مبانی نظری وپیشینه تحقیق تفکرات غیر منطقی و ازدواج

مبانی نظری وپیشینه تحقیق تفکرات غیر منطقی و ازدواج (docx) 69 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 69 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

مبانی نظری وپیشینه تحقیق تفکرات غیر منطقی وملاکهای همسر گزینی فصل دوم: مباني نظري و پيشينه تحقيق2ـ1ـ مروري كلي بر نظريه درمان عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري . . . . . . . . . . . 2ـ1ـ1ـ روشهاي شناختي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ1ـ2ـ روشهاي فراخوان عاطفي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ1ـ3ـ روشهاي رفتاري آشفتگي. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ2ـ ماهيت سلامتي و آشتفگي روان شناختي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ3ـ اصول ششگانه نظريه اليس . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ3ـ1ـ اصل اول . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ3ـ2ـاصل دوم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ3ـ3ـ اصل سوم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ3ـ4ـ اصل چهارم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ3ـ5ـ اصل پنجم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ3ـ6ـ اصل ششم . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ4ـ باورهاي غير منطقي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . عنوان 2ـ5ـ انواع باورهاي غير منطقي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ5ـ1ـ تفكر غيرمنطقي تاييد ديگران . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ5ـ2ـ تفكر غيرمنطقي توقع بيش از حد (انتظارات زياد از خود) . . . . . . . . . 2ـ5ـ3ـ تفكر غير منطقي سرزنش كردن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ5ـ4ـ تفكر غير منطقي واكنش نوميدي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ5ـ5ـ تفكر غيرمنطقي عدم كنترل هيجانات . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ5ـ6ـ تفكر غير منطقي دلواپسي اضطرابي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ5ـ7ـ تفكر غير منطقي اجتناب از مشكلات . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ5ـ8ـ تفكر غيرمنطقي اتكا به ديگران (وابستگي) . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ5ـ9ـ تفكر غيرمنطقي درماندگي نسبت به تغيير خويش . . . . . . . . . . . . . . 2ـ5ـ10ـ تفكر غيرمنطقي عدم كنترل در برابر مشكلات ديگران . . . . . . . . . . 2ـ5ـ11ـ تفكر غيرمنطقي كمال طلبي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2ـ6ـ تاريخچه ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ7ـ تعريف ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ8ـ فلسفه ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ9ـ هدفها و انگيزه هاي ازدواج و تشكيل خانواده . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ10ـ انگيزه هاي ديگر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ11ـ ازدواج و اشكال آن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ12ـ اقسام ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . عنوان 2ـ12ـ1ـ ازدواج يك همسر گزيني . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ12ـ2ـ ازدواج چند زن گزيني . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ12ـ3ـ ازدواج چند شوهر گزيني . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ12ـ4ـازدواجهاي گروهي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ عوامل موثر در ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ1ـ عوامل اجتماعي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ2ـ عوامل سياسي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ3ـ عوامل فرهنگي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ3ـ1ـ دين و مذهب . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ3ـ2ـ آداب و رسوم در رابطه با ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ3ـ3ـ آراستن ظاهر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ4ـ عوامل اقتصادي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ5ـ عوامل رواني و اخلاقي. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ5ـ1ـ عوامل توفيق و حفظ زناشويي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ5ـ2ـ ويژگي هايي كه در امر زناشويي نقش دارند. . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ6ـ عوامل جسماني و ژنتيكي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ7ـ سن ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ7ـ1ـ جنبه رواني . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ13ـ7ـ2ـ جنبه فيزيولوژيكي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . عنوان 2ـ14ـ مهمترين عوامل توفيق در ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ14ـ1ـ رشد عاطفي و فكري . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ14ـ2ـ توافق، علايق و طرز تفكر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ14ـ3ـ تشابه تحصيلي و طبقاتي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ14ـ4ـ طرز فكر راجع به امور جنسي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ15ـ عوامل موثر در ناپايداري ازدواج . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ15ـ1ـ فقر اقتصادي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ15ـ2ـ كم سن و سال بودن زن و مرد . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ15ـ3ـ بي فرزندي و كم فرزندي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ15ـ4ـ شهرگرايي و رشد صنعت . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ15ـ5ـ استقلال مالي و اقتصادي زن . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ15ـ6ـ اختلاف در مذهب و فرهنگ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ15ـ7ـ ناراحتي روحي و رواني . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ15ـ8ـ ناتواني جنسي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ15ـ9ـ عدم سازش فكري و اجتماعي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ15ـ10ـ عدم وجود روابط انساني درخانواده . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ16ـ ساختار خانواده و همسرگزيني . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ17ـ همسرگزيني در ايران . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ18ـاصول كلي در انتخاب همسر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . عنوان 2ـ18ـ1ـ توجه به خانواده . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ18ـ2ـ اخلاق نيك . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ18ـ3ـ رعايت اصول كفويت . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ18ـ4ـ توجه به تناسب سني و جسمي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ18ـ5ـ سلامت جسمي و روحي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ18ـ6ـ علم و سواد . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ18ـ7ـ زيبايي . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2ـ19ـ پژوهشهاي انجام شده در زمينه تفكرات غيرمنطقي و ملاكهاي همسرگزيني... فصل دوم :مباني نظري و پيشينه تحقيق 2ـ1ـ مروري كلي بر نظريه درمان عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري درمان عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري R.E.B.T به مثابه يكي از نخستين رويكردهاي رفتاري ـ شناختي، توجه بسياري را به خود جلب نموده است. اساس اين نظريه و كاربرد آن در 40 سال پيش توسط آلبرت اليس پايه گذاري شده است. اليس بعد از يكسري آموزشها و تجارب فشرده در روان كاوي، كارآمدي روش تحليل كلاسيك را زير سوال برد. اومشاهده نمود كه بيماران براي مدت قابل ملاحظه اي تمايل دارند در جلسات درماني باقي بمانند و از خود مقاومت نشان دهند. علاوه بر اين، اليس اين سوال را مطرح نمود كه، آيا بينش فردي كه از فرضيات اساس روان كاوي مي باشد، منجر به تغيير درماني مي شود! در حقيقت، تغييرات مداومي كه فرد در رفتار خود آن را نشان خواهد داد. متاسفانه با توجه به محدوديتهاي روش روان كاوي، اليس تجربه فنون درماني مستقيم و فعال را آغاز نمود. وي در طول يك فرايند كوشش و خطاي باليني، بتدريج نظريه آشفتگي هيجاني و مجموعه اي از روشهاي درماني را كه به مثابه يك رويكرد كاربردي به منظور مواجهه با مشكلات زندگي ارائه شده بود؛ پايه ريزي نمود. با وجود حمايتهاي قابل ملاحظه از نظريه روان كاوي، اليس فنون ويژه اي را بنيان نهاد. ظهور رفتار درماني دهه 1960 وگسترش دامنه پذيرش نقش شناخت در درك رفتار انسان از طرف ديگر، موجبات هر چه بيشتر پذيرش R.E.B.T را به مثابه يك رويكرد درماني معتبر نسبت به الگوهاي سنتي ساير رويكردها فراهم نمود. (دوبسون 1988 نقل از استادي) درمان عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري معتقد است زماني كه انسانها هيجانات نامناسب و خود ويرانگري را نظير: احساس گناه، افسردگي، احساس بي ارزشمندي و خشم را تجربه نمايند. در چنين حالتي، آنها فرضيات جادويي و غير علمي را (آن بايدها، الزاماتي كه مي بايست مجزا باشند) را به نگرش مبتني بر تجربه شان (يعني چيزهاي مسلم و اعمالي كه ناقص و قابل سرزنش هستند و چيزهايي كه بهتر است، نسبت به تغيير آنها اقدام شود) اضافه مي نمايد. (اعتمادي 1371) هسته مركزي نظريه درمان عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري بر اين فرض استوار است كه تفكرات و هيجانات انسان به طور معني داري به هم مرتبط مي باشد. بر طبق الگوي ABC اليس نشانه يا عواقب عصبي (C) توسط نظام باورهاي يك شخص كه به تجارب يا رويدادهاي فعال كننده ويژه اي مرتبط مي باشند، بوجود مي آيد. (ابسون 1988 نقل از استادي) اليس، از ابتدا اين پديده را كه به نظر مي رسد انسان، داراي يك تمايل يا سائق دروني است كه بدين طريق سعي مي نمايد، تا دنيايي را كه در آن زندگي مي كند، معني دار نمايد را بازشناسايي نمود. اليس در اين معنا با ديدگاه « انسان به مثابه يك دانشمند» جرج كلي موافق است. «ما انسانها به طور پايداري فرضياتي درباره خود، ديگران و محيط اطرافمان مطرح مي نمائيم و بدين وسيله سعي مي كنيم، دركمان را از جهان ارتقاء داده و بنابراين تا آنجا كه ممكن است، زندگي شاد و راحتي را براي خود فراهم سازيم.» (يانكورا دريدن 1994 نقل از استادي) غالباً دانشمندان پس از ارائه فرضياتي، نسبت به آزمون آن فرضيات اقدام مي نمايند تا بدين طريق براي آنها مشخص گردد كه آيا از اعتبار لازم برخوردار است يا نه؟ متاسفانه، انسانها مكرراً از آزمون باورهايي كه در برگيرنده فلسفه شخصي زندگي آنهاست غفلت مي ورزند. در نتيجه ممكن است، آنها استفاده از يك باور ويژه را به مثابه يك اصل راهنما سرلوحه خود قرار دهند، حتي اگر آنها را به سوي مشكلات رفتاري و عاطفي هدايت نمايد. (همان منبع 1994) اليس در سال (1970) 12 باور غيرمنطقي اساسي كه مشتمل بر شكل عمومي غير واقعي يا انتظارات مطلق بودند، را شناسايي نمود. درمان عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري معتقد است با جانشيني خواسته هاي واقعي، تغييرات عمده اي در هيجانات و رفتار انسان رخ مي دهد. با وجود اين، افراد تمايل دارند، الگوهاي تفكرات غير منطقي را به شدت در خود حفظ نمايند. كه در اين صورت براي ايجاد تغييرات قابل ملاحظه و مداوم، به روشهاي قوي مداخله نياز مي باشد. (دابسون 1988 نقل از استادي) با توجه به اين كه، درمانگر عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري، به يك نظريه كاربردي و ساختارمند مجهز مي باشد، لذا غالباً درمانگر مي تواند اثر فلسفه هاي غيرمنطقي مركزي مراجع را كه شديداً به خود تلقين نموده وبدين صورت به طور احمقانه اي، خود را مضطرب نموده است را مشاهده نمايد. درمانگر مي تواند، مشاهده نمايد كه چگونه فلسفه هاي غيرمنطقي مركزي باعث بروز مشكلات و نشانه ها در مراجع مي شوند؛ او مي تواند، به طور دقيق توضيح دهد كه چگونه مراجع مي تواند، ايده هاي غيرمنطقي اش را زير سوال برده و با آنها چالش نمايد. و اغلب مي تواند، مراجع را ترغيب نمايد، تا ايده هاي غيرمنطقي اش را عملاً از بين برده و به جاي آنها از فرضيات علمي قابل آزموني درباره خودش و دنيايي كه احتمالاً در آينده، براي او ديگر، مشكلات هيجاني را به همراه نخواهد داشت، جانشين سازد. (اعتمادي، 1371) علاوه بر اين، درمانگر عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري از تكنيكهاي ويژه اي براي درمان و رفع مشكلات هيجاني ـ رفتاري مراجعين استفاده مي نمايد كه به طور كلي مي توان به روشهاي شناختي فراخوان عاطفي و رفتاري اشاره نمود: 2ـ1ـ1‌ـ روشهاي شناختي: مشاوران عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري در فرايند هدايت مراجعان به سمت اينكه، اختلالات خود را ببينند، (ABC) و با عقايد نامعقول خود نزاع كنند؛ از تكنيكهاي درمان شناختي استفاده زياد مي كنند. ازجمله تحليل منطقي و فلسفي تعليم، جدال درباره افكار جادويي، پيشنهادات حواسپرتي عمومي و حتي تمرين توقف فكر را مي توان نام برد. 2ـ1ـ1ـ روشهاي فراخوان عاطفي: درمان عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري، مراجعان خود را بي قيد و شرط و بدون توجه به رفتارشان مي پذيرد. همانطور كه اليس توضيح داده است (1979) اين روش بسيار شبيه به «توجه مثبت بي قيد و شرط» راجرز است. اما به هر حال به نظر مي رسد كه شيوه پذيرش ارتباطي اليس، با روش توجه ارتباطي راجرز، اختلاف كمي دارد. مشاور، همچنين از ايفاي نقش، مدل سازي، نصيحت گويي، شوخ طبعي، تمرينهاي حمله به خجالت و انواع ديگري از تمرينهاي مواجهه نظير: ريسك كردن و تمرين باز و بي پرده بودن استفاده مي كند. 2ـ1ـ3ـ درمان عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري تكاليف رفتاري عيني به مراجع مي دهد. اين تكاليف رفتاري است، زيرا كه مراجع بايد كاري را انجام دهد. نه اينكه چيزي را بخواند. و تكاليف، عيني است زيرا، كاري در جهان واقعي و نه در عالم تخيل انجام مي شود. روشهاي شرطي شدن عامل، روشهاي آرميدن و بالاخره تصوير سازي ذهني، از جمله روشهايي هستند كه توسط مشاورين استفاده مي شوند. (قراچه داغي 1369 نقل ازاستادي) 2ـ2ـ ماهيت سلامتي و آشفتگي روان شناختي نظريه عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري، بر اين اعتقاد است كه مركز و محور تمامي آشفتگي هاي روان شناختي، در تمايل انسانها در ارزيابي هاي مطلق گرايانه از حوادث ادراك شده، در زندگي شان مي باشد. اين گونه ارزيابي ها در شكل جزم گرايانه خود به صورت «بايدها‍» «الزامها‍» «وظيفه‍» «اجبار‍» اظهار مي شود اليس (1983) بر اين باور است كه بايدهاي مطلق گرايانه، هميشه منجر به آشفتگي هاي روان شناختي نخواهد شد.زيرا ممكن است براي شخصي كه عميقاً معتقد است، او بايد نسبت به انجام طرحهاي مهم اش مبادرت ورزد، اطميناني را نيز به همراه داشته باشد كه او بدين وسيله ، به موفقيت نيز نائل خواهد گشت. و واقعاً، نسبت به انجام آن طرحها نيز، مبادرت ورزد. در نتيجه آشفتگي روان شناختي را نيز تجربه نمايد. (اليس، دوبسون 1988 نقل از استادي) اليس، متذكر مي شود كه انسانها، زماني آشفته مي شوند كه انواع بيشماري از فرضهاي غيرمنطقي را براي خود بوجود آورند. در اين رابطه R.E.B.T با شناخت درمانگران، در اين ايده كه تحريفات شناختي، ويژگي و مشخصه آشفتگي روان شناختي است موافق مي باشد. به هرحال نظريه R.E.B.T بر اين اعتقاداست كه، چنين تحريفاتي غالباً از بايدها نشات مي گيرد. پاره اي از شايع ترين آنها عبارت است از: 1) تفكر همه يا هيچ «اگر من در انجام امر مهمي شكست بخورم، در اين صورت من، كاملاً شكست خورده هستم و فردي هستم كه به هيچ وجه قابل دوست داشتن نيست» 2) جهش به نتايج و قضاياي منفي: از آنجايي كه آنها مرا به ديده يك فرد بدبخت و شكست خورده مي نگرند، (در قالب من نبايد انجام مي دادم) آنها به من به عنوان يك فرد ذليل و نالايق خواهند نگريست. 3)فال گيري: آنها به خاطر شكستم به من خنديدند، آنها مي دانند كه مي بايست موفق مي شدم وآنها براي هميشه مرا تحقير خواهند نمود. 4) تمركز بر منفي ها: از آنجايي كه من قادر نيستم، چيزي كه اشتباه است را تحمل نمايم، (قالب آنها نبايست) من نمي توانم، هيچ حادثه خوب و مطبوعي كه در زندگي ام اتفاق مي افتد را ببينم. 5) حذف نمودن مثبتها: زماني كه آنها به خاطر كار مثبتي كه من انجام داده بودم به من تبريك گفتند، حركت احمقانه مرا فراموش نمودند. 6) همه وقت و هيچ وقت: شرايط زندگي مي بايست مناسب ومساعد باشد و اگر واقعاً به اين شكل نباشد، غيرقابل تحمل خواهد بود، شرايط هميشه بايد مطلوب باشد وگرنه هيچ شادي را به دنبال نخواهد داشت. 7) اندك شماري: اموري كه به وسيله من به انجام مي رسد، غالباً در نتيجه شانس و اقبال است و از اهميت چنداني برخوردار نيست، اما در مورد اشتباهاتم (كه نمي بايست هيچ وقت اتفاق مي افتاد) غيرقابل برگشت وتاسف انگيز است. 8) استدلال هيجاني: از آنجا كه من به نحو ضعيفي عمل نموده ام؛ (به گونه اي كه من نمي بايست انجام مي دادم) احساس مي كنم، فردي كاملاً ساده لوح هستم و من در نتيجه به احساس غريبي در خود پي بردم، اينكه من مستحق خوبي ها نيستم. 9) برچسب زدن و تعميم دهي افراطي: از آنجا كه من، نبايد در امور مهم شكست بخورم و مي بايست آنها را به نحومطلوبي انجام دهم، پس من يك شكست خورده كامل مي باشم. 10) شخصي سازي: با توجه به اينكه كاري كه من انجام مي دهم نسبت به آن چيزي كه مي بايست توسط من انجام شود، به بدترين شكل ممكن انجام شده، آنها به من پوزخند مي زنند، من متاسفم كه آنها تنها مرا مسخره مي نمايند و اين امر وحشتناك است. 11) وانمود سازي: با وجود اينكه كاري كه من بايد انجام مي دادم، به خوبي انجام ندادم، اما آنها مرا مورد ستايش و تحسين قرار دادند، من واقعاً متقلبم و به زودي شرمندگي من ابراز خواهد شد. و من به آنها نشان خواهم داد كه چقدر منفور هستم. 12)کمال گرايي:دريافتم که فرد بسيار خوبي هستم،اما مي بايست از اين نظر به نقطه اوج وکمال برسم واگر غير از اين ثابت شود؛فرد نالايقي خواهم بود.(اليس، دوبسون 1988 نقل از استادي) اليس (1979) اصول سيزده گانه را به مثابه معيارهايي براي سلامت روان شناختي در نظر گرفته است كه عبارتند از: رغبت فردي: افرادي كه از نظر هيجاني سالم مي باشند، بر اساس آنچه كه اليس به عنوان «رغبت خودآگاه يافته» مي نامد، عمل مي نمايند. بدين معني كه اينگونه افراد تمايل دارند، رغبتها و اهداف خودشان را در اكثر اوقات، بر اهداف و رغبتهاي سايرين، به ويژه افراد نزديك و مهم مقدم دارند و آنها در مرتبه بعدي قرار دارند. البته، گاهي اوقات نيز ممكن است، افراد اهداف و رغبتهاي ديگران را بر خود مقدم بدارند، بويژه زماني كه رفاه وشادي ديگران بر ايشان مهم باشد. رغبت اجتماعي: معرف اين است كه، انسان موجودي است، اجتماعي كه به طور كلي مستعد زندگي در گروه مي باشد و در جستجوي همكاري با ديگران است. اليس مدعي است كه افرادي كه از نظر روان شناختي سالم مي باشند؛ به يك فلسفه رغبت اجتماعي معتقد مي باشند، اين بدان معني است كه اينگونه افراد به طور معمول، شيوه عمل براساس اخلاقيات را انتخاب مي نمايند، از حقوق ديگران حمايت مي كنند و به بقاء جامعه كمك مي نمايند و در ايجاد دنيايي كه در آن افراد بتوانند زندگي سالم، شاد و راحتي داشته باشند، كمك مي نمايند. خود ـ تدبيري: افرادي كه از نظر روان شناختي سالم مي باشند، تمايل را در جهت همکاري با سايرانسانها از خود نشان مي دهند. و اين امر به توجه به رغبت اجتماعي نيز کمک خواهد نمود.به هر حال، اين دسته از افراد،تمايل دارند،مسووليتي را براي ايجاد اهداف شخصي معني دار براي خود فرض نمايند. ودر جهت دستيابي به اين اهداف كوشش مي نمايند. تحمل: بر اساس نظر اليس، افرادي كه از درجه بالاتري از سلامت رواني برخوردارند در مواقعي كه با شرايط يا رويدادهايي كه با ارزشهاي اساسي، اهداف و توجيحاتشان در تعارض مي باشد، مواجه مي شوند. فلسفه تحمل را به كار مي گيرند. اين بدان معني است كه اين دسته از افراد زماني كه در شرايط دشوار و توام با ناكامي قرار مي گيرند، تحمل را به عنوان وسيله در جهت دستيابي به اهداف مطلوبشان در پيش مي گيرند. انعطاف پذيري: اين ملاك، به تمايلات افرادي كه از نظر روان شناختي سالمند و تفكراتشان انعطاف پذير، قابل تغيير، بي تعصب و نگرششان نسبت به سايرين، براساس همزيستي است اشاره دارد. اين دسته از افراد، معتقدند، خود ويرانگري به طور بالقوه براي خود و ديگران قواعد خشك و غيرقابل تغييري را به همراه خواهد داشت. و در نتيجه، قواعد خشك، احتمالاً آنها را به سوي رفتار توام با اختلال و آشفتگي هدايت خواهد نمود. پذيرش عدم اطمينان: برپايه نظريه اليس، افرادي كه از نظر روان شناختي سالمند، واقعيت زندگي شان را در يك دنياي تصادف و احتمال باز شناخته ومي پذيرند. آنها مي دانند كه مسلمات تغيير ناپذير ومطلق وجود ندارد و احتمالاً وجود نخواهد داشت. آنها قادرند، به جهان بنگرند كه (وجود) ممكن است، هيجان انگيز و جالب باشد و هرگز مجبور نيستند كه آن را وحشتناك تلقي نمايند. تعهد نسبت به حرفه خلاق: از نظر اليس افراد بهتر سازگار يافته، ارزش را در جذب شدن در پاره اي از علايق و فعاليتهاي خارج از خودشان مي بينند. همانگونه كه بيان گرديد، آنها اغلب (حرف) خلاق و پاره اي از اشكال اشتغالات انساني را براي خود فراهم مي آورند. و از نظر آنها اين فعاليتها بسيار مهم است. به طوري كه ساختار بخش مناسبي از وجود روزمره اطرافشان را تشكيل مي دهد. تفكر عملي: اليس معتقد است كه افرادي كه به طور نسبي از آشفتگي هاي هيجاني فارغ اند، تمايل خواهند داشت، تفكراتشان عملي، منطقي و كاملاً عيني باشد. به همان گونه که مي توان با افراد کاملا آشفته مقايسه نمود. اينگونه افراد قادرند، احساس عميق داشته باشند و به طور عيني عمل نمايند. آنها قادرند كنترل هيجانات و اعمالشان را بوسيله انعكاس مناسب آن انتخاب نمايند. بدين طريق اين گونه افراد قادرند، پيامدهاي هيجانات و اعمالشان را بر حسب درجه اي كه در آن براي رسيدن به اهداف ارزش يافته شان سهيم مي باشند، ارزيابي نمايند. پذيرش خود: افرادي كه از نظر روان شناختي سالمند، قادر به درك حقيقت پيچيده انسان مي باشند. آنها مي دانند كه انسان داراي ويژگي هاي خوب وبد مي باشند.بر خلاف افراد آشفته،آنها از هر کوششي در جهت درجه بندي کلي ارزش ذاتي شان(چه مثبت وچه منفي) بر اساس ويژگي هاي شان خودداري مي نمايند. در عوض، آنها انتخاب مي نمايند كه خودشان را به طور غير مشروط بپذيرند و سعي مي نمايند تا لذت ببرند، تا اينكه خودشان را به اثبات برسانند. خطر نمودن: از نظر اليس، افرادي كه از سلامت جسماني برخوردارند، احساس مسئووليت بيشتري را نسبت به خطر نمودن منطقي، به منظور حصول اهدافي كه خودشان آنها را انتخاب نموده اند، از خود نشان مي دهند، در اين معني آنها تمايل دارند به كارهاي ماجراجويانه و احمقانه مبادرت ورزند. لذت گرايي بلند ـ دامنه : اليس، بررسي نمود افرادي كه از سلامت رواني برخوردارند، لذت گرا مي باشند. در اين معني، آنها به شيوه اي اقدام مي نمايند تا بتوانند، حداكثر لذت و رضايت از زندگي كسب نمايند، البته با توجه به زمان حال و آينده، آنها تمايل را در جهت تحمل رنج در زمان حال، براي كسب منافع بيشتري از خود نشان مي دهند. معمولاً اين گونه افراد به زندگي بلند مدتي فكر مي نمايند. غير ـ آرمانگرايي (توجه به واقعيات): افرادي كه از نظر هيجاني سالم اند مي پذيرند كه جهان، ساير انسانها و حتي خودشان كامل نمي باشند و اينكه شرايط احتمالاً هرگز به صورتي نخواهد شد كه هرچيزي را كه اراده نمايند بدست آورند. و از هر چيز ناخوشايندي اجتناب نمايند، آنها از كوششهاي بي مورد و غيرواقعي براي كسب لذتهاي كامل، شادي، كمال و يا براي محو نمودن احساسات آشفته نظير اضطراب، افسردگي، خشم امتناع ورزند. خود ـ مسئوليتي براي آشفتگي خويش: اليس، معتقد است كه افراد سالم تمايل زيادي در جهت پذيرش درجات بيشتري از مسووليت، نسبت به آشفتگي هاي رفتاري و هيجاني خودشان دارند. آنها به طور دفاعي، سرزنش، شرايط اجتماعي يا ديگران را براي مشكل خودشان انتخاب نمي كنند. و به احتمال زياد، سعي ايشان بر اين است كه عملكرد روان شناختي شان را بهبود بخشند. (يانكورادريدن 1994 نقل از استادي) 2ـ3ـ اصول ششگانه نظريه اليس: 2ـ3ـ1ـ اصل بنيادي نظريه عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري، اين است كه شناخت، مهمترين عامل تعيين كننده هيجانات انسان است. به بيان ساده بايد گفت: «ما آنچه را كه تفكر مي كنيم احساس مي نمائيم» رويدادها و ساير افراد، منشا و عامل احساس خوب يا بد در ما نيستند. بلكه خود ما مولد اين احساسات به طور روان شناختي هستيم. 2ـ3ـ2ـ دومين اصل، بر اين عقيده است كه تفكر بدكنشي عامل مهم و اساسي درماندگي هيجاني است . حالات هيجاني بدكنشي و جنبه هاي گوناگون آسيب شناختي رواني، همگي از فرايندهاي تفكر بدكنش نشات مي گيرند كه معمولاً با اين اصطلاحات قابل توصيف مي باشند: ساده نمايي بيش از حد، تعميم دهي افراطي، بي منطقي، فرضهاي نامعتبر و مطلق گرايي. 2ـ3ـ3ـ با توجه به مفهوم بنيادي نظريه عقلاني ـ هيجاني كه معتقد است، ما آنچه را كه تفكر مي نماييم احساس مي كنيم لذا براي حل مشكلات هيجاني و رفع آنها ما از تجربه و تحليل افكارمان آغاز مي نمائيم. اگر درماندگي در نتيجه محصول تفكر غيرعقلاني است، به طور باليني اين رويكرد، اغلب تنها (يا حداقل كاربردي ترين) جنبه تجربي هيجاني است كه ما قادريم مراجع را به تغيير ترغيب و وادار نمائيم. 2ـ3ـ4ـ عوامل چند گانه، در برگيرنده تاثيرات محيطي و وراثتي است. در آسيب شناسي رواني و تفكر غيرمنطقي به عنوان پيشامدهاي سبب شناسي مطرح است. اليس بارها خاطرنشان ساخته است كه به نظر مي رسد، ما انسانها از زمينه فكري و طبيعي در تفكر به شكل غيرمنطقي برخورداريم. 2ـ3ـ5ـ نظير بسياري از نظريه هاي روان شناسي معاصر، نظريه عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري به جاي تاكيد برگذشته و تاثيرات تاريخچه اي بر روي رفتار، به حال توجه دارد. بنابراين ايده ي ديگر نظريه عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري اين است كه، اگرچه شرايط محيطي و وراثتي در كسب و ابتلا نشانه هاي آسيب شناختي حائز اهميت است. اما اين شرايط در درك تداوم آنها محور اوليه محسوب نمي شود، افراد، زماني در حالت پريشاني و آشفتگي ابقا مي شوند كه حالت فرد، تلقين گري را تداوم بخشد. بنابراين اگر افراد، يك ارزيابي مجدد از ريشه و منشا افكار خود در حال داشته باشند، مطمئناً عملكرد جاري آنها كاملاً فرق خواهد كرد. 2ـ3ـ6ـ با وجود ساير اصول نظريه عقلاني ـ هيجاني ـ رفتاري كه منعكس كننده اين واقعيت است كه باورها قابل تغيير مي باشند، بايد متذكر شد قطعاً چنين تغييري الزاماً بسادگي رخ نخواهد داد. تغيير در باورهاي غير منطقي با برخورد فعال وكوششهاي مداوم در جهت بازشناسي، چالش و تجديدنظر در افكار حاصل خواهد شد كه نتيجه اين فرايند، كاهش درماندگي هيجاني خواهد بود. (والن دي گيوپس دريدن 1992 نقل از استادي) 2ـ4ـ باورهاي غيرمنطقي: يك باور، هرگونه فرض اساسي چه آگاهانه ويا ناآگاهانه مي باشد؛ كه به اشخاص اين آمادگي را مي دهد كه وقايع را به نحو خاصي درك نمايند و نوع خاصي از اعمال را انجام دهند. باورها به 3 دسته تقسيم مي شوند: الف) توصيفي ب) سنجشي ج) تجويزي باورهاي توصيفي، واقعيتهاي مورد قبول راجع به يك فرد، ديگران و اوضاع مختلف مي باشد. باورهاي سنجشي، انعكاس دهنده قضاوتهايي نظير خوبي و بدي، درست و اشتباه در ارتباط با خود، ديگران و محيط مي باشد. باورهاي تجويزي، آنچه را كه يك فرد به طور اجباري اخلاقاً انجام دهد، ديكته مي كند و اين در صورتي است كه بايد كارهاي اومبتني بر باورهاي قابل ارزيابي باشد. علاوه بر اين باورها داراي ابعاد شناختي، نفساني و رفتاري مي باشند. بعد شناختي، عبارت است از اطلاعاتي كه آن باور مبتني بر آن مي باشد و اساسي براي قضاوت در مورد آنچه خوب يا بد يا درست و اشتباه مي باشد. بعد نفساني:يك باور عبارت است از هيجان، احساس يا شدت تغير حالت چه در جهت مثبت يا منفي كه ناشي از مركزيت يافتن باور مي باشد. و به واسطه و در چارچوب باورشناختي آموخته مي شود. بعدرفتاري: يك باور، عملي است كه يك فرد انجام مي دهد و با باورشناختي سازگار مي باشد، چنين اعمالي، با محتواي باور تطابق دارند. ولي لزوماً با محيط بدين گونه نمي باشند. اينگونه اعمال ممكن است در چارچوب متن يادگيري باورشناختي يا تنها ناشي از بعد تجويزي باور باشد. از لحاظ سلسله مراتب، باورها طبق اهميت و تاثيرشان در زندگي فرد طبقه بندي مي شوند. بعضي از آنها نقش بسيار مهمي دارند در حالي كه باورهاي ديگر از اهميت كمتري برخوردارند و حتي مماس مي باشند. باورهاي يك فرد درباره خودش و مفهوم خودش به طور كلي تمام باورها را تحت تاثير مي گذارد. در حالي كه باورهايي كه بيانگر سليقه شخصي مي باشد، باورهاي ديگر را تحت تاثير قرار نمي دهد. در نتيجه باورهاي يك فرد راجع به خودش چه شايستگي و چه عدم شايستگي، ارزشمند يا بي ارزش بودن، تاثير زيادي بر باورهاي ديگر و نحوه رفتار فرد يا ديگران دارد. (فلاين 1987 نقل از استادي) 2ـ5ـ انواع باورهاي غيرمنطقي: در نظريه اليس، باورهاي غيرمنطقي كه يك فرد مي تواند داشته باشد شامل موارد زير است: 2ـ5ـ1ـ تفكر غيرمنطقي تاييد ديگران: «شما بر اين باوريد كه نياز به حمايت و تاييد افرادي داريد كه آنها را مي شناسيد و يا به آنها علاقه داريد» اين تفكر مي تواند به دلايل متعدد براي انسان مشكلاتي را ايجاد كند. براي مثال، خواهان مورد تاييد ديگران بودن، سبب مي شود كه فرد خودش را به خاطر اينكه آيا مي تواند حمايت و تاييد ديگران را بدست آورد يا نه، ناراحت ونگران كند. چنانچه اين حمايت را بدست آورد ، آنگاه نگران خواهد بود كه مبادا آنرا دوباره از دست بدهد. نگران بودن در مورد بدست آوردن حمايت ديگران، بر تصميم و عملكرد فرد در زندگي اش تاثير مي گذارد. اينكه مورد تاييد و تصويب تمام اطرافيان باشيم هدفي است غيرقابل دسترسي، چرا كه هر كاري كه فرد انجام دهد ممكن است، بعضي آنرا تاييد كنند و عده اي آنرا رد كنند و گروهي نيز نسبت به آن بي تفاوت باشند. بنابراين انسان اگر زندگي خود را طبق ميل و آرزوهاي خويش اداره كند، مردم وي را مورد تاييد و حمايت خود قرار خواهند داد. اگر چه ممكن است آنها همان مردمي نباشند كه وي خواستار تاييد آنهاست. ولي اساساً براي اينكه خشنود باشيد و از زندگي خود بهره مند شويد، بهترين توصيه اين است كه <<گرچه معمولاً لذت بخش است كه افراد مهم زندگي ام مرا دوست داشته باشند، اما ضروري و الزامي نيست.>> اگر فردي بدنبال تاييد و حمايت ديگران باشد كمتر خود رهبر وبيشتر ناامن ومضطرب وناقض نفس خويش خواهد شد.(وودز1993نقل ازمومن زاده) 2ـ5ـ2ـ تفكر غيرمنطقي توقع بيش از حد (انتظارات زياد از خود): «شما بر اين باوريد كه فردي موفق هستيد، مي توانيد به اهداف خود دست يابيد و در هر كاري كه متعهد به انجام آن مي شويد، داراي صلاحيت لازم هستيد و داوري شما راجع به شايستگي خودتان بعنوان يك فرد، براساس انجام موفقيت آميز كارهايتان است.» اين تفكر نيز امكان پذير نيست و تلاش وسواسي در راه كسب آن، فرد را به اضطراب مي كشاند و به اين ترتيب زندگي فرد همواره با شكست همراه خواهد بود. بهتر است تفكر غيرمنطقي زير جانشين آن شود: مطلوبست، كه من از وقت و انرژي خود بصورت كاملي استفاده كنم و در كارهايم به نتايج مثبتي برسم، اما ضرورت ندارد كه صد درصد موفق شوم. (وودز 1993 نقل از مومن زاده) 2ـ5ـ3ـ تفكر غيرمنطقي سرزنش كردن «شما بر اين باوريد كه گروهي از مردم شرور و بدذات هستند و بايد به شدت تنبيه و مذمت شوند. و اگر اشتباهي از آنها سرزند، بايد به شدت مورد سرزنش و انتقاد قرار گيرند.» اين تفكر نيز غيرعقلاني است زيرا، معيار مطلقي براي درست و نادرست وجود ندارد و انسان در انتخاب خود كاملاً آزاد نيست. تمام انسانها مرتكب خطا و اشتباه مي شوند. سرزنش و تنبيه معمولاً به بهبود رفتار نمي انجامد، فرد عقلاني، خود و ديگران را سرزنش نمي كند. اگر ديگران او را سرزنش كنند، در بهبود رفتارش مي كوشد و اگر خود مرتكب اشتباه شود به آن اقرار مي كند. ولي هيچگاه آن را سبب بدبختي و بي ارزشي خود نمي داند. بهتر است اين فكر منطقي جانشين فكر غيرمنطقي مذكور گردد كه: اشتباه يك فرد به معناي شرور بودن وي نيست بلكه نشانگر اينست كه، انسان به طور كلي خطا كار است. (وودز 1993 نقل از مومن زاده) 2ـ5ـ4ـ تفكر غيرمنطقي واكنش نوميدي: «شما بر اين باوريد كه اگر وقايع و حوادث آن طوري كه مي خواهيد نباشد، نهايت ناراحتي و بيچارگي است و بسيار فاجعه آميز خواهد بود.» اين تفكر غلط است. زيرا، ناكام شدن احساس طبيعي است؛ ولي حزن و اندوه شديد و طولاني يك موضوع غيرعقلاني است، زيرا دليلي وجود ندارد كه وقايع از آنچه طبيعتاً هستند متفاوت باشند و از طرفي، حزن و اندوه شديد نه تنها موجب تغيير موقعيت نمي شود بلكه اغلب اوقات آن را بدتر مي كند. فرد عقلاني از بزرگ كردن موقعيت نامطبوع امتناع مي ورزد، و در جهت بهبود آن اقدام مي كند بهتر است اين فكر منطقي جانشين تفكر غيرمنطقي فوق گردد: چنانچه مسائل زندگي مطابق ميل و خواسته من نباشند، مصيبت و فاجعه نيست. (وودز 1993 نقل از مومن زاده) 2ـ5ـ5ـ تفكر غيرمنطقي عدم كنترل هيجانات: «شما بر اين باوريد كه بدبختي وناراحتي فرد بوسيله عوامل بيروني بوجود آمده است و انسان توانايي كنترل غم و اندوه و اختلالات عاطفي خود را ندارد و يا تواناييش كم است.» فشارها و حوادث خارجي، در عين حال که ممكن است از نظر جسماني ناراحت كننده باشند، معمولاً نمي توانند موجب ناراحتي و آزار فرد شوند. مگر آنكه فرد خودش بخواهد تحت تاثير آنها قرار گيرد. اگر فرد بپذيرد كه اختلالات و عواطف، نتيجه احساسات، ارزشيابي ها و تلقين خود به خويش است، در اين صورت كنترل و تغيير آنها ساده و امكان پذير خواهد بود. فرد عاقل و با هوش مي داند كه بخش عمده ناراحتي هاي او از درون خود او ناشي مي شود. اين فكر بهتر است جايگزين تفكر مذكور گردد كه: «غم و اندوه معمولاً بوسيله عكس العمل دروني و حالي فرد غمگين ايجاد مي شوند نه بوسيله شرايط خارجي» (وودز 1993 نقل از مومن زاده) 2ـ5ـ6ـ تفكر غيرمنطقي دلواپسي اضطرابي: «اعتقاد شما اين است كه حوادث خطرناك و ترس آور موجب نهايت نگراني مي شوند و فرد همواره بايد بكوشد تا امكان بوقوع پيوستن آنها را به تاخير بيندازد». اين تفكر، غيرعقلاني است زيرا، ناراحتي و اضطراب زياد مانع از مقابله منطقي با حوادث احتمالي شده به ظهور آنها كمك مي كند. در اغلب موارد نمي توان از وقوع حوادث غيرقابل پيش بيني جلوگيري كرد. نگراني و ترس نتيجه اي ندارد اين ترس امكان رويارويي موفقيت آميز با خطرات احتمالي را نابود مي كند. بهتر است اين فكر منطقي جانشين تفكر غيرمنطقي دلواپسي و اضطراب شود: وقوع يك خطر سخت و مشكل است اما مصيبت بار نيست و مي توان با آن مواجه شد. (وودز 1993 نقل از مومن زاده) 2ـ5ـ7ـ تفكر غيرمنطقي اجتناب از مشكلات: «شما بر اين باوريد كه اجتناب و دوري از بعضي مشكلات زندگي و مسووليتهاي شخصي، براي فرد، آسانتر از مواجه شدن با آنهاست. اين تفكر، غيرمنطقي است زيرا، اجتناب از يك كار سخت دردناكتر از انجام آن است و به مشكلات و نارضايتي هاي بعدي مي انجامد. و باعث كاهش اعتماد به نفس مي شود. يك زندگي راحت، الزاماً يك زندگي شاد نيست. فرد عقلاني آنچه را كه بايد انجام دهد، بدون شكوه زياد به انجام مي رساند. در عين حال، از انجام كارهاي دردناك و غيرلازم دوري مي جويد. او پي مي برد كه زندگي توام با مبارزه، مسئووليت و حل مشكل لذت بخش تر است. بهتر است، اين تفكر جايگزين غير منطقي مذكور شود: براي اينكه در زندگي آرامش كامل وجود داشته باشد وفرد به سطح بالايي از رضايت برسد، لازم است كه با مسئوليتها و مشكلات رودررو شود.» (وودز 1993 نقل از مومن زاده) 2ـ5ـ8ـ تفكر غيرمنطقي اتكا به ديگران (وابستگي) «شما بر اين باوريد كه بايد متكي به ديگران باشيد و برانسان قويتر ديگري تكيه كنيد.» اين فكر، غيرمنطقي است. زيرا ما در عين حال كه تا حدودي متكي به ديگران هستيم، دليلي وجود ندارد كه بيش از اندازه وابسته شويم. زيرا وابستگي شديد به فقدان يا كاهش استقلال، فرديت و تجلي نفس مي انجامد. وابستگي موجب وابستگي شديدتر و قصور در يادگيري و ناامني خاطر مي شود. وقتي فردي كاملاً به ديگري وابسته شد، كنترل خود را به وي خواهد سپرد. شخصي كه فرد به او متكي مي شود گرچه قابل اعتماد باشد اما در واقع چنين نيست زيرا همين شخص ممكن است، در شرايط خاص از ياري دادن وي دريغ كند. بهتر است، اين تفكر جايگزين فكر غيرمنطقي فوق گردد. در اغلب موارد بهتر است كه من به فكر و عمل خود متكي باشم. (وودز 1993 نقل از مومن زاده) 2ـ5ـ9ـ تفكر غيرمنطقي درماندگي نسبت به تغيير خويشتن: «شما بر اين باوريد كه تجارب و وقايع گذشته و تاريخچه زندگي، تعيين كننده مطلق رفتار كنوني هستند و اثرگذشته را در تعيين رفتار كنوني به هيچ وجه نمي توان ناديده انگاشت.» اين تفكر، غيرعقلاني است. زيرا، ممكن است رفتارهاي گذشته در حال حاضر هيچگونه كاربرد و ضرورتي نداشته باشد. ممكن است راه حلهاي گذشته به هيچ وجه براي مشكلات كنوني مناسب نباشند. چه بسا اين تصور، به منزله بهانه اي به كار رود و مانع تغيير رفتار شود. فرد عقلاني در عين حال كه گذشته را مهم مي شمارد، مي تواند با بررسي اثرات رفتار گذشته و مورد سوال قرار دادن عقايد و باورهاي ناراحت كننده گذشته اش به تغيير رفتار كنوني خويش اقدام كند. بهتر است اين تفكر جايگزين عقيده فوق گردد: ممكن است به دليل تجربيات گذشته تغيير يافتن برايم خيلي مشكل باشد اما غيرممكن نيست. (وودز 1993 نقل از مومن زاده) 2ـ5ـ10ـ تفكر غيرمنطقي عدم كنترل در برابر مشكلات ديگران: «شما بر اين باوريد كه انسان در برابر مشكلات و اختلالات رفتارهاي ديگران، كاملاً برآشفته و محزون شود و با مشاهدات ناراحتي هاي ديگران، تعادل رواني خود را از دست بدهد. چنين اعتقادي غيرعقلاني است. زيرا، حتي اگر مشكل ديگران مربوط به ما باشد؛ چگونگي برداشت ما از مشكل است كه باعث ناراحتي ما مي شود. از طرفي ممكن است نگاه كردن به موقعيتي از بيرون موجب آشفتگي شديد شود. اما وقتي از درون نگاه كنيم چنين نباشد. معمولا ما بر رفتار ديگران كنترل كمي داريم. بهتر است اين تفكر جانشين فكر غيرمنطقي مذكور گردد: ضرورتي ندارد كه انسان در مواجهه با مشكلات ديگران تعادل رواني خود را از دست بدهد. (وودز 1993 نقل از مومن زاده) 2ـ5ـ11ـ تفكر غيرمنطقي كمال طلبي «شما بر اين باوريد كه براي هر مشكلي هميشه يك راه حل درست و كامل و فقط يك راه حل وجود دارد كه اگر انسان به آن دست نيابد بسيار وحشتناك خواهد بود.» اين عقيده غير عقلاني است. زيرا، هيچگاه چنين راه حل كاملي وجود ندارد و تاكيد بر يافتن اين راه حل به اضطراب و ناراحتي مي انجامد. از طرفي چنين گرايشي به كمال موجب بروز راه حلهاي ناقص تري خواهد شد. بهتر است اين فكر جانشين عقيده غيرعقلاني فوق گردد. «ممكن است يك راه حل كامل و بي نقص براي تمام مشكلات در دسترس نباشد.» اليس، معتقد است كه توسل به اين عقايد يازده گانه به اضطراب و ناراحتي منجر مي شود وقتي كه فرد به چنين عقايدي توسل مي جويد در نگرش و برداشتهاي خود شديداً بر اجبار، الزام و وظيفه تاكيد دارد. و خود را بي نهايت به وقوع امر خاص مقيد و پاي بند مي كند» (وودز 1993 نقل از مومن زاده) 2ـ6ـ تاريخچه ازدواج: طبق تحقيقات مردم شناسان، ازدواجها به صورت ها و اشكال مختلف معتبر و نافذ مي شود كه از جمله شايع ترين آنها قرارداد، مبادله كالا، حقوق مساوي در مورد يك زن ديگر، ازدواج مقدس و برقرار كردن خانه مشترك مي باشد. تاريخچه ازدواج و طلاق در دنياي غرب از زمانهاي قديم تا عصر حاضر متاثر از دو جريان مي باشد اول: آزادي نسبي زنان از سلطه بي چون و چراي پدران وشوهران و دوم: اهميت يافتن ابعاد و اهميت رواني ازدواج در مقايسه با كاهش ابعاد اجتماعي خانواده در ميان يهوديان قديم ازدواج يك وظيفه مذهبي است. به تصريح تالمود «هر انساني كه ازدواج نكند نفرين شده و مطرود خداوند است.» گرچه دلايل و موجبات اختصاصي طلاق در هر دوره خاص بين يهود متفاوت بوده ولي در هر دوره مرد مي توانسته هر وقت اراده كند زن خود را طلاق دهد. حقوق زن براي طلاق بسيار محدود و برحسب دوره هاي تاريخي قديم يهود متفاوت بوده است. يونانيان باستان ازدواج را هم يك مسووليت مدني و هم يك وظيفه ديني مي دانسته اند. ازدواج بوسيله قرارداد بين خانواده انجام مي شد و شوهر و پدر حاكميت مطلق بر زن و فرزندان خود داشته اند. اگرچه اين حق با گذشت زماني رو به كاهش رفته است. هم زن و هم شوهر مي توانسته طلاق بگيرند. ولي طلاق براي مرد خيلي سهلتر از طلاق براي زن انجام مي شد. رومي هاي قديم كه تركيبي از قبايل متعدد بودند براي خواص و عوام، تشريفات جداگانه اي در مورد ازدواج داشته اند و شكلهاي مختلفي از ازدواج بين خواص مرسوم بود. گرچه طلاق در هر نوع از ازدواج فرق مي كرد ولي به هر حال وجود داشت، و بارضايت هر دو طرف يا در صورت درخواست يك طرف قابل انجام بود. (معنوي و فدايي 1362 نقل از جعفري) مسيحيت تاثير شگرفي در امر ازدواج و طلاق بوجود آورده است. «سن پل» از حواريون حضرت مسيح طرز تفكر مسيحي را راجع به ازدواج بيان نمود: «بهتر است ازدواج كني تا اينكه در آتش بسوزي» آگوستين در قرن چهارم ميلادي به اين رويه و طرز تفكر شكل داد و قوام بخشيد. وي تصريح نمود كه ازدواج سنتي مقدس و غيرقابل برگشت است؛ و طلاق در اين امر مقدس جايز نيست. در ممالك شرقي نيز نهادهاي ازدواج و طلاق كه بيانگر سلطه بي چون و چراي پدران و شوهران بر دختران و زنان خود بود با فتوحات آيين اسلام تغييرات كلي و مهمي پيدا كرد. قوانين حاكم بر ازدواج و طلاق در ممالك اسلامي به طور عمده بر اساس شريعت اسلامي است كه منشا آن را قرآن، احاديث و اجتهاد علما تشكيل مي دهد. چارچوب اين قوانين، عبارت صريح كتاب مقدس، قرآن مي باشد. كه وظيفه مرد را حمايت از زن و وظيفه زن را در قبال شوهر اطاعت و صميميت قرار مي دهد. به طور كلي امروز در اكثر ممالك كاتوليك و ارتودكسي دنيا كه حدود يك ميليارد نفر از جمعيت جهان را تشكيل مي دهد، ازدواج جنبه مقدس و الهي خود را حفظ كرده و برگشت ناپذير است. در بعضي ممالك كاتوليك مانند فرانسه كه قوانين جهت طلاق وجود دارد. اين قوانين بسيار سخت بوده و به سادگي اجازه طلاق نمي دهند (همان منبع) 2ـ7ـ تعريف ازدواج : ازدواج، عملي است كه، پيوند دو جنس مخالف را بر پايه روابط پاياي جنسي موجب مي شود، بنابراين، رابطه دو فرد از يك جنس چه به صورت موقت و چه دائم ازدواج خوانده نمي شود. از سوي ديگر، در تعريف ازدواج روابط جسماني بين دو انسان از دو جنس مخالف بخودي خود كافي بنظر نمي رسد، چه ازدواج مستلزم انعقاد قراردادي اجتماعي است كه مشروعيت روابط جسماني را موجب گردد. (ساروخاني 1370) ازدواج، يعني جفت و همسر گرفتن، در حقيقت، قرارداد رسمي براي برقراري ارتباط جنسي بين يك مرد و يك زن به طور مشروع و قانوني، بطور كلي ارتباط جنسي مرد و زن به دو صورت است: يكي آنكه، در دايره قانوني (كه ازدواج ناميده مي شود) و اولين شرط براي بقاء موجودات است. و ديگري خارج از محيط قانون، (ارتباط خارج از قانون يا به صورت معامله دريافت مزد انجام مي شود كه عمل آن مزموم است و روسپي ناميده مي شود و يا بدون دريافت مزد كه عمل منافي عفت تلقي مي شود) انجام مي گيرد. (حجازي، قدسيه 1358 نقل از جعفري ) ازدواج در اغلب اجتماعات از نظر قانوني به عنوان اتحاد و همبستگي بين دو نفر از جنس مخالف تعريف مي شود، كه هدف آن برآوردن نيازهاي جنسي دو طرف و نيز حمايت از فرزنداني است كه، در نتيجه آن حاصل مي شود. (معنوي وفدايي 1362 نقل از جعفري) 2ـ8ـ فلسفه ازدواج: ممكن است بعضي از افراد كه عمق فلسفه ازدواج و تشكيل زندگي را درك نكرده اند، بگويند: «ما شهوت جنسي مان را از راههاي گوناگون ديگر غير از ازدواج، رفع مي كنيم و اين ميل و خواهش را با وسايل ديگر ارضاء مي نماييم. ديگر چه نيازي به پذيرفتن مسئووليت ازدواج است؟!» در پاسخ به اين عقيده و سوال بايد گفت: محصول و ره آورد ازدواج فقط دفع شهوت جنس و ارضاء اين غريزه نيست، اين يكي از فايده هاي ازدواج است و فضيلت و ارزش و اهميت فلسفه و ره آورد ازدواج و تشكيل خانواده، علاوه بر ارضاء غريزه جنسي، تعهد و تكامل رشد و شخصيت و آرامش خاطر، فوائد ارزنده ديگري است كه، براي انسان به ارمغان مي آورد. متعهد شدن در برابر همسر و خانواده ، براي انسان بزرگواري و احساس مسئوليت اجتماعي بوجود مي آورد و بسياري از لياقتها و استعدادهاي نهفته دروني او را بارور و بالنده مي كند. (مظاهري 1374) فلسفه ازدواج را در اموري مي توان مشاهده كرد كه، صبغه اجتماعي دارند، قرآن به مساله سكون نفس، آرامش خاطر و ارضاء روحيه يارگزيني و همسر خواهي توجه داده، مي فرمايد: «از نشانه هاي رحمت الهي نسبت به شما اين است كه از جنس خودتان همسري براي شما آفريد تا در سايه عشق و محبت او آرامش خاطر و سكون نفس بدست آوريد.» (روم آيه 21) نكات ديگري نيز در سوره مباركه بقره آيه 187 و سوره مباركه الزمر آيه 6 به آن اشاره شده است . 1) همسر موجب آرامش درون است . 2) همسرگزيني بايد بادقت خاص صورت پذيرد زيرا كسي مي تواند مايه آرامش خاطر باشد كه همسر واقعي باشد نه همسر نما . 3) همسري مي تواند همسري واقعي بوده و نقش اساسي را در زندگي ايفا كند كه در قدم اول با آرامش آفرين برتر در ارتباط باشد كه آرامش آفرين واقعي خداست. و او موجب پيدايش اين خواسته گرانبها در دلهاست: الا بذكرا... تطمئن القلوب (سوره رعد آيه 32) 4) تنها دارا بودن ايمان، در آرامش آفريني كافي نيست، بلكه همسر بايد با آدمي احساس يكرنگي دروني، احساس الفت و مانوسيت باطني كند. بنابراين همسري را مي توان واقعي خواند كه محبت و صميميت و دوستي نيز در كانون دل او موج زند. 5) همسر را خدا آفريده، پس در انتخاب و دستيابي بدان بايد معيارهاي اساسي مورد نظر نظام الهي را منظور داشت و بايد در رهنمودهاي قرآن و سيره خليفه گان او دقت كرد.(شفيعي مازندراني 1377) 2ـ9ـ هدفها و انگيزه هاي ازدواج و تشكيل خانواده: در اسلام، ازدواج امر آگاهانه، تعهد آفرين، شرعي و الهي ودر نتيجه هدفدار است برخلاف غرب، كه ازدواج در آن براي ارضاي غريزه، پاسخ به برق عشق، نجات از تنهايي و ... صورت مي گيرد، اهداف تشكيل خانواده در اسلام بسي فراتر از اهداف حيواني و خلاصه شدن آن در اقناع غريزي است. و در آن علاوه بر جنبه فوق اهداف ديگر نيز تعقيب مي شود: (قائمي 1377) 1) ايجاد كانون آسايش و آرامش براي زن و مرد : يكي از مهمترين وشايد اولين انگيزه ازدواج براساس اين مكتب، ايجاد كانوني است كه در آن زن و مرد احساس آرامش و آسايش كنند. زيرا زنان آرامش دهنده رواني مردانند و زن و مرد به دوستي با هم نيازمندند. خداوند در سوره روم آيه 21 مي فرمايد «از نشانه هاي او (خداوند) اين است كه از خود شما برايتان، همسراني آفريد تا در كنار آنها آرام گيريد و ميان شما دوستي و دلسوزي بوجود آورد. به راستي كه براي مردمي كه بيانديشند نشانه هاست». دقت نظر در آيه فوق مبين اين امر است كه در اسلام عقد ازدواج، تنها به منظور ارضاء غريزه جنسي صورت نمي گيرد و روابط زن و شوهر از مرحله كامجويي و لذت فراتر رفته، عاملي در رهايي از تنهايي، برقراري دوستي و صميميت همراه با دلسوزي، خير خواهي و پيوند همسر به عنوان آرامش دهنده به هم و مكمل يكديگر محسوب مي گردد. 2) حفظ عفت و پاكدامني و ارضاي غريزه جنسي: از عوامل موثر در حفظ پاكدامني آدمي ، ازدواج كردن و تشكيل خانواده است. و لذا در مكتب اسلام، حفظ عفت و جلوگيري از لغزشهاي گوناگون زن و مرد را از هدفهاي مهم ازدواج ذكر كرده اند. 3) دوستي ، محبت و عشق: روان شناسان، يكي از نيازهاي اساسي و مهم آدمي را نياز به محبت ذكر كرده اند. آدمي در هر سن و مرحله اي از حيات خويش، به محبت احتياج دارد و علاقمند است كه ديگران او را دوست بدارند از آنها مهر و محبت ببينند. يكي از راههاي مهم و موثر ابراز مهر و محبت و برقراري دوستي بين زن مرد، ازدواج است. آثار محبت و تبديل آن به عشق و علاقه وافر و همبستگي رواني و عاطفي كه پيوند زن و مرد را تحكيم بخشيده، فضاي خانواده را به فضايي صميمي ، گرم، پرطراوت ، شاداب و بالنده مبدل مي كند. محبت كردن و محبت ديدن، رضايت خاطر پديد مي آورد. و تعادل رواني زن و مرد را ممكن مي سازد، محبت صفا دهنده وجود است و شفابخش دردها. 4) برقراري تعادل در وجود آدمي ، تامين سلامت جسم و روان و رهايي از تنهايي: يكي از انگيزه هاي مهم ازدواج تامين سلامت جسم و روان زن ومرد از طريق ارضاي احتياجات جسماني و رواني است. نياز به امنيت خاطر ، نياز به معاشرت، نياز به درد دل، نياز به تشويق و تمجيد، نياز به مقبوليت وجلب توجه، نياز به محبت، نياز به تغذيه، اگر به درستي و به موقع ارضاء نشوند و از جاده اعتدال خارج گردند، نابسامانيها و زيانهاي فراواني را در زندگي فردي و اجتماعي پديد مي آورند. لذا ازدواج از عوامل مهم و موثر در ايجاد آرامش و سكون آدمي و سبب اساس تعادل وجود است. ازدواج به زندگي زن و مرد، جهت مي بخشد و مرد و زن نگران، مضطرب و سركش را آرام ساخته، موجبات حفظ سلامت تن و روان آنان را فراهم مي سازد. خودداري از ازدواج و در نتيجه عدم ارضاي پاره اي از نيازهاي آدمي، ممكن است زمينه اختلافات عاطفي و بيماريهاي جسماني و رواني را مساعد سازد و خروج از اعتدال وجود را ممكن سازد. 5) كمك به رشد و تكامل يكديگر: يكي ديگر از انگيزه هاي ازدواج، كمك به رشد و تكامل زن و مرد است. زيرا محيط گرم و صميمي و فضاي پر مودت و محبت خانواده، فرصتي براي تبادل انديشه ها، رشد اجتماعي، فرهنگي و اخلاقي زن و مرد و ديگر اعضاي خانواده است. در سازمان خانواده افراد، تحت تاثير دانش ها، بينش ها و ديدگاهها و مهارتهاي يكديگر هستند. در اين فضا پاره اي از استعدادهاي زن و مرد وديگر اعضاي خانواده شكوفا مي گردد. احساس و قبول مسووليت و رشد اجتماعي ممكن مي شود و تعادل حاكم بر اين فضا به رشد شخصيت افراد كمك مي كند. بررسي زندگي بعضي از خانواده هاي موفق در جهان و ايران مويد اين است كه بسياري از زن و شوهرها، بر رشد و تكامل يكديگر كمك فراواني كرده ودر سايه همكاري متقابل فضاي خانواده به فضاي بالنده، رشد يافته و معنوي تبديل شده است. 6) ميل به داشتن فرزند يا فرزنداني سالم و شايسته: ميل به داشتن فرزند و تداوم نسل، از انگيزه ها و اهداف مهمي است كه همواره در دوره هاي مختلف تاريخي موجب ازدواج و تشكيل خانواده شده است . (قائمي 1377 نقل از جعفري) 2ـ10ـ انگيزه هاي ديگر: در پاره اي بررسيها، به انگيزه ها و اهداف نسبتاً پنهاني زير به عنوان محركهاي ازدواج و تشكيل خانواده اشاره كرده اند از جمله: ـ كسب مال بيشتر از طريق ازدواج باخانواده هاي ثروتمند. ـ فخر فروشي و خودنمايي . ـ استفاده از دسترنج و تلاشهاي اقتصادي طرف مقابل . ـ ازدواج صرفاً براي ارضاي غريزه جنسي . و .... اين نوع انگيزه ها و اهداف ازدواج، مورد تاكيد در مكتب اسلام نيست. مكتب اسلام انجام ازدواج را با قصد و نيت الهي مورد تاكيد قرار داده و به نيت مخلصانه فرد به هنگام ازدواج اهميت مي دهد. (همان منبع 1377) 2ـ11ـ ازدواج و اشكال آن : ازدواج را مي توان يك قرارداد اجتماعي مبني بر توافق و سازش بين زن و مرد براي دوام جامعه دانست كه براساس قانون وشرع انجام مي پذيرد. ازدواج دو حالت دارد: الف) درون همسري كه به دو صورت زير است : 1) ازدواج با خويشاوندان 2) ازدواج بامحارم ب) برون همسري كه ازدواج با بيگانگان است ازدواج با خويشاوندان، از نظري خوب است؛ چون امكان شناخت، براي افراد وجود دارد و در جامعه اي كه روابط دختر و پسر را نمي پذيرند، اين ازدواج در دوام خانواده نقش عمده اي دارد. عيب ازدواج خويشاوندي اين است كه بچه ها به علت مسائل ژنتيك، ممكن است بيمارمتولد شوند. ازدواج با محارم در بين پادشاهان قديم رايج بوده است براي اينكه قدرت و ثروت از دربار به خارج منتقل نشود، برادران و خواهران با يكديگر ازدواج مي كردند. 2ـ12ـ اقسام ازدواج : 2ـ12ـ1ـ ازدواج يك همسرگزيني: يك زن با يك مرد تشكيل زندگي مي دهد متعادل ترين و انساني ترين نوع ازدواج است و بچه ها از نظر جسمي و روحي در كمال سعادت متولد مي شوند و پرورش مي يابند البته به شرطي كه روابط انساني بين زن و مرد به خوبي حفظ شود. 2ـ12ـ2ـ ازدواج چند زن گزيني : در جوامع اسلامي رايج است و مرد مي تواند چهار زن داشته باشد. چون در عصر پيامبر (ص) فاصله و شكاف طبقاتي زياد بوده است به همين دليل مردان مي توانستند زنهاي متعددي داشته باشند تا بدين وسيله زندگي آنها را تامين كنند. شرط لازم اين نوع ازدواج اين است كه مرد بتواند عدالت اقتصادي و اجتماعي را بين زنهايش برقرار سازد. بچه هاي اين نوع خانواده معمولاً رفتارهايي نامتعادل و نابهنجار دارند. اين بچه ها يا هيچ وقت تشكيل زندگي نمي دهند. يا اگر تشكيل دادند زنگي شان زود از هم پاشيده مي شود و يا برعكس ممكن است همسران ايده الي باشند و زندگي شان دوام بيشتري يابد. معمولاً در ازدواجهاي نادرست اثرات نامطلوب زندگي هاي زناشويي از اثرات مطلوب آن خيلي بيشتر است. 2ـ12ـ3ـ ازدواج چند شوهر گزيني: اين نوع ازدواج در قبايل توداي هند و تبت و برخي قبايل سرخ پوست آمريكا متداول است. در اين نوع ازدواج، مردي كه اول وارد خانه مي شود كلاهش را بدرخانه آويزان مي كند و مردان ديگر حق ورود به خانه را ندارند. بچه ها از طرف مادر شناخته مي شوند و ثروت از طرف مادر است و مادر روي بچه ها تسلط دارد و تاثير مي گذارد. 2ـ12ـ4ـ ازدواجهاي گروهي : در اين نوع ازدواجها رابطه آزاد جنسي بين همه وجود دارد. قبايل چاكچي هاي سيبري به اين روش ازدواج مي كنند. اين نوع ازدواج در بعضي از قبايل جنوب هند و سرخپوستان نيز متداول است. هر يك از اقسام ازدواج تابع شرايط فرهنگي جامعه بوده و براي مردم آن سرزمين قابل قبول است. هرقدر در ازدواج سازگاري فكري و اجتماعي بيشتري باشد، دوام آن بيشتر و به دنبالش خانواده پايدارتر باقي مي ماند. (فرجاد 1372) 2ـ13ـ عوامل موثر در ازدواج : عوامل متعددي در ازدواج موثرند، چنانچه اين عوامل ناديده گرفته نشوند، زوجين در زندگي شاد و خوشبخت خواهند بود. مهمترين اين عوامل به شرح زير است: 2ـ13ـ1ـ عوامل اجتماعي يكي از عواملي كه موجب اختلاف در زندگي زناشويي مي شود، عامل اجتماعي است. پسري كه در خانواده اشرافي بزرگ شده و براي خود حيثيت اجتماعي قايل مي باشد ممكن است با يك دختر از خانواده كارگر به علل مختلف از قبيل: زيبايي و يا همكلاسي بودن در دانشگاه ازدواج نمايند، ابتدا ممكن است اين موضوع مشكلي ايجاد نكند، ولي بتدريج امكان دارد معاشرت پدر و مادر و خانواده شوهر بدين علت كه وصلت با يك خانواده كارگر و رفت و آمد با اقوام و خويشاوندان وي به حيثيت و اعتبار خانوادگي آنها لطمه مي زند، منجر به ناسازگاري و اختلاف گردد. و اگر به طلاق منجر نشود آنها زندگي موفقي نخواهند داشت. بنابراين در انتخاب همسر بايد عوامل متعددي را مورد توجه قرار داد كه به چند مورد اشاره مي شود. ـ خانواده با طبقه اجتماعي بالا، با خانواده هم سطح ازدواج نمايد ـ چنانچه جواني با خصوصيات برجسته ولي از طبقه اجتماعي پايين، بخواهد با جواني از طبقه بالا ازدواج كند، بايد او و خانواده اش را با ويژگي خود آشنا نمايد. ـ چنانچه جواني از طبقه اجتماعي بالا بخواهد با جواني ديگر از طبقه پايين ازدواج كند، قبل از هر چيزي بايد موضوع را باخانواده خود در ميان بگذارد و تربيتي بدهد كه خود و خانواده شرايط خانوادگي همسر آينده اش را بپذيرد. 2ـ13ـ2ـ عوامل سياسي: يكي از عواملي كه مي تواند موجب اختلاف و ناسازگاري در خانواده شود، عقايد سياسي است. منظور از بينش سياسي، طرز تفكر در مورد هيات حاكمه، مسئولان اجرايي و نظام سياسي كشور است. اختلاف نظر در امور سياسي، به دليل وجود زيربناي عقيدتي، حتي ممكن است بين پدر و مادر و فرزندان و خويشاوندان جدايي بياندازد. 2ـ13ـ3ـ عوامل فرهنگي: مهمترين عاملي كه در ازدواج نقش موثرتري دارد، عامل فرهنگي است. چه بسيار خانواده هايي كه به علت ناهماهنگي در زمينه هاي مختلف فرهنگي وضع نابساماني دارند و يك عمر را ناشاد و ناراحت مي گذرانند. عوامل فرهنگي ابعاد مختلفي دارند كه مهمترين آنها عبارتند از: 2ـ13ـ3ـ1ـ دين و مذهب: اعتقادات ديني و مذهبي در ازدواج نقش مهمي دارد. دختر و پسري كه با اعتقادات ديني متفاوت ازدواج مي كنند، پس از احساسات پرشور جواني در زمينه هاي مختلف، اختلاف نظر و احتمالاً ناسازگاري خواهند داشت از جمله زمينه هاي مورد بحث، مي توان اختلاف نظر در تربيت فرزندان، انجام فرايض ديني و مسافرتها و گردشها را نام برد. 2ـ13ـ3ـ2ـ آداب و رسوم در رابطه با ازدواج : در جوامع مختلف آداب و رسوم متفاوتي رايج است. كه گاه عقايد يك جامعه باعقايد جامعه ديگر در تضادمي باشد و اين موضوع بخصوص در مساله زناشويي قابل توجه است. در فرهنگ غربي اعتقاد به اصل آزادي جنسي، آداب و رسومي را موجب شده است كه، با عقايد جوامع اسلامي مغاير است. آداب اجتماعي رايج در يك جامعه نيز در طبقات اجتماعي و ساكنان قسمتهاي مختلف يك كشور متفاوت است و گاه در پيوندهاي زناشويي مشكلاتي را ايجاد مي كند. خانواده هايي كه به اصطلاح متجدد بوده و از فرهنگ غربي تقليد مي كنند با خانواده هاي سنتي نمي جوشند، و طبقات كارگر و مستضعف از آداب و رسوم مخصوص خود پيروي مي كنند. 2ـ13ـ3ـ3ـ لباس پوشيدن و آراستن ظاهر: نخستين عامل شناخت فرد پوشش و وضعيت ظاهري اوست. در ازدواج مساله لباس پوشيدن و آرايش، درمورد خانم ها بسيار حائز اهميت . 2ـ13ـ4ـ عوامل اقتصادي : عوامل اقتصادي مي تواند موجب دوام و بقاء يا عامل اختلاف در امر ازدواج باشد ابعاد مختلفي در اين باره مطرح است. مسكن، وسايل زندگي، هزينه هاي رفاهي و معيشتي و ... هر يك از امكانات فوق در زندگي، نقش مهمي دارد كه عدم وجود، يا كمبود آنها مي تواند عامل اختلاف زناشويي گردد. نكته اي كه حائز اهميت مي باشد آن است كه اختلاف سطح اقتصادي در دو خانواده كه قصد ازدواج دارند، بايد مورد توجه قرار گيرد. از عواملي كه در اينجا نقش اساسي دارد نوع شغل مي باشد. در انتخاب همسر بايد به موارد زير توجه كرد: نوع شغل، اشتغال، درآمد و سطح شغلي. 2ـ13ـ5ـ عوامل رواني و اخلاقي: عوامل موثر در ازدواج، هر يك در جاي خود مهم مي باشد. ولي مهمتر از همه، عوامل اخلاقي و رواني است. بسياري از كساني كه ازدواج هايشان از هم گسيخته مي شود، علت را عدم توافق اخلاقي ذكر مي كنند هر چند ممكن است اين سرپوشي، براي پوشاندن ساير عوامل باشد. ولي واقعيت اين است كه، عدم توافق اخلاقي محكم ترين ضربه را بر پيكر خانواده مي زند. اين عوامل به دو دسته تقسيم مي شوند. 2ـ13ـ5ـ1ـ عوامل توفيق و حفظ زناشويي: يعني عوامل اخلاقي و رواني كه در توفيق و حفظ زناشويي موثرند، بايد قبل از ازدواج در انتخاب همسر مورد توجه قرار گيرند. اهم عوامل توفيق و حفظ زناشويي عبارتند از: حوصله و بردباري ، صداقت، خلوص، مهرباني، از خودگذشتگي، صميميت، اعتماد و اطمينان ، نظم و انضباط، همكاري، سازگاري، تعهد، سخاوت، وفاداري، احساس مسئوليت، مودت و حسن تفاهم و انعطاف پذيري . 2ـ13ـ5ـ2ـ ويژگي هايي كه در امر زناشويي نقش منفي دارند خست، عصبانيت، دورويي، دروغ ، پنهان كاري ، پرخاشگري وخشونت ، لجاجت ، خودبيني ، تحقير آدمي و بي انضباطي . 2ـ13ـ6ـ عوامل جسماني و ژنتيكي : يكي از عواملي كه در ازدواج نقش مهمي دارد، قيافه ظاهري وجسماني همسر است. بعضي از قدبلند و باريك خوششان مي آيد، عده اي چاق مي پسندند و بالاخره بعضي از ابروي پيوسته و بيني كشيده و برخي از موي بلند و چشم آبي و صورت گرد و تعدادي چانه باريك و اندام موزوني مي پسندند. بااين كه زيبايي ظاهري ممكن است دوام نداشته باشد؛ معذالك فردي كه مي خواهد با كسي، يك عمر زندگي كند بايد از قيافه و تيپ ظاهري او خوشش بيايد. علاوه بر اين مساله ژنتيكي، از نظر داشتن فرزندان سالم و با هوش از اهميت زيادي برخوردار است. از طرفي ازدواج هاي فاميلي كه احتمال متولد شدن بچه هاي معلول و عقب مانده در آنها زياد است بايد مورد توجه قرار گيرد. 2ـ13ـ7ـ سن ازدواج : از عوامل اساسي ديگر در انتخاب همسر،نقش سن و سال مي باشد. اين امر ازدواج از دو جهت داري اهميت است. يكي از نظر رواني و ديگري از نظر فيزيولوژيكي 2ـ13ـ7ـ1ـ جنبه رواني : انسان، در فرآيند رشد رواني در سنين مختلف، داراي ويژگي هاي متفاوتي مي باشد. خصوصيات رواني يك نوجوان با ويژگي هاي يك فرد سالخورده در اكثر زمينه ها قابل مقايسه نيست. بنابراين ازدواج يك مرد 50 ساله با يك دختر 18 ساله بدليل تفاوت فاز رواني به خوشبختي و سعادت نمي انجامد. 2ـ13ـ7ـ2ـ جنبه فيزيولوژيكي: علاوه بر جنبه هاي رواني ، ارضاي غرايز جنسي خود مساله مهمي است پيرمردي كه توانايي عمل جنسي او كاهش يافته، هدفش از گرفتن زن جوان، بيشتر جنبه هاي محبت و ديدار است و قادر نيست به غرايز جنسي همسر خود پاسخ دهد. سن مناسب براي ازدواج در شرايط جغرافيايي و اقليمي متفاوت است. مهم نيست كه فرد، در چه سني بالغ مي شود؛ آنچه مهم است، اين است كه، دخترها و پسرها احساس كنند از نظر فيزيولوژيكي و رواني نياز به ازدواج دارند. تشخيص زمان مناسب ازدواج از سوي دختر و پسر تازه بالغ مشكل است. در اين مورد راهنمايي پدر و مادر و مشاوره با مشاورين ازدواج و خانواده ضروري است. تفاوت سن دختر و پسر با در نظر گرفتن موقعيت جغرافيايي و عوامل فرهنگي متفاوت است. گاه تفاوت سن تا 10 سال هم، مشكل ايجاد نمي كند. يكي از فرمولهايي كه پيشنهاد شده، آن است كه، در سالهاي اوليه ازدواج، نصف سن پسر به اضافه 7 سال سن مناسبي براي دختر خواهد بود. ولي هيچ فرمولي قطعي و استاندارد محاسبه شده اي موجود نمي باشد. آنچه در اين مورد مي توان به طور قطع پيشنهاد كرد آن است كه بين سن زوجين تناسب منطقي و ملموسي وجود داشته باشد. (حسين بيرجندي 1375) 2ـ14ـ مهمترين عوامل توافق در ازدواج : توافق و تفاهم در ازدواج متضمن عوامل بسيار است كه مهمترين آنها عبارتند از: 2ـ14ـ1ـ رشد عاطفي و فكري : يكي از مهمترين عوامل موفقيت در زندگي زناشويي، رشد عاطفي است. منظور از رشد عاطفي قدرت كنترل احساسات و هيجاناتي مانند: گريه، ترس، خشم، حسادت، محبت، شادماني و غيره مي باشد. و مقصود از رشد عقلاني آن گونه فعاليتهاي فرد است كه، مربوط به ادراك، فهم و تشكيل مفاهيم، بررسي معاني، تفكر و تعقل، پيش بيني واستنتاج ،تعيين هدف و انتخاب وسيله و اقدام به حل مساله مي باشد.كه در اينجا فكر و ترديد فرد نسبت به زندگي، جزء جنبه عقلاني شخصيت اوست. به عبارت ديگر، رشد عاطفي در طي يك دوره خاص، به تكامل خود مي رسد و انسان توان كنترل آن را بعد از دوران بلوغ بدست خواهد آورد. همچنين رشد فكري انسان بعد از دوران بلوغ جسماني؛ است كه رو به تكامل مي رود. دراين زمان شخص مي تواند در مورد پيرامون خود بهتر و عقلاني تر تصميم بگيرد. چرا كه بعد از پشت سرگذاشتن بحرانهاي دوران بلوغ، شخص، استعدادها و توانائيها، امكانات محيطي خود را، بهتر مي شناسد و به شخصيت خود واقف مي گردد. بنابراين تصميماتي كه در اين زمان براي زندگي خود مي گيرد، بيشتر نشات گرفته از عقل است؛ تا احساسات و عواطف. البته واضح است كه درجه رشد عاطفي و فكري، تنها به سن تقويمي افراد بستگي ندارد. بلكه سن رواني ـ اجتماعي عاطفي و سن جسماني هم، از عوامل موثر در روشنفكري فرد مي باشد. در نتيجه، اگر تمام اين عوامل را در نظر بگيريم ، بهترين سن ازدواج براي دختران، 23 سالگي به بعد و براي پسران، 26 سال به بالامي باشد. زيرا، در اين سنين است كه مي توان گفت يك فرد تقريباً از لحاظ رشد فكري و عاطفي، به حد كفايت رسيده است و آمادگي پذيرش زندگي نوين را دارد. رشد اجتماعي افراد، از ديگر مواردي است كه، بايد مورد توجه قرار گيرد. رشد اجتماعي، با رشد عاطفي و فكري رابطه نزديكي دارد، زيرا فردي كه از لحاظ اجتماعي رشد كرده باشد، روابط اجتماعي را بهتر درك مي كند؛ مي داند كه چگونه بايد با همسر، خانواده، همكاران و كلاً با اطرافيان خود، رفتار كند واز همه مهمتر اين كه افراد خانواده چه انتظاراتي از او دارند و چه وظايفي بعهده او مي باشد و همچنين به محدوديهاي فرد، بيشتر واقف مي شود. 2ـ14ـ2ـ توافق، علايق و طرز تفكر : يكي از مسائل مهمي كه بايد قبل از ازدواج در نظر گرفته شود مساله توافق زن و مرد در مورد مسائل مختلف زندگي مي باشد. كه اين توافق زماني صورت مي گيرد كه طرفين ازدواج از نظر علايق و طرز تفكر بهم نزديك باشند. طرز تفكر، مساله مهمي است، زيرا بناي زندگي فردي و اجتماعي انسان را تشكيل مي دهد. البته بايد در نظر داشت كه هرگز نمي توان دو نفر را يافت كه صد درصد از نظر علايق و طرز تفكر مشابه هم باشند. ولي به هر حال تفاوت آنها در اين زمينه هر چه كمتر باشد، بهتر مي توانند در رابطه با مسائل و مشكلات همكاري نموده و موضع يكساني را اتخاذ نمايند. موضوعاتي كه در زندگي مشترك زن و شوهر مطرح است متنوع مي باشد. از جمله : آزادي افراد در خانواده، تعداد فرزندان، تحصيل فرزندان، مداخله اطرافيان و ... كه هر كدام از اينها در صورت عدم توافق بين طرفين، ممكن است مشكلاتي را متوجه ثبات خانه و خانواده نمايد. 2ـ14ـ3ـ تشابه تحصيلي و طبقاتي : تشابه تحصيلي و طبقاتي افراد، يكي ديگر از مسائل مهم در امر ازدواج مي باشد. چرا كه فرد در هر محيطي كه رشد كرده باشد، خصوصيات همان طبقه يا محيط را به خود مي گيرد و بر اساس آن عادات يا روشهاي آموخته شده، رفتار مي كند. بنابراين، دو نفر كه در دو محيط متفاوت زندگي مي كنند، و از لحاظ عادات و رفتارهاي ناشي از روشهاي تربيتي گوناگون، متفاوت هستند؛ در صورت ازدواج ممكن است، در ارتباط با يكديگر با مشكلات زيادي مواجه گردند. البته نبايد فراموش كرد كه سعادت و يا از همپاشي زندگي زناشويي تا حدود زيادي بستگي به موضوعات كوچك دارد. بدين معني كه عادتهاي كوچك و به نظر ناچيز شخص، ممكن است باعث عصبانيت و آزردگي همسرش شود و اين اختلاف نظرها بويژه زماني خود را نشان مي دهد كه زن و مرد از لحاظ تحصيلات و محيط، با يكديگر تفاوت كلي داشته باشند. مثلاً دختري كه در خانواده بالا پرورش يافته، ممكن است، نسبت به رفتار همسرش كه از لحاظ فرهنگي در طبقه پايين قرار دارد؛ در مقابل ديگران احساس شرم كند. مشكل ديگري كه نشات گرفته از اختلاف سطح تحصيلي و طبقاتي بين زن و شوهر است عدم درك صحيح طرفين از هم مي باشد.مثلاً ممكن است، پدر تحصيل كرده اي، در زندگي و يا در تربيت كودكان خود راهي را در پيش گيرد كه، اين روش براي مادر قابل درك نباشد و مادر با پيش گرفتن رفتارهايي چون به زبان راندن حرفهاي زشت و تنبيهات بدني و غيره موجب خنثي كردن رفتارها و روشهاي پدر شود. ديدگاه فرد تحصيل كرده ممكن است نسبت به شرايط اطرف خود، واقع بينانه تر باشد تا همسر خود، زيرا كه او مسلماً آگاهي بيشتري نسبت به اطراف خود دارد ولي همسرش اگر همپا و همسطح او نباشد طرز تفكري كاملاً متفاوت نسبت به مسائل مختلف خواهد داشت. و بر همان اساس واكنش آنها نسبت به اين مسائل هم متفاوت است. اكثر روان شناسان هم به اين نتيجه رسيده اند كه تفاوت ميان سطح تحصيلات و طبقه اجتماعي يكي از عوامل بسيار مهم در ايجاد اختلاف خانوادگي است. البته اين امكان وجود دارد كه در عين اختلاف تحصيلي، زن و شوهر، داراي يك زناشويي سعادتمندي باشند؛ ولي بهتر است، از ازدواجي كه در آن، اختلاف تحصيلي و طبقاتي خيلي زياد است، برحذر باشيم. زيرا هر چه زن و شوهر از جهات مختلف، تشابهات بيشتري داشته باشند، ازدواج موفق تري خواهند داشت و سعادت آنها تضمين مي شود. 2ـ14ـ4ـ طرز فكر راجع به امور جنسي: اگر چه لذت جنسي تنها قسمتي از يك زناشويي موفق است ولي اين مساله، عامل مهمي در موفقيت و يا عدم موفقيت يك رابطه زناشويي و يا خانوادگي مي باشد. به دور از تعصبات مي توان گفت كه ارضاء نشدن لذت جنسي در روابط زناشويي، ممكن است به بسياري از اختلافات عدم احساس امنيت، محروميتها و ناكاميها و ... بيانجامد. در روابط زناشويي سه عامل اساسي موجود است كه سبب ارضاء و ايجاد لذت جنسي خواهد شد يكي از اين عوامل عبارت است، از: داشتن اطلاعات كافي در مورد امور جنسي ديگري، آزاد بودن از ترسها، تعصبات و انحرافات مربوط به موضوعات جنسي و سوم، توازن ميان ميزان تمايل جنسي زن ومرد مي باشد. اطلاعات صحيح وكافي بايد بوسيله والدين، سازمانهاي صالح و رسانه هاي گروهي در اختيار نوجوانان قرار گيرد. همچنين وظيفه مهمي كه در طول دوران بلوغ نوجوانان، بعهده والدين مي باشد، راهنمايي هاي صحيح جنسي است. ما در جوامع مختلف شاهد سركوبي امور جنسي در ميان جوانان هستيم. در اين جوامع ممكن است از جوانان خواسته هاي كاملاً متضادي داشته باشند. بدين معني كه از آنها خواسته مي شود تا قبل از ازدواج، از ابراز تمايلات جنسي و يا حتي كسب اطلاعات در اين زمينه بهرشكل خودداري كنند. و يا به عبارت ديگر اين امور را شيطاني و ناپسند معرفي كرده و كاملاً سركوب مي نمايند. ولي پس از ازدواج از آنها خواسته هاي متفاوتي دارند. يعني اينكه بدون هيچ مشكلي غريزه جنسي خود را ظاهر ساخته و آن را ارضاء نمايند. در اين صورت اين تضاد خواسته ها در كمتر كسي به سرعت حل مي شود و او را قادر به ابراز صحيح اين تمايل مي گرداند. انجام صحيح عمل جنسي متضمن به كارگيري روشهاي تعليم و تربيت به مدت طولاني است كه اين آموزش، به سهولت در مدت زمان كوتاهي، امكان ندارد. (فرجاد، 1372) 2ـ15ـ عوامل موثر در ناپايداري ازدواج : در ايجاد و بروز مشكلات و ناپايداري زندگي زناشويي زوجين، پاره اي از عوامل دخيلند كه در اينجا به آنها اشاره مي شود: 2ـ15ـ1ـ فقر اقتصادي: ناپايداري در طبقات فقير، بيشتر از طبقات ديگر جامعه است. چون سختي اقتصادي، مرد را تحت فشار قرار مي دهد و او را به برهم زدن زندگي خانوادگي مجبور مي كند. 2ـ15ـ2ـ كم سن و سال بودن زن و مرد: اگر مرد و زن كم سن و سال باشند، ناسازگاريها بعد از اطفاء شهوتشان، بيشتر مي شود. به خصوص براي زنهايي كه زير سن بلوغ ازدواج كرده اند. اين ازدواج در جامعه ما متداول است. بخصوص در روستاهاي ايران . 2ـ15ـ3ـ بي فرزندي و كم فرزندي: اين حالت هم، باعث ناپايداري خانواده مي شود اگر درون خانواده اي ستيزه باشد، پدر ومادر اگر از هم جدا شوند، بچه ها راحترند منتها، خيلي از خانواده، به خاطر فرزندانشان ناراحتي را تحمل مي كنند و به زندگي ناگوار خود، به خاطر فرزندان، ادامه مي دهند. 2ـ15ـ4ـ شهرگرايي و رشد صنعت: اين مشكل هم به زودتر متلاشي شدن خانواده ها كمك مي كند چون توقع بالاتر مي رود و مشاهدات و انتظارات بيشتر مي شود. 2ـ15ـ5ـ استقلال مالي و اقتصادي زن: كار زن در خارج از خانواده به ازدياد طلاق كمك مي كند. چون هر قدر استقلال مالي زن بيشتر باشد، قدرت اجتماعي اش بيشتر مي شود و توقعش نسبت به خواسته ها ونيازهايي كه از طرف مرد دارد بالاتر مي رود. 2ـ15ـ6ـ اختلاف در مذهب و فرهنگ: اين نيز، ممكن است از دلايل ناپايداري و طلاق در خانواده ها باشد. مثلاً اگر يك مسلمان و مسيحي با هم ازدواج كنند؛ خواه ناخواه برخوردهاي مذهبي و فرهنگي بين ايشان بوجود مي آيد. 2ـ15ـ7ـ ناراحتي روحي و رواني : دليل ديگري از ناسازگاري و ناپايداري در بين زوجها مي باشد. كه ممكن است منجر به طلاق شود؛ و يكي از پديده هاي ماشيني شدن هر چه بيشتر زندگي است. 2ـ15ـ8ـ ناتواني جنسي: ضعف قدرت جنسي در مرد و يا سرد مزاجي در زنان و عدم ارضاي كامل اميال جنسي نيز يكي ديگر از عوامل و علل بوجود آورنده ناپايداري در خانواده است. 2ـ15ـ9ـ عدم سازش فكري و اجتماعي در جامعه فعلي: باوجودي كه امكان ارضاء زن و مرد نسبت به گذشته بيشتر است، ولي سازش فكري و اجتماعي در پايداري زناشويي نقش مهمتري دارد. چون تنها چيزي كه براي طرفين عوض نمي شود طرز تفكر آنهاست. 2ـ15ـ10ـ عدم وجود روابط انساني در خانواده: بر اثر ناآگاهي وعدم شناخت كامل قبل از ازدواج، ممكن است همسران نسبت به يكديگر شناخت كافي نداشته باشند. در نتيجه روابط انساني بين آنها ضعيفتر شده و زندگي شان متلاشي مي شود. (فرجاد 1372) 2ـ16ـ ساختار خانواده و همسر گزيني : ساختار، يعني مجموعه اي از اجزاي بهم پيوسته. هر يك از اجزاء داراي يك كاركرد است كه در كل مجموعه نقش دارد. حال اگر اين مجموعه، (خانواده) از ساختار مطلوبي برخوردار نباشد، نابسامانيها و از هم گسيختگي هايي به شرح زير پيدا مي شود. الف) انكار: خانواده هاي نابسامان، مسائل خود را انكار مي كنند. به همين جهت مشكلات آنها حل نمي شود. ب) عدم ارضاي نياز خانواده: در خانواده مساله دار، نياز فرزندان و ساير اعضاي خانواده بر آورده نمي شود؛ به همين جهت در اين خانواده جو نامطلوبي حاكم است. ج) عدم وجود انعطاف: در خانواده هاي بي سامان برخوردهاي خشك و بي روح وجود دارد و اعضاي خانواده در رابطه با مسائل رفتاري، از انعطاف پذيري لازم برخوردار نيستند. د) فقدان صميميت: در خانواده هاي نابسامان صميميت وجود ندارد و اعضاي خانواده ظاهر و باطن واحد ندارند. و ترس، دورويي و در پاره اي موارد خجالت حاكم است و از مهرباني و الفت خبري نيست. هـ) روابط نامطلوب : در اين گونه خانواده ها، رفتارهاي ضد و نقيض به چشم مي خورد افراد با هم به مخالفت بر مي خيزند و ارتباط انساني آنان از هم گسيخته مي گردد. و) حاكميت مقررات خشك: مقررات خشك ولايتغيري از سوي رئيس خانواده ابلاغ مي شود و كليه اعضاي خانواده ملزم به اجراي آن مي باشند. ح) جنگ قدرت و نبود آزادي: در چنين خانواده هايي، بين اعضاي آن همواره جنگ قدرت وجود دارد و از آزادي و دموكراسي خبري نيست. ساختار خانواده بر عدم اعتماد و سرزنش و انتقاد اعضاء از هم، پاگرفته است. انتخاب همسر در اين گونه خانواده ها به دليل قرار گرفتن در چنين ساختار نامناسبي، احتمال موفقيت كمتري دارد. بنابراين در زمان همسرگزيني شناسايي جو حاكم بر خانواده، از اهميت خاص برخوردار است. همچنين انتخاب همسر از خانواده هايي كه بي بند و بار و داراي اعتيادهاي مختلف و سرگرمي هاي نامشروع ، نظير قمار و پارتيهاي شبانه و ساير مفاسد مي باشد مناسب نيست. انتخاب بايد با تامل و بررسي همه جانبه انجام گيرد و كسي كه باچنين فرهنگي غريبه باشد و بدون مطالعه دست به انتخاب بزند فرصت بهره مندي از زندگي شاد را نخواهد داشت.(حسيني، 1380) 2ـ17ـ همسرگزيني در ايران: انتخاب همسر هنوز به شكل سنتي و تحت نظارت خانواده، قرار دارد. اما معمولاً نظارت خانواده، در همان جهت سدهاي اجتماعي عمل مي كند. يعني خانواده ها تجانس اجتماعي زوج جوان را از لحاظ طبقاتي ، خانوادگي و اجتماعي در نظر مي گيرند و سپس با توجه به ميل و علاقه باطني دختر و پسر نسبت به يكديگر ازدواج صورت مي گيرد. هر چند اين امكان كه دختر و پسر شخصاً يكديگر را انتخاب كرده و سپس رضايت خانواده هاي خود را جلب كنند نيز وجود دارد. ويژگي خاص ازدواج ايران شايد در ازدواجهاي فاميلي باشد. كه هنوز هم بسيار رايج است. البته ازدواجهاي فاميلي نيز معمولاً تاييدي بر ازدواجهاي قشري هستند. زيرا معمولاً افراد يك خانواده در سطح مشابهي از لحاظ اقتصادي قرار دارند. در ايران به دليل يكساني مذهب و نژاد و اندك بودن اقليتها، ازدواج ميان دو نژاد و يا دو مذهب متفاوت، بندرت ديده مي شود. علاوه بر اين برخي از مذاهب اقليت ايران، خود، درون همسر هستند. و ازدواج با مذهب ديگري را شايسته نمي دانند. در اسلام ازدواج مرد مسلمان با زني از مذاهب ديگر ممنوعيتي ندارد! اما طبق ماده 1059 قانون ازدواج و طلاق، نكاح مسلمه با غير مسلمه جايز نيست و حتي ماده 1060 اظهار مي دارد كه ازدواج زن ايراني با تبعه خارجي در مواردي كه منع قانوني ندارد، موكول به اجازه مخصوص دولت است. نظير اين محدوديتها، قانوني در ميان برخي گروههاي قومي، ايران (مانند تركمنها) نيز وجود دارد كه در ميان آنان ازدواج مرد با زنان ديگر آزاد است، ولي در مورد ازدواج دختران خود با افراد ديگر سختگيري مي كنند. بنظر مي رسد كه در ايران كنوني، نگرش و تمايل فراواني به انجام مراسم ازدواج سنتي بوجود آمده است. با توجه به اين امر كه هميشه شرايط اجتماعي حاكم در جامعه بر روي شكل ازدواج و تصورات مربوط به ازدواج موثر بوده اند، بايد از تضادي خاص در جامعه ايران نام برد. زيرا هر چند كه شرايط زندگي شهري و صنعتي بر جامعه حاكم است، اما هنوز دولت و جامعه، مسئوليتي در برابر حقوق افراد بر عهده نگرفته و مانند دوران قبل تامين زندگي اقتصادي افراد چارچوبهاي خانوادگي و از طريق تعهدات متقابل خانوادگي صورت مي گيرد. بدين ترتيب شرايطي بوجود آمده كه در پيوند ازدواج، هنوز مسائل مالي اهميت دارند. و اين نگرش حتي از طريق رسانه ها نيز تقويت مي گردد. يعني به جاي آن كه دولت امكانات گذران زندگي را به افراد بدهد؛ اين امر را به خانواده ها واگذار كرده، تا اولاً از طريق جهيزيه مناسب امكان شروع زندگي زوج جوان را تامين سازد و ثانياً از طريق تعيين مهريه بالا امكان گذران زندگي زن را پس از طلاق احتمالي فراهم سازد. هيچيك از موارد نامبرده با آن شرايط اجتماعي كه پيدايش خانواده هسته اي را ضروري ساختند، هماهنگي ندارند، در نتيجه بايد گفت: كه چنين خانواده هايي كه براساس قول و قرارهاي اختصاصي بوجود آمده اند، به سختي مي توانند داراي ويژگي هاي خاص خانواده هسته اي باشند. زيرا در همسرگزيني هر چند به علايق قبلي دختر و پسر نيز توجه مي شود؛ اما اكثريت باخانواده هايي است كه مسائل مالي مانند جهيزيه و مهريه بر قول و قرارهاي ازدواج جوانان حاكم باشد (اعزاري 1380) 2ـ18ـ اصول كلي در انتخاب همسر با چه كسي بايد ازدواج كرد؟ آيا واقعاً براي انتخاب همسر بايد معيارها و ويژگي هايي در نظر گرفت ؟ هنگامي كه يك شيء معمولي و ساده اي را مي خواهيم داشته باشيم مثلاً نياز به يك دستگاه ضبط صوت داريم. يا ساده تر از آن مي خواهيم يكدست لباس بخريم، ساعتها و شايد روزها وقت صرف كنيم. متحمل زحمت مي شويم تا مطلوبمان را پيدا كنيم، چون مي خواهيم مورد پسند باشد، بي عيب و نقص باشد، تا بتوانيم با خيال راحت از آن استفاده كنيم. به فرض كه كالاي خريداري شده عيب و نقصي داشته باشد يا خوشايند نباشد، مي توان پولي تهيه كرد و بارديگر به سراغ يكي ديگر رفت و به آساني هم بدست آورد. ازدواج يك نياز معنوي، يك امر دائمي، برآورنده احتياجهاي رواني، استحكام بخش پايه هاي ايمان و موثر براي دنيا و آخرت است. در انتخاب همسر چه پسر و چه دختر بايد مسائلي را بيشتر مورد نظر داشته باشند كه اهم آنها به قرار زير است: 2ـ18ـ1ـ توجه به خانواده : مساله خانواده و سابقه خانوادگي همسر، در امر تشكيل كانون زندگي فوق العاده مهم است تا خانواده همسر شناخته شده و خوب نباشد امكان برقرار كردن رابطه صحيح با او كمتر امكان پذير است. دختر و پسر بايد در خانواده هايي رشد يافته باشند كه در آنها پدر و مادر عاقل ودلسوز با همه وجود در رشد و تعالي فرزند خود كوشيده باشند. برخلاف خانواده هايي كه زن و مرد خانه كودكان را به حال خود رها كرده و به دنبال گردش و تفريح خود بوده اند و يا مرداني كه بدون دليل موجهي به تعدد زوجات پرداخته ، فرزندان خود را به حال خود رها كرده اند. در خانواده هاي اصيل، پدران و مادران مي كوشند از نظر اخلاقي و رفتاري براي فرزندان خود نمونه باشند و بدون ترديد پدر ومادر صالح از نظر ارثي نيز سرمايه هاي بس گرانبهايي را به فرزندان خود انتقال مي دهند. (رشيدپور، 1374) توصيه هاي اسلامي در اين زمينه آن است كه تا حد امكان خانواده همسر پاك و عفيف باشد. زيرا اخلاق و رفتار خانواده، اصالت آن، جنبه هاي عقلي آن از لحاظ هوشمندي و كودني زمينه هاي اعتياد آن، عيوب و اعتبارات آن در نحوه زندگي جديد نسل اثر مي گذارد. توجه به جنبه ايمان و تقواي همسر مي تواند، ضامن الفت و صميميت بين زوجين باشد و روابط را عميق تر و اساسي تر كند. در خانواده هايي كه در بين اعضاء آن انس و الفت باشد، زمينه، تا حدودي براي رشد و پرورش صحيح فرزندان فراهم است. اگر چه در جنبه اقتصادي ، هم ناتوانائيهايي داشته باشند، دوستي ها، پاكدامني ها، فضايل انساني و اخلاقي افراد، كه شروط اساسي هر زندگي انساني و اصيل اند؛ در سايه ايمان و تقوا پديد مي آيند. به عقيده لوگال (1959 نقل از ظاهري) تا پيش از ازدواج مذهب بر رفتار جوانان موثر است در يك رابطه زناشويي، ناباوريهاي ديني يكي از طرفين ، دشواريهاي فراواني براي آنها فراهم مي كند و باعث ايجاد بگومگوهاي دائمي مي گردد. انساني كه دين ندارد هيچ ندارد و هر چه داشته باشد، هيچ است انسان بي دين در حقيقت مرده متحركي است كه اگر پايب بند به دين ـ كه اصلي ترين مساله زندگي است ـ نباشد، هيچ تضميني وجود ندارد كه پاي بند به رعايت حقوق همسر و زندگي مشترك باشد (مظاهري، 1374) 2ـ18ـ2ـ اخلاق نيك: منظور از اخلاق نيك تنها خنده رويي و خوش اخلاقي نيست. زيرا خنديدن و غيره در بعضي از مواقع نه تنها مطابق اخلاق نيست، بلكه ضد اخلاق است. منظور از اخلاق نيك «صفات و خلق و خويهاي پسنديده در نظر عقل و شرع» مي باشد. خوش زباني و بدزباني، بزرگواري و وحدت، خوش خلقي و كج خلقي، حق پذيري و لجاجت، تواضع عاقلانه و تكبر و غرور احمقانه، راستگويي ودروغ گويي، وقار، متانت، سبكي و هرزگي، حسن ظن و سوظن، بامحبت و عاطفه بودن، بي محبتي و بي عاطفگي، گذشت و كينه توزي، مودب بودن و بي ادبي، شجاعت و ترس، نرم خويي و خشونت و ... ناگفته نماند كه زندگي زن و مرد در محيط خانوادگي احتياج به اخلاق دارد، زيرا تنها در پرتو قانون نمي توان زندگي كرد و همه انبياء نيز به خاطر زنده كردن اصول اخلاقي مبعوث شده اند. (رشيدپور، 1371) 2ـ18ـ3ـ رعايت اصول كفويت: در تركيبات شيميايي دو عنصري كه با يكديگر تركيب مي شوند، هر قدر از نظر هويت وجودي به يكديگر نزديكتر باشند، تركيب آن دو استوارتر و عميق تر انجام خواهد شد. و اگر بين دو عنصر تقارن و پيوندي وجود نداشته باشد، تركيب سست و لرزان است و پس از زمان كوتاهي از بين خواهد رفت. ازدواج نيز نوعي تركيب است. و هر قدر روحيات دختر و پسر به يكديگر نزديكتر باشد، پيوند ازدواج آن دو از استحكام بيشتري برخوردار خواهد بود. بنابراين براي اينكه دختر و پسري به ازدواج استواري دست يابند، بايد هر دوپايه اصول كفويت و همانندي را در ابعاد جسمي، روحي، رواني و فرهنگي و علمي رعايت كنند. به نظر مي رسد كه تحصيل به عنوان معياري درگزينش همسر مطرح است وگرايش انسانها به گزينش همسري مشابه از نظر تحصيل به چشم مي خورد. همسان همسري در اكثر موارد «در جوامع بسته» به معناي همگوني طبقاتي نيز هست. در چنين جوامعي سطح تحصيلات و سطح طبقاتي در ارتباط تنگاتنگي قرار دارد. تحصيلات معمول، همچون شاخصي در نوع فرهنگ، انديشه و جهان بيني انسانهاست. پس سنخيت تحصيلي به معناي تشابه ديدگاهها نيز هست.(ساروخاني، 1370) لازم است طرفين، فلسفه ي انديشيده اي درباره زندگي داشته باشند، رشد فكري و عاطفي شان كافي و مناسب باشد، قادر باشند كه احساسات و عواطف خود را در موارد بحراني كنترل كنند تا امكان تحليل مسائل موجود باشد، حتي نظرات سياسي و اجتماعي شان هماهنگ بوده و يا لااقل ضد هم نباشند و غيره. (قائمي ، 1355) 2ـ18ـ4ـ توجه به تناسب سني و جسمي: چنين به نظر مي رسد كه فاصله وسيع سني، احتمال عدم تفاهم را افزون مي بخشد اما نبايد تصور كرد كه در هر ازدواج با فاصله سني، زن و شوهر در معرض آسيب قرار خواهند گرفت. در بسياري از موارد، وجود علايق مسلط به آرمان مشترك تحصيلات بالا و مشابه و ... چنان اثري به ديگر متغيرها خواهد گذاشت كه پيوند زناشويي را سخت دوام خواهد بخشيد. (ساروخاني، 1370) تجربه نشان داده وقتي اختلاف سني بين دختر و پسر زياد باشد؛ پس از گذشت سالياني چند استكام خانواده، دچار تزلزل مي شود. البته بديهي است كه همانندي كامل بصورت تطابق امكان پذير نيست ولي اين عدم امكان نمي تواند از رعايت همانندي نسبي ممانعت به عمل آورد.(رشيدپور، 1374) رشد تن مساله اي مهم درزندگي زناشويي است و در اين زمينه بايد تناسبي داشته باشد تا منجر به عواقب تلخ نگردد، سلامت تني، قدرت و قوت نسبي و هماهنگي اين مسائل در بين زوجين تا حدود زيادي بايد مورد توجه قرار گيرد تا از عشق و محبت و از زندگي در كنار هم لذت ببرند. (قائمي، 1355 نقل از جعفري) 2ـ18ـ5ـ سلامت جسمي و روحي : در موفقيت و سعادت زندگي مشترك، نقش مهمي به عهده دارد بعضي از بيماريهاي جسمي و رواني، اهميت ندارند و مانع انجام وظايف همسري نشده و لطمه اي به زندگي نمي زند و مي توان آنرا تحمل كرد و يا با معالجه و مراقبت ودرمان آنرا برطرف نمود بحث ما مربوط به اينگونه بيماريها نيست، بلكه آنچه بايد در زمينه انتخاب همسر مورد توجه قرار گيرد، بيماريها و نقصها و معلوليتهاي جسمي و روحي عميق و غيرقابل درمان است كه در طول عمر همراه انسان است و تحملش براي همسر سخت است؛ و مانع ايفاي نقش همسري مي شود. همسر بايد همسرش را دوست داشته باشد تا بتواند با او به خوبي زندگي كرده و بعضي از اين نقصها مانع اين دوست داشتن است. توجه نكردن به اين امر و برخورد احساسي و غير تعقلي با آن، ممكن است لطمه هاي سنگيني به زندگي بزند. (مظاهري، 1374) 2ـ18ـ6ـ علم و دانش: علم و دانش در سعادت انسان تاثير بسياري دارد. طلب دانش بر هر زن و مرد مسلمان واجب است و در تكامل رشد زندگي و انجام وظايف همسري و تربيت فرزند و ... تاثير نيكويي دارد. اما اين خصوصيات نيز نه شرط كمال است و نه ركن و اساس. و بايد در كنار صفات و معيارهاي اصلي و اساسي بررسي شود، نه مستقل، علم بدون تعهد و ايمان هميشه مضر است، همانند زيبايي بدون ايمان و عفت. (همان ، 1374) 2ـ18ـ7ـ زيبايي : زيبايي، يك امتياز است. و در شيريني و سعادت زندگي زناشويي تاثير دارد. انسانهايي كه مي خواهند به عنوان همسر و ياور، كانوني سعادتمندانه تشكيل دهند و تا پايان عمر در كنار هم با صفا و صميميت و عشق و محبت زندگي كنند؛ لازم است، يكديگر را از هر جهت دوست داشته باشند و از اندام، چهره، شكل و ظاهر هم خوششان بيايد. زيبايي يك معيار و اندازه معين و قانوني ندارد، كه بشود افراد را با آن سنجيد، بلكه تا حدودي به سليقه افراد بستگي دارد و حتي ممكن است فردي در نظر كسي زيبا باشد و درنظر ديگري زشت. زيبايي به عنوان يك ركن اساسي و معيار مستقل، در زندگي زناشويي مطرح نيست بلكه يك «صفت كمالي» است كه اگر با صفات و معيارهاي اساسي همراه باشد ارزش دارد و گرنه خير. (مظاهري ، 1374) 2ـ19ـ پژوهشهاي انجام شده در زمينه تفكرات غيرمنطقي و ملاك گزيني ازدواج. در زمينه تاثير تفكرات غير منطقي بر معيارگزيني دانشجويان براي ازدواج تحقيقي صورت نگرفته است. ولي در اينجا تحقيقات انجام شده در زمينه تفكرات غيرمنطقي وملاكهاي همسرگزيني به طور جداگانه آورده مي شود: ـ فرحبخش (1372) در يك پژوهش، به بررسي ميزان عقايد غيرمنطقي درگروهي از افراد عادي و بيماران افسرده اي كه به مراكز روانپزشكي شهر اصفهان مراجعه نموده بودند پرداخت، نتايج اين پژوهش نشان دد كه بين افراد عادي و بيماران افسرده در زمينه تفكرات غيرمنطقي توقع تاييد ديگران، انتظار بالا از خود، سرزنش خود، واكنش همراه با ناكامي، اجتناب از مشكل، درماندگي براي تغيير ، و كمال گرايي تفاوت معني داري وجود دارد. و در زمينه ساير تفكرات غيرمنطقي اين دو گروه تفاوت معني داري مشاهده نشد. (نقل از كردي) ـ قاسمي (1372) در پژوهشي تحت عنوان رابطه تفكر با افسردگي در بين دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تهران، نتيجه گرفت كه، بين طرز تفكر غيرمنطقي و افسردگي ارتباط وجود دارد؛ و دانش آموزان با تفكر غيرمنطقي، نسبت به دانش آموزان با تفكر منطقي، افسرده تر هستند. همچنين طرز تفكر پسران، منطقي تر از دختران است. وديگر اينكه منطقه آموزشي دانش آموزان با افسردگي آنها رابطه دارد. (نقل از گردي) ـ سليمانيان (1373)، در پژوهشي تحت عنوان بررسي تفكر غيرمنطقي ونارضايتي زناشويي در دانشجويان معلم متاهل دانشگاه آزاد شهرستان بجنورد، در مورد نتايج حاصله مي گويد: هيچگونه تفاوت معني داري بين ميزان تفكرات غيرمنطقي در زنان و مردان مشاهده نشده است. ضمن اينكه ميزان نارضايتي زناشويي در زنان بيشتر از مردان است. بالاخره اينكه، در باورهاي غيرمنطقي بيش دلواپسي اضطرابي و توقع تاييد ديگران، ميانگين نمرات مردان بطور معني داري بيشتر از زنان بوده و در باور غيرمنطقي اجتناب از مشكل، ميانگين نمرات زنان بطور معني داري بيشتر از مردان بود. (نقل از كردي) ـ زيارتي نصرآبادي (1379) به بررسي رابطه ميان تفكرات غيرمنطقي و سلامت رواني، در دانشجويان دانشگاه كاشان در سال تحصيلي 78ـ77 پرداخت. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان داد كه اولاً ميان باورهاي غيرمنطقي و سلامت روان دانشجويان در سطح 001/0= رابطه معني داري وجود دارد. ثانياً ، باورهاي غيرمنطقي نگراني زياد توام با اضطراب، انتظار بيش از حد از خود و توقع تاييد ديگران، در پيش بيني واريانس سلامت روان سهم معني داري، در سطح 001/0= دارند. همچنين نتايج مجذور همبستگي چند گانه 2R نشان مي دهد كه بيش از 9/23 درصد از واريانس سلامت روان، بوسيله سه متغير فوق پيش بيني مي شود. همچنين يافته هاي اين تحقيق حاكي از آن است كه هيچگونه تفاوت معني داري، بين ميزان تفكرات غير منطقي در دانشجويان دختر و پسر وجود ندارد (نقل از كردي) ـ اميني جمال (1376 ) در يك بررسي روي تاثيرات تفكرات غيرمنطقي دبيران زن و مرد شاغل در مدارس متوسطه شهرستان سنندج بر ميزان رضايت شغلي آنها، به اين نتيجه رسيد كه بين ميزان تفكرات غير منطقي دو جنس زن و مرد در سطح 05/0 تفاوت معني داري وجود دارد. و مقايسه انواع تفكرات غير منطقي در دو جنس زن و مرد نشان داد كه در انواع تفكرات تفاوت معني داري بين زنان و مردان وجود ندارد. ـ در تحقيقات تروكسي و پل (1992) نشان داده شده كه باورها و انتظارات غيرمنطقي و غير واقعي، يك عامل شناخته شده و مهم در بروز اختلافات زناشويي است. در همين ارتباط كاظمي (1366) اظهار مي دارد كه در كشورهاي پيشرفته جهان حدود 90% جدايي ها از نارسايي هاي رواني و هيجاني و خصوصاً تفكرات غيرمنطقي زوجها به وجود مي آيد. مطالعه آمار طلاق و جدايي ها نشان داده كه وجود بدبيني در مرد يا زن، مهمترين عامل جدايي هاست. حدود 60% افراد در اين زمينه، يعني وجود تفكرات غيرمنطقي از هم جدا شده اند. (نقل از مومن زاده) كينانن و همكاران (1991)، درمطالعه اي بر روي 157 زوج دانشجو ميزان ارتباط كلامي و ابراز احساسا ت آنها را در گروه سازگار و ناسازگار، مورد بررسي قرار دادند؛ كه نتايج تحقيق چنين بود: زوجهايي كه سازگاري بيشتري داشتند، بيشتر از زوجهاي ناسازگار، افكار، احساسات و انتظارات يكديگر، را مي پذيرفتند .در اين گروه حتي احساسات نامطلوب هم بيان مي شد و به اندازه احساسات مطلوب مورد توجه قرار مي گرفت. زوجها براي احساسات يكديگر اهميت قائل مي شدند و در مقايسه با اين گروه، زوجهاي ناسازگار به طور معناداري از برقراري ارتباط كلامي، امتناع مي كردند و حاضر نبودند هيچ يك از احساسات خود را ابراز كنند. (نقل از مومن زاده) در تحقيقات گسترده ديگري كه روان شناسان انجام داده اند به يك نتيجه كلي رسيده اند كه در زمينه رضايت از زندگي زناشويي، برداشت زن و شوهر از رفتار يكديگر، بيشتر از خود رفتار حائز اهميت است. يعني تفكر، توقع و انتظاري كه فرد راجع به يك موضوع دارد، از خود موضوع اهميت بيشتري دارد. (بك 1369 نقل از مومن زاده) در تاييد اين موضوع، آريا شمس متولي (1376) اظهار مي دارد كه در اغلب موارد جدايي ها نتيجه توقعات بيجاي احساسي و عاطفي زوجين از همديگر ، سوءظن بي مورد، نداشتن صبر و گذشت در زندگي، حسادت بيش از حد زن و شوهر، پرخاشگري و خودخواهي بي مورد، صورت مي پذيرد. (نقل از مومن زاده) مومن زاده، در پژوهشي كه تحت عنوان ارتباط تفكرات غيرمنطقي و الگوهاي دلبستگي با سازگاري زناشويي انجام داده است، نتيجه گرفته كه ارتباط منفي و معني داري بين تفكرات غير منطقي به جز تفكرات عدم كنترل هيجانات و كمال طلبي ـ و سازگاري زناشويي وجود دارد. و بين تفكرات توقع بيش از حد، واكنش نوميدي، دلواپسي اضطرابي، اجتناب از مشكلات، درماندگي نسبت به تغيير خويشتن و كمال طلبي در الگوهاي مختلف دلبستگي، تفاوت معني دار و مثبتي وجود داشت. همچنين، ارتباط معناداري بين باورها نگرشها و تفكرات با نحوه ارتباطات زناشويي زوجها وجود دارد، در زمينه ملاكهاي ازدواج و همسرگزيني نيز تحقيقاتي انجام گرفته كه به پاره اي از آنها اشاره مي شود: تحقيقي، در مورد تاثير زمينه هاي اقتصادي اجتماعي و شيوه همسرگزيني در ميان دانشجويان شيراز توسط جهانگير زاده (1375) در سال تحصيلي 75ـ74 انجام شده است. كه روي 492 نفر از دانشجويان متاهل، و با استفاده از نمونه گيري طبقه اي انجام گرفته نتايج نشان داد كه در بين مردان معيارهاي مذهبي مشترك بالاترين و دارا بودن مسكن مستقل توسط همسر آينده، پايين ترين اولويت را به خود اختصاص داده اند. در بين زنان پاسخگو بالاترين اولويت اخلاق و رفتار خوش و پايين ترين آن فرزند آوري همسر آينده مشخص گرديد. پاسخهاي حاصله نشان از آن داشت كه در بين زنان و مردان، هيچ يك از ويژگي هاي انتخابي از درجه و امتياز مساوي برخوردار نبودند (نقل از جعفري 1381) ـ شهابي (1370) در پژوهش ديگري، آرمانهاي زوجيت و همسرگزيني در شهر تهران بررسي شد در اين پژوهش در ارتباط با ازدواج، عواملي بدين عنوان مطرح گرديد: فاصله سني مناسب، فاصله اجتماعي مناسب، تحصيلات عاليه، و عوامل مذهبي از اهميت قابل توجهي در بين آزمودنيها برخوردار است. (نقل از جعفري 1381) بنجامين و همكارانش، طي تحقيقات و مطالعاتي كه بر روي سعادتمندي و خودكشي افراد داشته اند به اين نتيجه رسيده اند كه، معيارهاي تغيير ازدواج ازجمله مذهب، و شغل مي تواند افراد را سعادتمند ويا آنها را به خودكشي رهنمون كند. يكي از دلايل مطرح خوشبختي و يا عدم آنرا، متغير بودن ملاكها و انتخاب مي داند. (بنجامين و همكاران 1994 نقل از جعفري) ـ جونز وآتودر (1991) با بررسي كه بر روي اعتقادات و افكار هذياني صورت داد، به اين نتيجه رسيد كه همانطور كه اين افكار مي تواند در هر فرهنگي نفوذ كند و انتقال يابند، معيارهاي ازدواج و ملاك موفقيت آن نيز، مي تواند قابل انتقال به فرهنگهاي ديگرباشد، چه اين ملاكها، مخالف يا موافق آن فرهنگ باشد. (نقل از جعفري 1381) ـ برنت در تحقيق خود با نام تحرك اجتماعي و ازدواج، مشاهده مي كند كه در 71% ازدواجها نظام فكري و سطح تحصيلات زن و شوهر يكي بوده است. (نقل از جعفري) منابع 1) آليس، آلبرت ـ رابرت هارپر (1381) زندگي عاقلانه، ترجمه مهرداد فيروزبخت، چاپ سوم، انتشارات رشد 2) آليس، آلبرت، روان درماني انسان گرايي ، ترجمه احمد اعتمادي ـ جزوه كلاسي ـ تهران، دانشكده علوم تربيتي و روان شناسي علامه طباطبائي 3) اليس آلبرت (1381) ، هيچ چيز نمي تواند ناراحتم كند ـ آره هيچ چيز، مترجمان: مهرداد فيروزبخت و حسين عرفاني ـ تهران، خدمات فرهنگي رسا 4) اعزازي، شهلا (1380) جامعه شناسي خانواده، چاپ دوم، تهران، نشر رودكي 5) اميني، ابراهيم، نقش ايمان در تحكيم بنيان خانواده (نشريه ماهيانه آموزشي، تربيتي پيوند) شماره 186 6) استادي، رضا(1374)، بررسي رابطه بين باورهاي غيرمنطقي و عزت نفس در دانش آموزان پايه چهارم دبيرستانهاي شهر تهران،پايان نامه کارشناسي ارشد دانشكده علوم تربيتي وروان شناسي علامه طباطبائي 7) اتكينسون، ريتال اتكينسون، ريچارد و هيلگارد، ارنست (1369) زمينه روان شناسي جلددوم ت: محمدنقي براهني و همكاران، تهران انتشارات رشد 8) بك، آئرون تي (1369) شناخت درماني و روان شناسي افسردگي ترجمه: مهدي قراچه داغي چاپ اول تهران نشر ويسي 9) بك آئرون تي (1369) عشق هرگز كافي نيست. ترجمه مهدي قراچه داغي چاپ اول تهران انتشارات نيوند 10) جعفري بوئين، احسان (1381) بررسي معيارهاي همسرگزيني در بين دانشجويان دانشگاه فردوسي، پايان نامه كارشناسي دانشگاه علوم بهزيستي 11) حسيني بيرجندي، سيدمهدي (1375) مشاوره در آستانه ازدواج، چاپ اول، تهران انتشارات آواي نور 12) دلاور، علي (1381) روش تحقيق در روان شناسي و علوم تربيتي ، تهران، نشر ويرايش 13) رشيد پور، مجيد (1373) مراحل ازدواج، چاپ ششم انتشارات بدر 14) ساروخاني، باقر (1370) مقدمه اي بر جامعه شناسي خانواده، ج اول، تهران انتشارات سروش 15) شفيعي، مازندراني ، سيد محمد (1376) راز خوشبختي ـ تهران موسسه فرهنگي انتشارات شفق 16) فرجاد، محمدحسين، (1372) آسيب شناسي خانواده و طلاق، تهران، انتشارات منصوري 17) گردي، فلور (1381) بررسي رابطه بين تفكرات غيرمنطقي و سلامت رواني دانشجويان دانشگاه شهيد بهشتي تهران، دانشكده علوم تربيتي و روان شناسي شهيد بهشتي 18) مظاهري، علي اكبري (1362) اخلاق خانواده، تهران انتشارات شفق 19) مصلحتي، حسين (1379) ازدواج و ازدواج درماني ـ تهران ـ نشر البرز 20) مهدوي، محمد صادق (1377) بررسي تطبيقي تغييرات ازدواج . تهران انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي 21) مومن زاده (1381) فريد، بررسي رابطه تفكرات غيرمنطقي و الگوهاي دلبستگي با سازگاري زناشويي 22) هومن، حيدرعلي (1380) شناخت روش علمي در علوم رفتار (پايه هاي پژوهش) تهران نشر پارسا