2008). همچنین برای دانشجویان و استادان این امکان را فراهم می سازد که در فعالیتهای مربوط به یادگیری مشارکت کرده و به دامنه وسیع تری از منابع دسترسی پیدا کنند(Li Et Al ,2009). مدیریت فرایند یادگيری: رشد و گسترش ارتباطات انسانی و کنترل فرایند یادگيری از سوی استادان، مدیران، و برنامه ریزان سيستم آموزشی از اصولی است که در یادگيری الکترونيکی اهميت زیادی دارد.به عبارت دیگر در حالی که آموزش خودمحور دانشجو از مزایای مهم یادگيری الکترونيکی محسوب می شود، تقویت همکاری های اجتماعی و به عبارتی تقویت اعتماد به عضو یک گروه بودن اصل مهم دیگری است که در یادگيری الکترو نيکی کاملا مورد توجه قرار گرفته و از طریق هدایت دانشجویان به شرکت در فعاليت های جمعی، مباحثات گروهی، انتقال نظرات و دریافت بازخود، پاسخگویی به پرسشها، کنترل منظم تکاليف، پيگيری چگونگی پيشرفت دانشجویان محقق می شود .در یادگيری الکترونيکی استاد نه به عنوان محور که در نقش مدیر اهميت پيدا می کند .مدیری که اجزای فرایند یادگيری اعم از محتوای آموزشی مناسب، تکاليف و جلسات کار گروهی را به خوبی هماهنگ سازد.بدیهی است که نقش استاد در محيط الکترونيکی آموزش با نقش او در محيط سنتی معلم مدار بسيار متفاوت است.در این محيط استاد نقش محوری ندارد بلکه راهنمای دانشجویان برای هدایت آنها در مسير صحيح آموزش محسوب می شود. امکان شبيه سازی: ایجاد محيط های مجازی آموزشی یا آزمایشگاه های مجازی و به طور کلی شبيه سازی از دیگر امکانات و مزایای یادگيری الکترونيکی است .این آزمایشگاه ها بخصو ص د ر رشته های صنعتی، علوم پایه و پزشکی جهت پيشگيری از عواقب و خطرات ناشی از انجام آزمایشات خطر ناک اهميت زیادی دارند .بدین ترتيب دانشجویان بدون تحمل خطرات ناشی از حضور فيزیکی در چنين آزمایشهایی و بدون صرف هزینه های گزاف برای تهيه مواد و ابزار آزمایشگاهی و استفاده از آزمایشگاه، امکان دستيابی به تجارب مورد نياز خود را خواهند داشت. هزینه سودمندی: یکی از مواردی که در بررسی و ارزیابی سيستم های آموزشی مطرح است جنبه های اقتصادی و هزینه سودمندی آن سيستم است. یادگيری الکترونيکی علاوه بر ارتقای کيفيت یادگيری، کوتاه کردن زمان یادگيری و افزایش مهارت های شخصی دانشجویان موجب کاهش هزینه های آموزش سنتی نيز می شو د .این امر از طریق صرفه جویی در هزینه های تشکيل جلسات و کلاسهای درسی، برگزاری سمينارها، هزینه سفر و اقامت استادان به منظور شرکت در کلاسهای درسی در شهرهای دیگر، هزینه نگهداری و اداره کلاس، برگزاری امتحانات و هزینه تهيه کتاب و جزوه صورت می گيرد. در یادگيری الکترونيکی می توان سيستم را به گونه ای طراحی کرد که دارای قابليت های دیگری جهت انجام امور اداری دانشجویان اعم ازثبت نام، انتخاب، حذف و تعویض واحد های درسی، تشکيل، نگهداری، دسترسی به پرونده ها و حتی پرداخت هزینه های مربوط باشد.به این ترتيب، دانشجویان و استادان با صرف هزینه ای کمتر بدون الزام به ترک محل اصلی زندگی یا کار خود می توانند در زمان و مکان دلخواه خود در فرایند یادگيری حضوری موثر داشته باشند 2-7-چالش های یادگيری الکترونيکی در ایران آموزش الکترونیکی می تواند انعطاف پذیر, قابل دسترس, مناسب برای دانش آموزان, آسان در بروز رسانی و اغلب می تواند باعث صرفه جویی در زمان و مکان نسبت به آموزش سنتی شود(Hopey &Ginsburg,1996 ; Kilian ,1997 ; Owston , 1997). حتی با وجود مزیت های ذکر شده در بالا تحت شرایطی خاص هنوز موانع حیاتی برای آموزش از راه دور وجود دارد. موانع آموزش و یادگیری الکترونیکی می تواند موقعیتی, معرفت شناختی, فلسفی, روانی, آموزشی, فنی, اجتماعی / فرهنگی باشد . در زیر مهم ترین چالش های یادگيری الکترونيکی به اجماع معرفی می گردد. نبود سياست ملی یکپارچه در خصوص استفاده از فناوری اطلاعات در آموزش : نبود سياست یکپارچه ملی در زمينه یادگيری الکترونيکی ناشی از نبود راهبری ملی در زمينه امر فناوری اطلاعات و ارتباطات است.چرا که هنوز مشخص نيست هدف ما از توسعه اطلاعاتی و ارتباطی، تعميم عدالت اجتماعی و توسعه فرهنگی ، توسعه اقتصادی، توسعه آموزشی یا توسعه منابع انسانی چيست .بدیهی است به دليل نبودن سياست ملی در امر فناوري اطلاعات و ارتباطات، سياست، هدف، مخاطبان و مقاطع یادگيری الکترونيکی نيز به دقت مشخص نشده است. عدم سرمایه گذاری مناسب: علی رغم اهميت آشکار و روز افزون امر یادگيری الکترونيکی همچنان سرمایه گذاری مناسبی در این بخش نسبت به آموزشهای سنتی صورت نمی گيرد.مشکل دیگر در این زمينه وضعيت زیر ساختهای مخابراتی و نبود وسایل و امکانات مورد نياز یادگيری الکترونيکی است. عدم توافق در خصوص یادگيری الکترونيکی: به دليل اینکه هيچ مرجع رسمی و علمی در کشور متصدی یادگيری الکترونيکی در کشور نيست و دستگاههای ارائه دهنده این آموزشها تعاریف متعدد و در برخی اوقات خلاف یکدیگر از یاد گيری الکترونيکی ارائه داده اند. همچنين در بسياری از موارد مفاهيم یادگيری الکترونيکی با آموزش الکترونيکی، کتابخانه دیجيتال و کلاس مجازی به یک معنی به کار برده می شوند وجود مراکز متعدد تصميم گيری : در حال حاضر وزارت علوم و تحقيقات و فناوری، وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی اطلاع رسانی، وزارت پست و تلگراف و تلفن، سازمان صدا و سيما و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور خودرا متولی امر یادگيری الکترونيکی می دانند و هر یک سياست ها، خط مشی ها و دستورالعمل های متفاوتی برای این آموزش ها به کار ميگيرند. وجود مراکز متعدد اجرا: موسسه آموزش از راه دور( در زمينه آموزش عمومی )، سازمان آموزش فنی و حرفه ای (در زمينه مهارتهای رایانه ای ) و برخی از دانشگاه ها (در زمينه آموزشهای ضمن خدمت ) از جمله مراکز اصلی اجرای دوره های یادگيری الکترونيکی هستند که با توجه به هدف و رسالت متفاوتشان روش های متفاوتی در زمينه اجرای دوره ها، پی گرفته اند. سواد اطلاعاتی نازل: مهم ترین شرط بهره مندی از یادگيری الکترونيکی بهره مندی از سواد اطلاعاتی است.این مفهوم که از سالهای پایانی دهه 1990 به طور گسترده توسط یونسکو اشاعه یافت و جایگزین تعریف سابق سواد(مهارتهای سه گانه خواندن، نوشتن و حساب کردن) شد. ضعف نظام پشتيبانی: از مسائل دیگری که در گسترس نيافتن یادگيری الکترونيکی نقش داشته، ضعف نظام پشتيبانی مورد نياز این آموزشها بوده است که می توان در این زمينه مواردي نظير ضعف قانون رعایت مالکيت فکری، نبود سيستم عامل فارسی ، نبود پشتيبانی کافی از خط فارسی در شبکه، عدم سرمایه گذاری مناسب در امر تهيه و توليد نرم افزارها و محتوای الکترونيکی، و ضعف در ارائه آموزشهای مناسب( استادان و فراگيران) برای آشنایی با مهارتهای مورد نياز یادگيری الکترونيکی را برشمرد. وجود نظام آموزشی سنتی: به دليل سنتی بودن اهداف، ساختار، روشها و محتوای آموزشی کشور ، یادگيری الکترونيکی فرصت بروز رسانی مناسب و شایسته نيافته است.فرایند یاد دهی _ یادگيری سنتی بر مبنای آموزه های رفتاری و حداکثر شناختی شکل گرفته است که در آن معلم نقش غالب و مسلط در فرایند آموزش را دارد .در حالی که ضرورت یادگيری الکترونيکی شکل گيری رویکرد ساختن گرایی به فرایند یاددهی_ یادگيری است که در آن هر فراگير خود در ساخت دانش و معرفت نقش دارد (آتشك,١٣٨۶). 2-8- مدلهاي آموزش الكترونيكي بطور کلي در مبحث مدلهاي آموزش الكترونيكي، مدلهاي زير مطرح است. 2-8-1-آموزش همزمان یا کلاسهای آنلاین در این مدل، یادگيری به صورت آنلاین می باشد.یادگیری آنلاین رويدادي است که در آن همه شرکت کنندگان در يك زمان روي خط هستند و با هم ارتباط برقرار مي کنند. کنفرانس هاي کاربردي، کنفرانس هاي صوتي و تصويري، گروه کارآموزان و کلاسهاي مجازي از نمونه جالب توجه این مدل به شمار مي آيند. 2-8-2-آموزش غیر همزمان یا کلاسهای آفلاین در این مدل یادگيری به صورت آفلاین می باشد . یادگیری آفلاین رويدادي است که در آن افراد به صورت همزمان به سيستم وصل نمي شوند. ساختار آن بر اساس دانلود و بر پایه وب مي باشد . يعني فراگير مي بايست مطالب را از صفحاتي که از قبل آماده شده است و در سايت قرار گرفته است انتخاب نموده و از آنها استفاده نمايد . البته ممكن است طوري طراحي انجام گيرد که فراگير طبق برنامه زماني مشخصي وارد و يا از آن خارج گردد . بنابراين ساختار اين مدل بر اساس WBT می باشد. 2-8-3-آموزش بر پایه کامپیوتر(CBT) در اين مدل آموزش که بيشتر از طريق حافظه هاي جانبي نظير سی دی ها عرضه مي گردد. محتوا دروس را مي توان با تكنيك ها و تكنولوژي هاي موجود در نرم افزارهاي توليد محتوا، تهيه و ارائه داد. 2-8-4آموزش بر پایه اینترنت (IBT) نگاه ديگر در آموزش الكترونيكي اين است که بتوانيم مطالب و يا محتوا دروس را از طريق تكنولوژي هاي موجود در شبكه به صورت وب ارائه دهيم . 2-8-5آموزش بر پایه وب ( WBT) اين مدل با در نظر گرفتن ملاکهاي آموزش و فراگيري الكترونيكي و پيروي از استانداردهاي مربوطه بر پايه شبكه هاي محلی و گسترده پايه ريزي شده است 2-9-سیستم های یادگیری الکترونیکی بر اساس تعریف کمیته استاندارد فناوری سیتم یادگیری الکترونیکی یک سیستم فناوری یادگیری است که از مرور گر های وب ،به عنوان ابزاری برای تعامل با یادگیرندگان و از اینترنت یا اینترانت بعنوان ابزار اولیه برقرای ارتباط بین زیر سیستم ها و سایر سیتم ها استفاده می شود .این سیستم بعنوان بستری برای سهولت و یادگیری عمل می کنند.( Ferdousi,2009) . در واقع سیستم یادگیری الکترونیکی، یک سیستم اطلاعات بر پایه وب گسترده جهانی است که امکان آموزش یادگیرنده به گونه ای منعطف را فراهم می اورد (Lee & Lee,2008) در محیط آموزش الکترونیکی، دو سیستم مدیریتی وجود دارد که در کنار هم وظایف مدیریتی را انجام می دهند . این دو سیستم عبارتند از : الف- سیتم مدیریت یادگیری (LMS) ب-سیستم مدیریت محتوای آموزشی (LCMS) 2-9-1 سیتم مدیریت یادگیری عبارت "محیط یادگیری مجازی " (VLE) و " محیط یادگیری الکترونیکی " عموما برای توصیف سیتم های اطلاعات استفاده می شود .( Mcgill &Klobas, 2009; Cain, 2008) اموری مانند اشتراک هر دانشجو, ثبت نام، جمع آوری اطلاعات در مورد پیشرفت تحصیلی دانشجو، امتحانات و بطور کلی ارزشیابی و ارائه نمره از وظایفی است که به عهده این سیستم قراردارد ( تماجیان ,1387).در واقع سیستم های مدیریت یادگیری بسته های نرم افزاری هستند که معمولا وب محور بوده و امکان برقراری ارتباط بصورت آنلاین و سیستم اطلاعاتی بین دانشجویان و استادان فراهم می آورند . .(Salmeron, 2009; Lonn & Teasley, 2009; Naveh, Et Al. 2010). 2-9-2 سیتم مدیریت محتوای آموزشی : هدف اصلی و اولیه این سیستم، مدیریت محتوای آموزشی است که می تواند بصورت سفارشی برای هر دانشجو ارائه شود . در این سیستم می توان محتوای آموزشی را ایجاد و ذخیره کرد، مورد استفاده مجدد قرار داد و به حذف یا اصلاح آنها پرداخت . منظور از محتوای آموزشی مطالبی است که در قالب دروس مختلف باید به دانشجویان منتقل شود(تماجیان ,1387). لازم به ذکر است هر یک از LMS ها و LCMS ها نباید بتنهایی بصورت ثابت بکار روند , بلکه باید باهم بصورت یکپارچه استفاده شوند ( Morrison,2003). 2-10-مروری بر تحقیقات پیشین: این بخش مروری از تحقیقات مرتبط پیشین را در سه زیر مجموعه را فراهم می نماید. فاکتورهای حیاتی موفقیت یادگیری الکترونیکی مدل های موفقیت سیستم های اطلاعاتی مدل های موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی 2-10-1فاکتورهای حیاتی موفقیت یادگیری الکترونیکی: فاکتورهای حیاتی موفقیت اولین بار در دهه 1980 در ادبیات دانشگاهی منتشر شد . زمانی که علاقه ای وجود داشت به اینکه چرا بعضی از سازمانها از دیگر سازمانها موفق تر بنظر می رسند(Ingram, Biermann, Cannon, Neil,2000 & Waddle, 2000). فاکتورهای حیاتی موفقیت چیزهایی هستند که باید انجام شود اگر یک شرکت قصد داشته باشد موفق گردد (Freund, 1988). فاکتورهای حیاتی موفقیت باید عددی، قابل اندازه گیری و قابل کنترل باشند . اگر چه تعداد مقالات دانشگاهی زیادی در باره آموزش الکترونیکی وجود دارد. اما تعداد کمی از آنها به عوامل حیاتی موفقیت اشاره کرده اند. پاپ تعدادی از فاکتورهای حیاتی موفقیت یادگیری الکترونیکی را که می تواند به توسعه محیط یادگیری الکترونیکی دانشگاهها کمک کند را بیان کردکه شامل مالکیت معنوی، محتوای دوره یادگیری الکترونیکی ، ایجاد و نگهداری دوره های یادگیری الکترونیکی و اندازه گیری موفقیت دوره های یادگیری الکترونیکی می شود( Papp , 2000) . بنیگنو ترنتین یک چارچوب برای ارزیابی دوره های یادگیری الکترونیکی ارائه کردند . آنها بر دو جنبه ارزیابی آموزش و عملکرد یادگیرنده تمرکز کردند . آنها عواملی از جمله، ویژگی های یادگیرنده، تعامل دانشجو با دانشجو، مواد آموزشی، محیط یادگیری، پشتیبانی موثر و فناوری اطلاعات را در نظر گرفتند( Benigno & Trentin , 2000) . ولری و لرد به نتایج یک نظر سنجی که در بین 47 دانش آموزی که در دوره الکترونیکی مدیریت در دانشگاه استرالیا ثبت نام کرده بودند اشاره کردند . آنها سه عامل حیاتی موفقیت یادگیری الکترونیکی را شناسایی کردند که عبارتند از : فناوری ( سهولت دسترسی و ناوبری، سطح تعامل، و رابط کاربر) ، استاد ( شایستگی فنی مربی، نگرش نسبت به تعامل در کلاس و دانشجو ( و استفاده قبلی از تکنولوژی از دیدگاه دانش آموز( Volery & Lord ,2000) . سونگ و همکاران برسی های متعددی را انجام دادند و بیان کردند, فاکتورهای حیاتی موفقیت یادگیری الکترونیکی عبارتند از : فاکتورهای انسانی، شایستگی های فنی استاد و دانشجو، سطح همکاری، طرز فکر دانشجو و استاد در باره یادگیری الکترونیکی و زیر ساخت های فناوری اطلاعات( Soong, Chan, Chua, And Loh , 2000) . بر اساس مطالعات انجام شده توسط (Leidner & Jarvenpaa,1993 ; Dillon&Guawardena , 1995) سه متغیر ویژگیهای استاد، تکنولوژی و ویژگیهای دانشجو بر محیط یادگیری الکترونیکی تاثیر می گذارند. در تحقیقی که توسط سلیم صورت گرفته است عوامل حیاتی موفقیت یادگیری الکترونیکی در محیط دانشگاهی در 4 دسته طبقه بندی می شوند که عبارتند از :1) استاد 2) دانشجو 3) فناوری اطلاعات4) پشتیبانی دانشگاه . که با تاکید بر اینکه نقش استاد یکی از مهمترین عوامل حیاتی موفقیت یادگیری الکترونیکی می باشد، سه ویژگی 1) شایستگی فناوری 2)سبک آموزش 3)نگرش مربوط به استادان بعنوان عوامل موثر بر موفقیت یادگیری الکترونیکی در نظر گرفته شده است -13703321336000 شکل 2-1- عوامل حیاتی موفقیت یادگیری الکترونیکی در محیط دانشگاهی( Selim,2007) در تحقیقی دیگر به عقیده گاوینداسامی یکی از مهمترین پیش نیازهای موفقیت آمیز یادگیری الکترونیکی , ملاحظه دقیق پداگولوژی یا چگونگی حاصل شدن یادگیری است . هدف از این تحقیق تعیین اصول پداگولوژی است که موجب یادگیری الکترونیکی موثر می باشد (Govindasamy,2002). در تحقیقی دیگر، سان وهمکاران وی( Sun,Et Al ,2008). به بررسی عوامل موفقیت در پیاده سازی سیستم های یادگیری الکترونیکی پرداخته اند. همانطور که درمدل نهایی آنها درشکل2-2 نشان داده شده، برای ارزیابی رضایت یادگیرنده الکترونیکی، متغیرهای مناسبی در نظر گرفته شده است اما نباید فراموش کرد که موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی تنها با عامل رضایت یادگیرنده قابل سنجش نیست. در واقع در این تحقیق، هدف پاسخ به این سوال ها مطرح بوده است که چه عواملی در موفقیت یادگیری الکترونیکی مؤثر می باشند و چرا بسیاری از کاربران، بعد از تجربه اول خود در استفاده از یادگیری الکترونیکی، از این سیستم ها مجددا استفاده نمی کنند درحالی که محقق، صرفا به بررسی رضایت کاربران و عوامل مؤثر برآن اکتفا کرده است. 8388353644900 شکل 2-2-ابعاد رضایت یادگیرنده الکترونیکی(Sun,et Al ,2008) 2-10-2مدل های موفقیت سیستم های اطلاعاتی سیستم های یادگیری الکترونیکی نوع بخصوصی از سیستمهای اطلاعاتی هستند (Wang , Wang & Shee , 2007).در این قسمت تحقیقات انجام شده مرتبط با موفقیت سیستم های اطلاعاتی مورد برسی قرار می گیرد . مدل دلون و مک لین یکی از پر کابردی ترین مدل ها در زمینه سنجش موفقیت سیستم های اطلاعاتی است، که تا بحال برای چندین نوع سیستم اطلاعاتی استفاده شده است (Wang & Liao , 2008; Lee & Chung ,2009; Garrity ,Et Al 2005; Wu & Wang ,2006; Bernroider ,2008)این مدل، برای اولین باردر سال 1992توسط دلون و مک لین براساس تئوری ارتباطات شانون و ویور و تئوری ماسون ارائه گردید(شکل 2-3). -3841752730500 شکل 2-3-مدل موفقیت سیستم های اطلاعات دلون و مک لین(Delone & Mclean,2003) مدل مذکور، شامل شش بعد کیفیت سیستم، کیفیت اطلاعات، استفاده از سیستم، رضایت کاربر و تاثیر فردی و تاثیر سازمانی می باشد.در این مدل موفقیت سیستم از چند منظر در نظر گرفته شده و ابعاد فردی و سازمانی را بطور همزمان بکار برده است . ولی مولفه هایی همچون کیفیت خدمات را در نظر نگرفته است. در سال 1995 مدل مذکور توسط پیت و همکاران وی با افزودن فاکتور کیفیت خدمات سیستم اطلاعاتی توسعه داده شد . سپس در سال 1997سدون و کیو عوامل کیفیت سیستم و استفاده از سیستم را جایگزین سهولت استفاده از سیستم(PEOU) و سودمندی درک شده از آن(Pu) نمودند . این دو عامل در سال 1989 توسط دیویس در مدل پذیرش فناوری(TAM) ارائه شده بود .(Lee & Lee , 2008; Lee , .2010)در سال 2003 دلون و مک لین مدل پیشین خود را بازنگری کرده وبهبود بخشیدند. در مدل اصلاح شده دلون و مک لین، بعد کیفیت خدمات افزوده شده است و همگی مقایس های تاثیر را دریک تاثیر واحد یا گروه منفعت با نام منافع شبکه دسته بندی کرده است. این مدل شامل شش بعد می باشد که عبارتند از: 1) کیفیت اطلاعات 2) کیفیت سیستم 3) کیفیت خدمات4) استفاده از سیستم/ قصد استفاده ازی سیستم 5) رضایت کاربر 6) منافع شبکه (Delone & Mclean, 2003; Wang, Et Al , 2009). شکل 2-4- مدل اصلاح شده موفقیت سیستم های اطلاعات دلون و مک لین (Delone & Mclean,2003) 2-10-3 مدل های موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی هولساپل و لی پست در سال 2006 مدل موفقیت یادگیری الکترونیکی را بر اساس مدل اصلاح شده دلون و مک لین ارائه دادند . مدل پیشنهادی شامل معیارهای توسعه موفقیت خصوصا در زمینه یادگیری الکترونیکی بوده است . مدل ارائه شده بر این فرض استوار است که موفقیت کلی طرح های یادگیری الکترونیکی در گرو دستیابی به موفقیت هر سه مرحله از توسعه سیستم های یادگیری الکترونیکی : طراحی، تحویل ، خروجی است . موفقیت مرحله طراحی توسط موفقیت بعدهای کیفیت سیستم،کیفیت خدمات، کیفیت محتوا ارزیابی می گردد . موفقیت مرحله تحویل توسط موفقیت بعدهای استفاد ه و رضایت کاربر ارزیابی می گردد. و در پایان موفقیت مرحله خروجی توسط بعد منافع شبکه ارزیابی می گردد(Holsapple And Lee-Post, 2006). مدل ارائه شده مولفه های موفقیت یادگیری الکترونیکی را در سه حوزه طراحی سیستم ، تحویل سیستم و خروجی سیستم دسته بندی کرده است . و لی یکی از ضعف های این مدل این است که روابط بین مولفه های حوزه طراحی سیستم را در نظر نگرفته است . شکل2-5 مدل موفقیت یادگیری الکترونیکی (Holsapple& Lee-Post,2006 ) به گفته جانسون، هرنیک و سالاس بسیاری از مدل های ارزیابی یادگیری الکترونیکی اهمیت مولفه حضور اجتماعی را در نظر نگرفته اند . بنابراین یک مدل اثر بخش یادگیری الکترونیکی با اضافه کردن مولفه حضور اجتماعی به سایر مولفه های مدل های قبلی ارائه داد .که مولفه های این مدل شامل :کاربرد بخصوص خود کارآمدی کامپیوتر(AS-CSE) ،احساس سودمندی ، تعامل دوره ، اثر بخشی یادگیریمی شود . نتایج حاصل از این تحقیق که با استفاده از یک تحقیق میدانی از 345 نفر بدست آمده است عبارت است : خود کارآمدی و سود مندی و احساس سودمندی در ارتباط با عملکرد دوره، رضایتمندی دوره و سودمندی دوره است .تعامل در ارتباط با عملکرد دوره و رضایتمندی و در پایان حضور اجتماعی در ارتباط با رضایتمندی و سودمندی دوره است(Johnson, Hornik And Salas, 2008). شکل 2-6-مدل های ارزیابی یادگیری الکترونیکی(Johnson, Hornik, And Salas, 2008) به گفته لیو و هانگ و چن تحقیقات کمی در رابطه با نگرش استاد و دانشجو انجام گرفته است . هدف تحقیق وی گسترش نگرش استاد و دانشجو در استفاده از یادگیری الکترونیکی است . نتایج این تحقیق به شرح ذیل است : نگرش استاد احساس مثبتی را روی یادگیری الکترونیکی بعنوان ابزاری برای کمک به تدریس می گذارد(Liaw, Huang And Chen;2007). همچنین در تحقیقی دیگر که توسط لین ولی انجام شده است، قابلیت استفاده از مدل اصلاح شده موفقیت سیستم اطلاعات دلون ومک لین، برای اجتماعات آنلاین ارزیابی شده و تاثیر سه بعد (کیفیت سیستم، کیفیت اطلاعات و کیفیت خدمات) بر وفاداری کاربران از طریق رضایت آنها وقصد استفاده جامعه آنلاین، بررسی شده است و پس از ارائه مدل پیشنهادی مذکور بین 165 عضو اجتماع های آنلاین پیمایش شده است. در نهایت مدل نهایی به صورت شکل2-7، ارائه گردیده است. شکل 2-7- مدل موفقیت اجتماع های آنلاین (Lin & Lee, 2006) در تحقیقی دیگر وانگ وهمکاران وی از مؤلفه های کیفیت سیستم، کیفیت اطلاعات، کیفیت خدمات، استفاده از سیستم، رضایت کاربر و منافع شبکه موجود در مدل اصلاح شده دلون و مک لین، در سیستم های یادگیری الکترونیکی سازمان ها استفاده کردند(Wang,Et Al,2007). در این پژوهش، پس از در نظر گرفتن شاخص هایی برای سنجش مؤلفه های مدل، با 2069نمونه کاربر سیستم در 7 شرکت، به مطالعه موردی پرداخته شده است. در نهایت با تحلیل آماری داده های کسب شده بدین نتیجه رسیده‌اند که تمامی 6 مؤلفه موجود در مدل اصلاح شده دلون و مک لین و34 شاخص در نظر گرفته شده برای سنجش مؤلفه ها، برای سیستم های یادگیری الکترونیکی سازمانی نیز کاربرد دارد. در تحقیقی دیگر لین از مدل اصلاح شده دلون ومک لین در یکی از دانشگاهها تایوان استفاده نمود.او برای سنجش مدل از طریق پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده نمودو در نهایت، به مدلی دست یافت که در شکل 2-8 نشان داده شده است. با وجود اینکه کاربرد مدل دلون و مک لین در این تحقیق نسبت به تحقیق وانگ و همکاران وی صورت دقیق داشت.اما روابط بین مؤلفه های مدل اصلاح شده دلون ومک با وجود اهمیت بسیار مورد توجه قرار نگرفت. شکل 2-8 – مدل سنجش موفقیت سیستم های یادگیری آنلاین(Line,2007) شنگ و همکارانش در سال 2008 پژوهشی در زمینه توسعه مدلTAM برای سیستم های یادگیری الکترونیکی انجام داده و اذعان داشته اند که پذیرش و استفاده از سیستمها، مهمترین عامل موفقیت هر سیستم اطلاعاتی می باشد و بدون توجه به دانشجو حتی بهترین سیستم ها نمی توانند موفق باشند(Sheng, Et Al,2008). مدل اثبات شده پس از آزمون مدل اولیه در این پژوهش، در شکل2-9 آمده است. شکل 2-9- مدل پذیرش فناوری (Tam) در سیستم های یادگیری آنلاین(Sheng, Et Al,2008) درتحقیقی دیگر که توسط اوزکان و کوسلرانجام شده، با استفاده از مدل اصلاح شده دلون و مک لین یک مدل شش ضلعی برای ارزیابی یادگیری الکترونیکی(HELAM) ارائه و در یکی از دانشگاهها ترکیه مورد آزمون قرار گرفت. شکل 2-10 نشان دهنده ابعاد موجود این مدل می باشد. 6477009029700 شکل 2-10- مدل شش ضلعی(HELAM) ارزیابی یادگیری الکترونیکی (Ozkan & Koseler,2009) با وجود اینکه در این تحقیق نسبت به تحقیق وانگ وهمکارانش که پیش از این ارائه شد، به صورت دقیق تری به عوامل مؤثر در موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی پرداخته شده است، اما روابط بین مؤلفه ها در نظر گرفته نشده است. و این یکی از محدودیت هایی است که درپایان تحقیق خود نویسنده نیز به آن اشاره نموده است.علاوه براین در این تحقیق برای بررسی هریک از مؤلفه ها، نظر یادگیرنده مد نظر قرار گرفته و این در حالی است که در یادگیری الکترونیکی، استاد نیز نقش مهمی دارد. در تحقیقی دیگر که توسط وانگ و چیه وانگ صورت گرفته چنین ذکر شده است که موفقیت اولیه سیستم های یادگیری وب محور به نگرش کاربر بستگی دارد. با وجود اینکه کاربر این سیستم ها استادان و دانشجویان هستند، اما استادان نقش اصلی را در موفقیت یا شکست سیستم های یادگیری وب محور دارند. بنایراین در این تحقیق با چنین توجیهی، با استفاده از مدل اصلاح شده موفقیت سیستم های اطلاعات دلون و مک لین و مدل پذیرش تکنولوژی دیویس به مطالعه و بررسی قبول سیستم های یادگیری وب محور از جانب استادان پرداخته شده است. به طوری که جمع آوری داده ها از268 استاد صورت گرفته است(Wang & Wang, 2009). مدل مذکور در شکل 2-11، ارائه گردیده است. شکل2-11-مدل پذیرش سیستم های یادگیری الکترونیکی(Wang & Wang, 2009). در پایان نامه ای که توسط فاطمه کنعانی در دانشگاه تربیت مدرس انجام گرفت . یک مدل ارزیابی موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی بر پایه مدل اصلاح شده دلون و مک لین پیشنهاد، سپس در 5 دانشگاه ایران موردارزیابی قرار گرفته است. با توجه به شکل 2-12 مولفه های اثر گذار بر موفقیت سیستم های یادگیری الکترونیکی براساس مدل مذکور عبارتند از : کیفیت سیستم - کیفیت خدمات – کیفیت محتوا – قصد استفاد ه -رضایت کاربر – استفاده از سیستم –وفاداری به سیستم-منافع استفاده از سیستم-تحقق اهداف . شکل2-12-مدل ارزیابی سیستم های یادگیری الکترونیکی(کنعانی،1389). در تحقیقی دیگر از فن لین تحت عنوان کاربرد فرایند سلسله مراتبی فازی در ارزیابی کیفیت دوره های آموزش تحت وب، به ارائه یک مدل از ترکیب اعداد فازی مثلثی با فرایند تحلیل سلسله مراتبی حاصل گردیده پرداخته است . در این مدل مولفه های اثر گذار بر کیفیت دوره های آموزش تحت وب عبارتند از : کیفیت سیستم، کیفیت خدمات،کیفیت محتوا، جذابیت . 2-11-جمع بندی مولفه های سنجش موفقیت یادگیری الکترونیکی بمنظور سنجش موفقیت یادگیری الکترونیکی بایستی جوانب مختلف از قبیل فاکتورهای انسانی (استاد، دانشجو)، فاکتورهای فنی (سخت افزار، نرم افزار، دسترسی به اینترنت و پهنای باند )، فاکتورهای سازمانی(قوانین و فرهنگ سازمان، کارشناسان )، فاکتورههای اجتماعی( دیدگاه جامعه در باره یادگیری الکترونیکی، مقررات دولتی دستورالعمل های اداری ) بصورت ترکیبی در نظر گرفته شوند . به منظور جمع بندی مولفه های سنجش موفقیت یادگیری الکترونیکی ، در جدول 2-1 به تعدادی از تحقیقات انجام شده در این رابطه اشاره شده است. جدول2-1 تحقیقات انجام شده در ارتباط با مولفه های سنجش موفقیت یادگیری الکترونیکی منبعفاکتورهای حیاتی موفقیت یادگیری الکترونیکی، سیستم های اطلاعاتی و سیستم های یادگیری الکترونیکیمحققین(Papp ,2000) محتوای دوره یادگیری الکترونیکی -ایجاد و نگهداری دوره های یادگیری الکترونیکی-اندازه گیری موفقیت دوره های یادگیری الکترونیکیپاپ (Benigno & Trentin, 2000)ویژگی های یادگیرنده ,تعامل دانشجو با دانشجو , مواد آموزشی , محیط یادگیری , پشتیبانی موثر و فناوری اطلاعاتبنیگنو و ترنتین(Dillon& Gunawardena ,1995 )تکنولوژی – خصوصیات استاد – خصوصیات دانشجو دیلون و گانواردنا(Volery & Lord 2000)تکنولوژی– استاد- استفاده قبلی از تکنولوژی از دیدگاه دانشجو ولری و لرد(Soong Et Al,2000)فاکتورههای انسانی - شایستگی فنی دانشجو و استاد- نگرش استاد و دانشجو نسبت به دوره های یادگیری الکترونیکی – سطح همکاری –زیرساختهای فناوری اطلاعاتسونگ و همکاران(Govindasamy,2002)حمایت های سازمانی- توسعه دوره – اموزش و یادگیری – ساختار دوره – حمایت دانشجو- حمایت دانشکده-ارزیابیگاوینداسامی (Selim, 2007)استاد- دانشجو – فناوری اطلاعات- حمایتهای دانشگاه سلیم (Shee & Wang,2007)رابط کاربر – اجتماع یادگیرنده-محتوای سیستم – شخصی سازیشی و وانگ(Sun et al, 2008)بعد یادگیرنده-بعد استاد-بعد دوره –بعد تکنولوژی-بعد طراحی-بعد محیطیسان و همکاران(Delone &Mclean,1992)کیفیت سیستم- کیفیت اطلاعات- استفاده از سیستم- رضایت کاربر و تاثیر فردی و تاثیر سازمانی.دلون و مک لین 1992(Delone &Mclean,2003)کیفیت اطلاعات - کیفیت سیستم- کیفیت خدمات- استفاده از سیستم/ قصد استفاده از سیستم- رضایت کاربر -منافع شبکهدلون و مک لین 2003(Holsapple& Lee-Post,2006)کیفیت سیستم - کیفیت خدمات – کیفیت محتوا - استفاد ه و رضایت کاربر - منافع شبکه هلساپل و لی-پست(Johnson, Hornik, And Salas, 2008)خود کارامدی کامپیوتر- احساس سودمندی- تعامل دوره- اثر بخشی یادگیریجانسون،هرنیک،سالاس(Liaw, Huang And Chen ,2007)نگرش استاد-نگرش دانشجولیو و هانگ و چن(Lin & Lee, 2006)کیفیت سیستم - کیفیت خدمات – کیفیت محتوا -رضایت کاربر – نیت رفتاری- وفاداری اعضاءلین و لی)Wang, et al, 2007(کیفیت سیستم - کیفیت خدمات – کیفیت محتوا -رضایت کاربر –منافع شبکهونگ و همکاران (Line,2007)کیفیت سیستم - کیفیت خدمات – کیفیت محتوا -رضایت کاربر –قصد به استفاده از سیستم های یادگیری الکترونیکی-استفاده واقعی از سیستم های یادگیری الکترونیکیلین (Sheng, Et Al,2008).سودمندی درک شده- سهولت استفاده درک شده –لذت –قصد استفاده –بکارگیری و استفاده شنگ و همکاران(Ozkan & Koseler,2009)کیفیت سیستم - کیفیت خدمات – کیفیت محتوا – نگرش استاد – نگرش دانشجو – عوامل پشتیبانی کننده اوزکان و کوسلر(Wang & Wang, 2009)کیفیت سیستم - کیفیت خدمات – کیفیت محتوا – سودمندی درک شده- سهولت استفاده درک شده ––هنجارههای ذهنی -قصد استفاده – خود اتکایی – استفاده از سیستم ونگ 2009(Hsiu-Fen Lin,2010)کیفیت سیستم - کیفیت خدمات – کیفیت محتوا – جذابیتفن لین مراجع امامی.ح ، تعیین عوامل کلیدی موفقیت کاربرد یادگیری الکترونیکی در آموش پزشکی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده فنی ومهندسی ،دانشگاه تریبت مدرس، 1387. بروور.ای، به سوی یادگیری بر خط ، ترجمه مشایخ.ف و بازرگان.ع، تهران ، انتشارات آگه 1382 . دانایی فرد.ح، الوانی.م، آذر.عادل، روش شناسی پژوهش کمی در مدیریت،رویکرد جامع،نشر صفار ،تهران1388. رحیمی دوست .غ ، تجربه پروژه های یادگیری الکترونیکی چگونه بوده است؟ چالش های پیش روی در پروژه های یادگیری الکترونیکی ،کتابداری و اطلاع رسانی ،جلد 10 ، 1386. رنجبرچی.س.م، فرایند سلسله مراتبی فازی، انتشارات صانعی،1390 روزنبرگ .مارک جی ، یادگیری الکترونیکی، ترجمه داوود کریم زاده مقدم، تهران دانشگاه پیام نور،1383. زارعی.م، خادمی .ح، کاربرد Fuzzy-ANP ، دومین کنفرانس بین المللی تحقیق در عملیات ایران ،بابلسر،1388. فیضی.ک ،رحمانی.م ، یادگیری الکترونیک در ایران ، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی ایران ، 1383. گریسون ، یادگیری الکترونیکی در قرن 21 ، ترجمه عطاران.م ، تهران ، موسسه توسعه فناوری آموزشی مدارس هوشمند1386. مومنی ، تحلیل داده های آماری با استفاده از spss، انتشاات کتاب نو،1386 . مومنی.م ، شریفی.ع، مدلها و نرم افزارههای تصمیم گیری چند شاخصه ،تهران علم و دانش میرسپاسی.ناصر، مدیریت استراتژیک منابع انسانی و روابط کار، نشر میر ،تهران1389. یعقوبی ،تحلیل عاملی عوامل موثر بر موفقیت یادگیری الکترونیکی از دیدگاه دانشجویان مجازی ، اولین کنفرانس بین المللی یادگیری الکترونیکی دانشگاه علم و صنعت ، آذرماه1388. یعقوبی، تحلیل و نقد مدل های یادگیری الکترونیکی ،دومین همایش یادگیری الکترونیکی، زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 1386 . یعقوبی، ملک محمدی ، ویژگی های مطلوب دانشجویان و اعضای هیئت علمی در یادگیری الکترونیکی در دانشگاه آموزش ایران ، مجله علمی پژوهشی،1387 . یکه خانی.راضیه،.رویکرد چند بعدی به تحلیل عوامل مرتبط با شکل گیری اعتماد مشتری در تجارت الکترونیک، رساله كارشناسي ارشدرشته مدیریت فناوری اطلاعات،دانشگاه سیستان و بلوچستان،زاهدان1389. Abdelaziz.M, Kamel.S, Karam.M, Evaluation of E-learning program versus traditional lecture instruction for undergraduate nursing students in a faculty of nursing ,Teaching and Learning in Nursing, Vol 6, Issue 2, Pages 50-58, 2011. AbuSneineh.M, Zairi.M,An Evaluation Framework for E-Learning Effectiveness in the Arab World,International Encyclopedia of Education, Pages 521-535, 2010. Agourram.H and Robson.B, Defining information systems success inCanada, Information Management & Computer Security, Vol14 ,No.4, pp. 300-311,2006. Bartley.S. J, and Golek.J. H, Evaluating the Cost Effectiveness of Online and Face-to-Face Instruction, Educational Technology & Society, pp,167-175,2004. Benigno.V, & Trentin.G, The Evaluation Of Online Courses, Journal Of Computer Assisted Learning, PP, 259-270,2000. Buckley. J.J, Fuzzy hierarchical analysis. Fuzzy Sets and Systems, , 1, pp. 233-247, 1985. Cantoni.V,Cellario. Porta.MPerspectives and challenges in e-learning: towards natural interaction paradigmsو Journal of Visual Languages and Computing, 15, pp,333-345 , 2004. Chang.T.Y and Chen.Y.T, Cooperative learning in E-learning: A peer assessment of student-centered using consistent fuzzy preference, Expert Systems with Applications 36, pp, 8342–8349,2009. Chen, K.C. and Jang, S.J. 2010. Motivation in online learning: Testing a model of self-determination theory, Computers in Human Behavior 26, pp. 741–752. Chen.S.J, Hwang. C.L and Hwang.F.P, Fuzzy multiple attribute decision making, Lecture Notes in Economics and Math. Syst., Vol 375, 1992. Choi.D.H,Kim.J & Kim.S.H, ERP training with a web-based electronic learning system: The flow theory perspective, International Journal of Human– Computer Studies, pp, 223–243,2007. Darab .B, Montazer .Gh.A,An eclectic model for assessing e-learning readiness in the Iranian universities ,Computers & Education, Vol. 56, Issue 3, Pages 900-910 , 2011. Delone.W.H And Mclean.E.R, The Delone And Mclean Model Of Information Systems Success, Journal Of Management Information Systems, Vol19, No. 4, Pp, 9–30, 2003. Dillon& Gunawardena,A Framework For The Evaluation Of Telecommunications-Based ,1995. Emre Alptekin.s, Ertugrul Karsak.E,An integrated decision framework for evaluating and selecting e-learning products ,Applied Soft Computing, Vol 11, Issue 3, Pages 2990-2998, 2011. Emre Alptekin.SErtugrul Karsak.E,An integrated decision framework for evaluating and selecting e-learning products ,Applied Soft Computing, Vo 11, Issue 3, Pages 2990-2998, 2011. Evgeniou.E, Loizou.P ,The Theoretical Base of E-Learning and Its Role in Surgical Education , Williams. D.D,Graham. , C.R ,Evaluating E Learning,International Encyclopedia of Education, Pages 530-538, 2010.Journal of Surgical Education, Vol 69, Issue 5, Pages 665-669, 2012. Ferdousi.B.J, A Study of Factors that Affect Instructors’ Intention to Use ELearning Systems in Two-Year Colleges, PhD, Thesis, Nova Southeastern University,2009. Frazeen.b, technology to enhance the learning experience, Available at : www. Clomedia .com / content / templates /clo_feature.asp? articleid=218, 2006 Govindasamy.T,Successful implementation of e-learning pedagogical considerations, Internet and Higher Education, Computers & Graphics, 26, 355–365, 2002. Hogo.M.A, Evaluation of e-learning systems based on fuzzy clustering models and statistical tools ,Expert Systems with Applications, Vol 37, Issue 10, Pages 6891-6903, 2010. Holsapple.C.W and Lee-Post.A, Defining, assessing, and promoting elearning success: An information systems perspective, Decision Sciences Journal of Innovative Education,pp,67–85, 2006. Hsiu-Fen Lin, An application of fuzzy AHP for evaluating course website quality, Department of Shipping and Transportation Managemen Computers & Education ,pp, 877–888, 210، Huang.E, Sheng .W,Huang.T.K, What type of learning style leads to online participation in the mixed-mode e-learning environment? A study of software usage instruction ,Computers & Education, Vol 58, Issue 1, Pages 338-349, 2012. Johnston.J, Killion.J, Student Satisfaction in The Virtual Classroom, The international journal of Allied Health Sciences and Practice, Vol3, No.2, pp,1-7 ,2005. Kanuka.H & Anderson.T, Ethical issues in qualitative e-learning research, International Journal of Qualitative Methods, pp, 1–14, 2007. Keramati.A, Afshari.M,The role of readiness factors in E-learning outcomes: An empirical study ,Computers & Education, Vol 57, Issue 3, Pages 1919-1929, 2011. Khan. B.H, Learning features in an open, flexible, and distributed environment,AACE Journal, pp,137-153, 2005. Law.K.M.Y, Lee.V.C.S and Yu.Y.T, Learning motivation in e-learning facilitated computer programming courses, Computers & Education 55, pp. 218–228, 2010. Lee.J.K And Lee. W.K, The Relationship Of E-Learner’s Self-Regulatory Efficacy And Perception Of E-Learning Environmental Quality, Computers In Human Behavior 24, Pp. 32–47, 2008. Lee.M.C, Explaining and predicting users’ continuance intention toward elearning An extension of the expectation–confirmation model, Computers &Education 54, pp. 506–516. , 2010. Liaw.S.-S, Huang.H. M And Chen.G. D, Surveying Instructor And Learner Attitudes Toward E-Learning’, Computers & Education, pp,1066-1080,2007. Liaw.S.S, Investigating students’ perceived satisfaction, behavioral intention,and effectiveness of e-learning, A case study of the Blackboard system, Computers & Education 51. Pp. 864–873 , 2008. Lin.H.F, Measuring Online Learning Systems Success: Applying the Updated DeLone and McLean Model, Cyberpsychology & Behavior, pp, 817–820. , 2007. Martinez-Torres. M.R, Toral .S.L And Barrero .F, Identification Of The Design Variables Of Elearning Tools, Interacting With Computers, Vol 23,Pp. 279-288, 2011 Martins.J, Gonçalves.R, Santos.V, Pereira.J, Network Based Model For E-Learning 2.0 ,Procedia - Social and Behavioral Sciences, Vol.47, Pages 1242-1248, 2012. Morrison. D, e-learning strategies; how to getimplementation and delivery right first time, John Wiley & Son Ltd., The Atrium,Southern Gate, Chichester,West Sussex PO198SQ, England, 2003. Ozkan.S And Koseler.R, Multi-Dimensional Students’ Evaluation Of Elearning Systems In The Higher Education Context: An Empirical Investigation, Computers & Education 53, Pp.1285–1296, 2009. Ozpolat.E and Akar.G.B, Automatic detection of learning styles for an elearning system, Computers & Education 53, pp. 355–367 ,2009. Papp.R, Critical Success Factors For Distance Learning,Paper Presented At The Americas Conference On Information Systems, Long Beach, CA, USA, 2000. Parker.M.A and Martin.F, Using Virtual Classrooms: Student Perceptions of Features and Characteristics in an Online and a Blended Course, MERLOT Journal of Online Learning and Teaching, Vol 6, No. 1, pp, 135-147, 2010. Parker.M.A and Martin.F, Using Virtual Classrooms: StudenPerceptions of Features and Characteristics in an Online and a Blended Course,MERLOT Journal of Online Learning and Teaching, Vol 6, No. 1, 2010. Petter. S. and McLean. E.R, A meta-analytic assessment of the DeLone and McLean IS success model: An examination of IS success at the individual level, Information & Management 46, pp. 159–166 , 2009. Piccoli.G,Ahmad.R & Ives.B, Web-based virtual learning environments: A research framework and a preliminary assessment of effectiveness in basic IT. ,2001. Ramik. J , A decision system using ANP and fuzzy inputs. In 12th international conference on the foundations and applications of utility, risk and decision theory Roma , 2006. Ramik.J, Duality in fuzzy linear programming with possibility and necessity relations, Fuzzy Sets and Systems 157,p p, 1283-1302 , 2006. Ramík.J,A Decision System Using ANP and Fuzzy Inputs, Silesian University Opava, School of Business Administration Karviná, Czech Republic. Richard.D, Johnson, Hornik, And Eduardo Salas, E-Learning Effectiveness Model, 2008. Saaty, T. L, How to make a decision: The analytic hierarchy process, European Journal of Operational Research, PP, 9–26,1990. Saaty. T.L, The analytic hierarchy process. New York: McGraw Hill, 1980. Saaty. T.L., Exploring the interface between hierarchies, multiple objectives and fuzzy sets. Fuzzy Sets and Systems 1, pp. 57-68, 1978. Saaty.T.L, Decision Making with Dependence and Feedback – The Analytic Network Process,RWS Publications, Pittsburgh, 2001. Salmeron.J.L, Augmented fuzzy cognitive maps for modelling LMS critical success factors, Knowledge-Based Systems 22, pp. 275–278,2009. Selim.H, Critical Success Factor For E-Learnnig Acceptance, Computers & Education, Vol49, Pp,396-413, 2007. Shee.D.Y and Wang.Y.S, Multi-criteria evaluation of the web-based elearning system: A methodology based on learner satisfaction and its applications, Computers & Education 50, pp.894–905, 2008. Sheng.Z, Jue.Z. and Weiwei.T, Extending TAM for Online Learning Systems: An Intrinsic Motivation Perspective, Tsinghua science and technology, Vol.13, , pp, 312-317, 2008. Soong.B, Chan.H, Chua.B And Loh.K, Critical Success Factors For On-Line Course Resources, Computers & Education, Vol36, Pp.101–120, 2001. Sun.p, Tsai.R, Finger.G And Chen.Y, What Drives A Successful E-Learning? An Empirical Investigation Of The Critical Factors Influencing Learner Satisfaction, Computers & Education, Vol. 50. Sun.P.C, Tsai.R.J, Finger.G, ChenY.Y & Yeh.D, what drives a successful e-Learning? An empirical investigation of the critical factors influencing learner satisfaction, Computers & Education, pp, 1183–1202, 2008. Volery.T and Lord.D, Critical success factors in online education, The International Journal of Educational Management 14 (5), pp,216–223, 2000. Wan.Z, Wang.Y, Haggrety.N, Why people benefit from e-learning differently: The effects of psychological processes on e-learning outcomes,Information & Management 45, pp, 513–521, 2008. Wang.T.H ,Developing Web-based assessment strategies for facilitating junior high school students to perform self-regulated learning in an e-Learning environment ,Computers & Education, Vol. 57, Issue 2, Pages 1801-1812, 2011. Wang.W.T And Wang .C.C, An Empirical Study Of Instructor Adoption Of Web-Based Learning Systems, Computers & Education 53, Pp, 761–774, 2009. Wang.Y. S, Wang.H.Y & Shee.D.Y, Measuring e-learning systems success in an organizational context: Scale development and validation, Computers in Human Behavior, 23(1), 1792–1808, 2007. Wang.Y.S and Liao.Y.W, Assessing e-Government systems success: Avalidation of the Delone and Mclean model of information systems success,Government Information Quarterly, 25(4), pp. 717−733 , 2008. Wu.W.Y, Hsiao.S.H & Kuo.H.P, Fuzzy set theory based decision model for determining market position and developing strategy for hospital service quality, Total Quality Management, 15(4), 439–456, 2004. Yang.C.C & Chen. B, Key quality performance evaluation using fuzzy AHP. Journal of the Chinese Institute of Industrial Engineers, 21(6), 543–550, 2004. Zadeh. L. A, Fuzzy sets, Information and Control, 8(3), 338–353,1965.