مبانی نظری وپیشینه تحقیق مشتاق کردن دانش آموزان به نماز

مبانی نظری وپیشینه تحقیق مشتاق کردن دانش آموزان به نماز (docx) 21 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 21 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

مبانی نظری وپیشینه تحقیق مشتاق کردن دانش آموزان به نماز مبانی نظری چگونه آنان را مشتاق کنیم ؟ از آنجا که نماز تجلی انسان بسوی خالق لایزال هستی است . انسان با خواندن نماز و ارتباط با خدا ، نه تنها دچار مشکلات و معضلات زندگی نمی شود بلکه مسیر زندگی را با آرامش و بدون دغدغه خاطر سپری می کند کسانی که از رکوع و سجود در برابر خداوند خود ابا ندارند روح غرور و نخوت در تمامی افکار و اعمالشان منعکس است . با توجه به این مطلب که گرایش کودکان و نوجوانان به سوی بی نمازی زیاد شده است . ضرورتاً به بیان مطلبی در خصوص جذب و گرایش کودکان و نوجوانان به نماز می پردازیم. بی تردید هجوم زرق و برق استکبار و شیاطین ، هواهای نفسانی و مسائل مادی ، دل و فطرت کودکان و نوجوانان کشور را می رباید و از آنان جوانانی بی بند وبار و لاابالی می سازد چنانچه نماز در فطرت و ذات جوانان جای نگیرد این نابسامانی جلوه حقیقی جوانان را لکه دار می کند. رسانه ، مهمترین نقش سازنده را در بین سازمانهای دیگر دارد رسانه است که می تواند با برنامه ها ونمایش آثار و برکات نماز ، جوانان رابسوی اهداف تعالی اسلام سوق دهد . کودکان و نوجوانان با الگوگیری و مشاهده ی برنامه های نماز در صدا وسیما و رسانه ها بسوی خواندن نماز گرایش می یابند پایه های تربیت دینی ، رسانه و نحوه رساندن پیام نماز درصدر اسلام ، تاثیر رسانه در گرایش کودکان و نوجوانان به نماز و استفاده از تجارب جذاب روحانیت از مباحثی است که به آنها می پردازیم. نماز، تعلیم وبه خاک افتادن بنده در مقابل عظمت کبریایی پرودگار عالمیان است . نماز ساده ترین وعالی ترین وسیله ی ابزار دوستی با خداست . نماز تشکر از خالق به زبان مخلوق در برابر نعمتهای بیکران او به الفاظ خداوند است. نماز ، گناهان را همچون برگهای پائیزی می ریزد غل و زنجیرهای معاصی را از گردن ، می گشاید اینک که نماز اینگونه روح پرور انسان ساز است باید پرسید چه کنیم تا دانش آموزان و نوجوانان از این عطیه الهی بهرمند شوند و جان و روح خویش را در زلال نماز شستشو دهند. بی تردید رسانه و مدارس ، نقش موثری در گرایش کودکان ،نوجوانان و جوانان به تعهد دینی و اقامه ی فریضه نماز دارند. از آنجا که به تصویر کشیدن تصاویر مربوط به نماز ، نمازهای فرادی ، نمازهای جماعت ، نماز اعیاد مذهبی و دعاها ، فرزندان میهن اسلامی را بسوی اهداف عالی نماز سوق می دهد. کودکان از طریق مشاهده و تقلید یاد می گیرند که چگونه نماز بخوانند وچگونه در صف عاشقان معبود قرار گیرند . بیان داستاهای مذهبی و نمایش الگوهای رفتاری در گرایش نوجوانان نقش اساسی دارد . نمایش فیلمهای خانوادگی واجرای نماز توسط والدین اجرای نماز در ادارات و اماکن عمومی ، اجرای نماز در پارک ها وباغها و... مشوق خوبی برای کودکان و نوجوانان به امر نماز است.www.edune.ir)) چرا نماز می خوانیم ؟ قرآن به عنوان کتاب هدایتگر مسلمانان ، تاکید بر اقامه نماز ، مخصوصاً توسط جوانان و نوجوانان دارد و خداوند نماز را بر جوانان واجب کرده است با خواندن نماز انس با خدا و ارتباط با خالق هستی افزایش می یابد . نماز معراج مومن است ، جنبه سازندگی و بازدارندگی نماز ، یکی از ابعاد مهم نماز است که انسان را از بدی و فحشا باز می دارد. مقام و منزلت نماز چنان است که چهره ائمه معصومین در هنگام نماز تغییر رنگ می داد .نماز انسان را در بعد سیاسی در جهت دفاع از حقوق خود ومسلمین بیدار می نماید . نماز به انسان نظم می دهد و زندگی را هم از جهت ظاهری و هم از جهت باطنی دارای اصولی منظم و شایسته می سازد . نماز به انسان قدرت بی نهایتی اعطا می کند که هرگز در برابر قدرتهای کاذب و کافر سر تعظیم فرود نیاورد و در نهایت نماز آرامش دهنده ی قلبهاست. نماز کودکان را سرسری نگیرید نماز از ارکان متعالی و از رشته های مستحکم ارتباطی میان صانع وصنع در دین مبین اسلام است ارتباط اهل راز با خداوند از خود دور شدن و به خداوند نزدیک شدن ، همه وهمه با انجام مراسم ویژه ای به نام نماز امکان پذیر است.اگر انسان بداند نماز چیست ؟ و نیز بداند که انسان می تواند هویت اصلی خویش را در ارتباط با معبود منسجم و آن را دریافت کند . غفلت از نماز رایک خسران مادی ومعنوی می داند. آری ، نمازگزار خود را در دنیا بدون تلکیف و سرگردان نمی داند و با اندیشه در اهداف زندگی ، مشغول برنامه ریزی برای آینده می شود اعتقاد به خداوند را به عنوان حلّال مشکلات برای رسیدن به آرامش در بحران می داند آن را تجربه و درک می کند از سوی دیگر بی توجهی به نماز از سوی محیط و نیز خود فرد ، روح طغیان گر و عصیانگر را تقویت می کند و سهل انگاری در دیگر امور را نیز خوب می داند. امام صادق (ع) می فرمودند(( از سنین 6 تا 7 سالگی ، کودک را به نماز وادار کنید و در ترک آن ، او را مواخذه کنید )). این دستورات ، اهمیت دوره نوجوانی و کودکی را در شکل گیریهای مذهبی و اجتماعی یادآوری می کند . میان زندگی اجتماعی و سیاسی انسان و زندگی معنوی و فردی او تعاملی عجیب وجود دارد به طوری که بی نمازی یک نوجوان یا جوان می تواند در دزدی ، رشوه خواری ونیز اعمال ناهنجار اجتماعی موثر باشد و انجام این رذایل نیز بر حیات نماز و روحانیت آن ، تاثیر متقابل دارد. اسلام بیش از 14 قرن پیش ، پرچم هدایت بشریت را به دست گرفته آنها را که خواستار سعادت هستند به زیر لوای خود فرا می خواند . اکنون که در کشور ما نوای اسلام سر داده می شود و به برکت این آئین مقدس ، قدم در راه رقابت های جهانی می گذاریم ، چرا برخی از افراد به ویژه جوانان به رفتارهای دینی از جمله نماز ، کم رغبتی نشان می دهند ! چه علتی موجب نفوذ بی رغبتی واجباتی نظیر نماز در دل جوانان و نوجوانان می شود!(www.aftab.ir) نقش خانواده در تربیت دینی کودکان چون که با کودک سر وکارت افتاد پس زبان کودکی باید گشاد ( رشید پور ،1380) خانواده نهاد مقدس وامنی است که هر جامعه ای را سازمان دهی و پی ریزی می کند و سلامت و سعادت هر جامعه به داشتن کانون گرم و سالم خانواده بستگی دارد. انتقال ارزشهای دینی واخلاقی در هر جامعه در وهله اول به عهده خانواده است در خانواده ای که میان والدین و فرزند ، ارتباط فرهنگی ، متزلزل می شود ، فرزندان آن خانواده دچار بی هویتی فرهنگی و سردرگمی می شوند . عوامل اجتماعی زیر می تواند تبلیغات مثبت برای گسترش نماز در جامعه را کم اثرکند: الف) اعتقاد نداشتن به تدین در خانواده هایی که در آنها مقوله ای به نام دین هویت ندارد اگر فرزندی وجود داشته باشد چه انتظاری می رود که بر خلاف فکر و اندیشه پدر و مادرش به اموری نظیر خدا ، قیامت ، و...معتقد شود عضو این خانواده از جمعیت نماز گزار قیام ، سجود و رکوعشان لذت می برد ولی باز پایش در رفتن می لنگد انسانی که معتقد به خدا و قیامت نیست لزومی نمی بیند که شبانه روز چند نوبت نماز بخواند یا روزه بگیرد و به فکر جواب دادن به پاسخ و پرسشهای قیامت هم نیست . پدر ومادر بی ایمان و بی اعتقاد کانون اصلی پرورش فرزندان بی اعتقاد هستند. ب) توجه نکردن به مقوله تربیت اخلاقی : چه بسیار والدینی که به تربیت جسمی فرزند اهمیت می دهند اما چشم از تربیت دینی فرزندان خود پوشیده اند و اعتقاد دارند که فرزند باید آزاد باشد. پیامبر اکرم (ص) در این باره فرموده اند : « بدا به حال بچه های دوره آخرالزمان از دست پدر ومادر ایشان ، به خاطر این که پدر ومادرها به فکر دنیای بچه هایشان هستند اما به فکر آخرت آنها نیستند، به فکر تامین آتیه برای اولادشان هستند ، اما به فکر تربیت صحیح ، ادب و دین آنها نیستند ». بعد فرموده اند : « من بری هستم از اینگونه مردم و آنها هم از من بری هستند ». بنابراین هسته اولیه علت بی رغبتی جوانان ریشه در نحوه نگرش پدر ومادر بر جنبه های رفتارهای دینی دارد . از سوی دیگر والدینی که خود عبادت کاملی دارند اما لزومی نمی بینند که آنها را به فرزندان منتقل کنند و معتقدند که هر کس در آخرت ، خود جوابگوی اعمالش است . این دسته از والدین نه فقط دنیا وآخرت فرزندان را تباه می کنند بلکه آخرت خود را هم نابود می کنند. پ) آشنا نبودن با ابزارهای کنترل : خانواده هایی هستند که خود دیندار ومعتقدند و فرزندان مقدسی نیز دارنداما پس از آموزش احکام ، آنها را به حال خود رها می کنند ، مشغله کاری و امور منزل و اداره موجب این شکاف ارتباطی می شود در این شرایط عضو خانواده به دور از چشم والدین دستخوش آلودگی می شود. والدین باید با دلسوزی و نظارت مستمر ، عقاید و اجرای فرایض الهی را ریشه دار کنند بنابراین تذکر مداوم که آن هم دارای شرایط خاصی است می تواند آموزش فرایض دینی از جمله نماز واجبات را بهینه کند. ت) سخت گیری وخشونت : زیر فشارهای شدیدوکتک قرار دادن بچه ها از سوی خانواده ، سرخوردگی زیادی نسبت به اعتقادات دینی به وجود می آورد ،این احساس ناخوشایند برای اقامه مناسک دینی ایجاد شده تا جوانی و بزرگسالی ادامه پیدا می کند . امروزه بیش از هر چیز به ابزارهای روانی و اجتماعی جذاب ، ساده و موثر برای اقامه نماز نیاز داریم آیا فردی که با آرامش و منطق به نماز خوانده می شود فردا که لذت عبادت را چشید به نوافل نخواهد پرداخت؟! ث)آموزش نادرست والدین : به طور مطمئن خانواده های مسلمان با آموزش ناصواب فرزندان درباره نماز قصد ستیز بادین را ندارند . اما ناخودآگاه به دین ضربه می زنند بویژه در آموزش دین ودینداری نباید خرافات و عرق را بر احکام دین و روشهای منطقی ارجحیت داد با جوانان نباید زیاد از عقوبت و عذاب صحبت کرد بلکه باید با بیشتر از ثواب و پاداشهای شیرین گفت تا جوانان و نوجوانان جذب نماز شوند. ج ) رفتارهای نادرست : بد اخلاقی ، بد زبانی ونقاط ضعف رفتارهای دینی خود را بیان کردن ، موجب گریز از دین می شود چگونه می توانند نوجوانان و جوانان را تحت تاثیرمسائل مذهبی قرار دهند؟ نقش جامعه الف) الگوسازی غلط : برخی از گروه ها ، رسانه ها ومطبوعات یک سویه عوامل بیگانه را الگو سازی می کنند زمانی که اندیشه غربی به جای اندیشه اسلامی تبلیغ شود جوان در عمل دچار تزلزل می شود و شاید به سمت اعتقادات غربی هم سوق پیدا کند. ب) مبلغ نماها : انسان های ریاکار به دنبال جاه ومقام اجتماعی در لباس شیادی ، بلا وضربه ای به دین وارد می کنند که امروزه از این نقطه ، ضربات مهلکی به دین وارد شده و می شود زمانی که اعمال و عبادات در جامعه توام با تظاهرات روح نداشته و به دل و جان نمی نشینند .نتیجه این تظاهرهای شیادی ها ، بی تفاوتی وخستگی طالب دین می شود. پ)نارسایی مکان ها و امکانات برپایی نماز طولانی بودن برنامه نماز ، فقدان امکانات وضو گرفتن و همه عواملی که به نماز خانه و غیره مربوط است به اقبال نداشتن جوانان به نماز می افزاید آموزش و تربیت ائمه جماعات و تغذیه آنها به طور مداوم از نظر آشنایی با علوم دین و نیاز مندی های نماز و بکارگیری امامان جماعت آگاه و با قرائت صحیح به جذابیت نماز کمک فراوان می کند. راهکار مناسب : علاوه بر شرکت اساتید صاحب نام وصاحب شهرت در نمازهای جماعت ، ارائه پاسخ های علمی و قانع کننده به سوالات مذهبی نمازگزاران ، آگاهی بخشی به نمازگزاران درباره فلسفه نماز ، عامل بودن توصیه کنندگان به نماز ، بیان زندگی بزرگان دین و احیا کنندگان نماز در طول تاریخ ، اجتناب از روشهای خشن ، توبیخ ، تنبیه ، تهدید ، تمسخر و غیره در امر نماز ، اجتناب از اجبار و جلوگیری از ریا در فرهنگ نماز ، استقبال پر جاذبه از نمازگزاران در مساجد به ویژه جوانان و گوش دادن به حرف های جوانان در مساجد می تواند برای حذف آثار منفی تبلیغ کلامی صرف برای نماز موثر باشد . جوان به علت برخورداری از حس کنجکاوی و دقت نظر شدید ، همواره محیط اطراف خود را زیر نظر دارد.چنین فردی به خاطر دقت و تیزبینی نسبت به محیط اطراف و رفتارهای اطرافیان ، جایگاه خود و نحوه برخورد با پدیده های اجتماعی را طراحی می کند . مواجهه با دو گانگی در رفتار و کردار برخی مبلغان یکی از مهمترین عوامل دلزدگی جوان از دین و دین داران است. دعوت به ساده زیستی ، عدالت ، سلامت اخلاقی ومالی ، پرهیز از دروغ و تهمت و حسادت از جمله تعالیمی است که معمولاً برخی از مبلغان به آن نمی پردازند. عمل گزینشی به تعالیم دینی و ملاحظات منافع شخصی و گروهی در حوزه سیاست و اقتصاد تاثیری عمیق در نگرش نمازگزار به ویژه جوان به دین دارد. بنابراین باید تلاش کرد که با ارائه الگوهای علمی مناسب از انحراف فکری آنها جلوگیری کرد و به آنان آموخت که حساب دین داران و متولیان امر دین را نبایدبا دین یکی کرد. نقش تمهیدی جهت زمینه سازی اعمال عبادی و نماز در کودکان اول باید تمهیدات لازم فراهم شود و اقداماتی به عمل آید . چنانچه پیامبر (ص) فرمودند : هنگام تولد کودک در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه خوانده شود با اینکه این دو عمل مستحب است. ولی یک نوع آماده سازی برای سال های آینده او می باشد. امام چهارم (ع) در روایتی می فرماید : وقتی کودکی به سن سه سالگی رسید به او بگوئید لااله الا الله را بگوئید و بعد از چند ماه نام پیامبر اسلام محمد (ص) را بر زبان جاری کند در سن چهارسالگی بر پیامبر درود بفرستد در پنج سالگی او را رو به قبله بنشانید و در6 سالگی رکوع و سجده را به او بیاموزید و در هفت سالگی شستن دستها را به او آموزش بدهید ( وضو گرفتن )همه اینها نقش تمهیداتی دارند و این امر و عواملی از این قبیل آنها را برای انجام عبادت در کودکی و دوران بلوغ آماده می کند که به آن نقش تمهیداتی گفته می شود. نقش الگویی معلم فضای تعلیم و تربیت زیر پوشش عناصر گوناگونی قرار داردکه همه آنها می توانند برای شاگردان الگو و سرمشق باشند مانند حیاط مدرسه ، فضای کلاس ، معلم ، مدیر، ناظم ، شاگردان و همه پدیده هایی که در مدرسه به چشم می خورند و با شاگردان مدرسه پیوند و تماس دارند . مع الوصف هیچ عنصری از عناصر مدرسه نمی تواند همانند معلم و به اندازه او الگو ساز باشد . معلم به خاطر نفوذ معنوی با تمام رفتارش ، الگوها و سرمشق هایی در اختیار شاگردان قرار می دهد . شخصیت معلم دارای اثرعمیق و پایدار در افکار و قلوب شاگردان می باشد . اطفال و نوجوانان در سنینی از عمرقرار دارند که تمام جلوه گاههای افکار و احساسهای درونی معلم را معیاری برای افکار و اعمال خویش قرار می دهند. تمام حرکات و سکنات و اشارات و حتی واژه هایی که معلم در خلال انجام وظیفه تعلیم از آنها استفاده می کند به شدت در کودکان و نوجوانان اثر می گذارد به خصوص خرد سالان بیش از نوجوانان تحت تاثیر گفتار و کردار معلم قرار دارند و از تمام مظاهر وجودی معلم ، نمونه برداری می کنند ( شکوهی یکتا ، 1377). معلم ، غذای روح وعقل و مایه های دینی شاگرد را فراهم می آورد و طبیعت او را با عادات می آمیزد و آداب و آئین رفتار را در وی تثبیت می نماید و بالاخره شاگرد آداب و سرمشقهایی از معلم کسب می کند که زدودن آن بسیار دشوار و احیاناً ناممکن است (همان کتاب ) در مدرسه دانش آموزان به نماز دعوت می شوند و دانش آموزان هنگام عبور از حاشیه دفتر احتمالاً معلمان خویش را فارغ از دغدغه های نماز به گفتگو و... می یابند ، یا در صف جماعت نشانی از معلمان نمی یابند . در خانه نیز همین داستان جاری است دانش آموزاز خود می پرسد اگر نماز خوب است و جماعت خوبتر ، چرا معلم یا دبیر من که گاه خودش این موضوع را در کلاس گفته است در آن شرکت نمی کند یا چرا فضیلت نماز اول وقت ، تنها برای دانش آموزان است نه برای معلم ، مدیر یا پدر و مادر و ... . باید در هر مدرسه پیشتازان نماز ، معلمان و همه کارکنان مدرسه باشند و درمحیط خانواده پدر ، مادر و بزرگترها نه تنها انگیزاننده که خود الگوی نماز اول وقت خاضعانه و عاشقانه باشند ( جمعی از نویسندگان /1381). جَو خانه ومدرسه جو عبادت و نماز باشد حتی در ودیوار خانه ومدرسه در سایه شعارها و آراستنها ، بوی نماز دهند ، والدین و مربیان خود را بافته ای جدا از کودک احساس نکنند . دروقت نماز همگان آماده انجام دادن آن شوند وکسی کار و وظیفه دیگری را مطرح نسازد چنان نباشد که پدری فرزندش را به نماز دعوت کند و خود سرگرم روزنامه خواندن باشد و یا مادری فرزندش را به نماز اول وقت بخواند و خود بکارگیری بپردازد( قائمی /1376). نقش الگویی والدین و اطرافیان کودکان و نوجوانان در تقلید پذیری شهره اند و آنها بسیاری از رفتارها را از طریق تقلید کردن از دیگران می آموزند کودکان و نوجوانان که در جای جای این جهان الگوهایی از معنویت را از آنها که اهل دل اند و به مشاهده قلبی حقایق عالم نشسته اند می یابند غذای روح خود را یافته و جذب آن می شوند ولی آنانی که از این بحث دورند وقتی برای نیاز درونی خود جوابی نمی یابند خود را در سطوح دیگر شخصیت مشغول می کنند. حضرت علی (ع) فرمود: کونوادعاه الناس بغیرالسنتکم « مردم را با غیر زبانتان به راه خدا دعوت کنید » بزرگی سراسربه گفتار نیست دوصد گفته چون نیم کردار نیست دعوت با عمل را موثر تر از دعوت از طریق سخن می دانست. دوره کودکی و نوجوانی در تربیت اسلامی حائز اهمیت بسیار است چنانچه حضرت علی (ع) می فرمایند : قلب کودکان و نوجوانان مانند زمین خالی است و هر آنچه در آن افکنده شود می پذیرد و در ادامه به فرزندشان امام حسن (ع) می فرماید : من به تربیت تواقدام کردم قبل از اینکه قلب تو سخت شود و قبل از اینکه عقلت استغالات بسیاری بیابد.خلاصه آنچه قلب کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر مثبت یا منفی قرار می دهد در تربیت دینی باید به طور جدی مورد توجه و تحقیق قرار گیرد . نتیجه آنکه در اسلام نیز به این امر تاکید بسیاری شده است . ثابت شده کودکان و نوجوانان بیشتر از طریق مشاهده از اعمال و رفتار والدین و اطرافیان خود الگو می گیرند و آنها با مشاهده اعمال نیک عبادت و نماز والدین به این کار می پردازند و به تقلید و تکرار آن رفتارها مبادرت می ورزند. نقش تبلیغی از دیگر نقش هایی که برعهده والدین و آموزگاران می باشد نقش تبلیغی است امروزه آیین هایی که افکار بت پرستانه را در دنیا تبلیغ می کنند کم نیستند آنها با وعده های فریبنده ای مردم را به سوی مرام ودین خود دعوت می کنند. راه هموار است و زیرش دامها قحطی معنا میان نام هاست لفظ ها ونام ها چون دام هاست لفظ شیرین ریگ آبسای عمر ماست امروزه در اینترنت به مطالب زیادی در مورد ادیان مختلف بر می خوریم که به نحوی سعی در دورکردن کودکان و نوجوانان از دین اسلام را دارند. در اینجا نقش والدین و مربیان بسیار مهم و سازنده است باید با تبلیغات مناسب آنها را به راه راست هدایت کنند. با سخن گفتن در مورد دین ، عبادت ، نماز و احکام آن کودکان را بسوی عبادت جذب کرد. چنانچه که در قرآن نیز تاکید شده است که : خداوند متعال پیامبر (ص) را مورد خطاب قرار داده می فرماید : ای پیامبر ابلاغ کن آنچه را که از سوی پرودگارت به تو نازل گشته است . اگر آنرا ابلاغ نکنی رسالت خود را به نحو اکمل ابلاغ نکرده ای . نتیجه اینکه ما باید تبلیغات گسترده ای در رابطه با کشاندن کودکان و نوجوانان بسوی عبادت و نماز داشته باشیم نقش تشویق در کودک : یکی از روشهای بسیار موثر در تربیت ، تشویق کارهای خوب کودک است.تشویق در روح و نهاد کودک اثر می گذارد و او را به انجام اعمال نیک ترغیب می کند. هر انسانی طبعاً خودش را دوست داشته ومیل دارد شخصیت خود را کاملتر سازد و دیگران نیز به شخصیت و ارزش وجودی او پی ببرند و از او قدر شناسی و از کارهای خوب او تشکر نمایند اگر مورد تحسین قرار گرفت ، هر چه بیشتر به خوبی متمایل می گرددو درمسیر کامل شدن واقع می شود بر عکس اگر مورد ناسپاسی قرار گرفت از خوبی و خوب شدن دل سرد می گرد این خطا است که تصور کنیم کودکان دیگر احتیاج به تشویق ندارند . از آن جهت که بزرگ شده و مسائل را می فهمند این میل از تمایلات فطری انسان است و تا پایان عمر در آدمی باقی می ماند . فردی نیست که از این امر بی نیاز باشد همگان بدان محتاجند و آرزو دارند موقعیتی نصیبشان شود تامورد تحسین و تشوق دیگران قرار گیرند . تحسین و تشویق مایه تقویت روحی است روح شکست خورده کودک را ترمیم می کند . حقارتش به عزت تبدیل و باعث پیمودن راه کمال وتعالی می شود ( شکوهی یکتا /1377). باید سعی کنیم با تشویق و ترغیب قدرت تحمل کودکان و نوجوانان را افزایش دهیم و از تحقیر شخصیت آنها خودداری نمائیم هرگز نباید نماز خواندن کودکان دیگر را به رخ فرزندانمان بکشیم و احساس حسادت وحقارت ، خود کم بینی و گریز از نماز را در او ایجاد کینم بلکه با تشویق و تائید رفتار ، تأکید بر نقاط مثبت وتوانایی ها ، و محشور نمودن او با افرادی که از ملاقات با آنها خرسند است ، رفتارهای مطلوب و بویژه نماز خواندن را در وی تقویت کنیم ( افروز ،1381) . نماز را با تشویق وتائید همراه کنید . عمل کودک را در این زمینه بستائید وآن را مهم بشمارید ، آنچنان که عظمت کار باورش شود. در فرصت های مناسبی که بدست می آید او را بعنوان کودکی نمازخوان کارهای او را به اسم نماز بستائید مثلاً بگوئید : چون کودک نمازخوانی هستی خدا به تو کمک خواهد کرد ، چون نماز خوان هستی خدا تورا دوست می دارد.آفرین بر دخترم که با نماز خواندن خود می خواهد مثل فاطمه زهرا(س) باشد ، دوست وهمراه زینب (س) باشد . از وقتی نماز خوان شده ای ، تو را بیشتر دوست می داریم ، عمه وخاله ، عموی تو هم برای نماز خواندنت تو را بیشتر دوست دارند چون وضو می گیری و نماز می خوانی ، صورتت همیشه پرنور است . آدم نماز خوان در بهشت هم صورت درخشنده ای دارد ، در نزد خدا عزیز است و ...( قائمی /1376). برای دست یافتن به نتیجه بهتر قطعاً خواست و اراده مهم است پس باید کاری کرد که عبادت برای او کاری جذاب و رغبت انگیز باشد نه اینکه فرزندان را درمواقع نامناسب مجبور به این کار نماییم بدنیست بدانیم وقتی کودکان را با تنبیه یا اجبار به سوی کاری می فرستیم چه اتفاقی می افتد.آنچه رخ می دهد به قرار زیر می باشد. 1)احساس زدگی و تنفر نسبت به انجام عبادت پیدا می کند و این امر نتیجه خوبی به دنبال نخواهد داشت . 2) از آنجا که فرد در انجام کارهای ارادی و اختیاری از انگیزه بیشتری برخوردار است قطعاً با تشویق او بر میزان این بازده افزوده می شود و بالعکس اجبار باعث کاهش انگیزه و پایین آمدن بازده فرد می باشد . 3) اگر رابطه ای که با کودکان قبلاً برقرار کردیم رابطه خوبی نباشد این امر او را غمگین می کند و عامل کاهش رفتار صحیح او می باشد و بالعکس اگر کودکان را به عملی تشویق و ترغیب نماییم مسلماً با شادی و نشاط شروع به انجام آن عمل خواهند کرد و تشویق در این امر موفقیت ما را چند برابر خواهد کرد . باید با توجه به تجربه دریافت فرزند به چه نوع تقویت کننده ای علاقمند است تا با اختیار نهادن آن وی را به انجام عبادت و نماز علاقمند ساخت مثلاً ممکن است یکی از فرزندان شما به گردش کردن و دیگری به خوراکی خاصی علاقمند باشد و فرزند سوم شما به تقویت کننده های کلامی به خوبی پاسخ دهد باید به تناسب آنها را مورد تشویق قرار داد.مراد این است که پس از اتمام نماز کودکان به نحوی مورد تشویق قرار گیرند تا این امر موجب دوام عبادت و استمرار توجه به فریضه نماز گردد و به تدریج که او بزرگ و بزرگتر می شود سخن از اهمیت و فلسفه نماز نیز به میان آورد تا عادت کردن به اقامه نماز همراه با فهم و درک بهتر از این عبادت باشد . نقش تذکر ویادآوری ممکن است کودکان اوقات نماز را فراموش کنند و یا به علت بازیهای کودکانه و دیگر عوامل وقت نماز را فراموش کنند و آن را در وقت مناسب به جا نیاورند. در این جا والدین و مدرسه نقش بسیار مهمی دارند و باید به کودکان یادآور شوند تا نمازشان را در اول وقت بخوانند تا به این عمل عادت نمایند. اگر تذکرات به موقع والدین و مربیان نباشد کودک گاه دچار فراموشی شده و از انجام نمازباز می ماند و رفته رفته به انجام چنین اعمالی بی علاقه و دلسرد می شود. وجود تذکرات سازنده بالحنی ملایم امری مفید است و می تواند نقش بسیار سازنده ای را در هدایت کودک به سوی عبادت داشته باشد. نقش تسهیلی : انجام عبادت و نماز به صورت کامل و به جا آوردن تمامی شرایط آن برای کودکان کاری دشوار است به منظور ترغیب کودکان به عبادت باید تسهیلاتی را در نظر گرفت . امام صادق (ع) می فرماید : کودکان خود را هنگام سحری بیدار کنید تا همراه شما روزه بگیرند اما در طول روز هر وقت که خودشان خواستند می توانند افطار کنند و نباید برای انها اجباری باشد ؛ اجبار ، کودکان را از انجام عبادت متنفر می کند و موجب دلسردی و بی علاقگی آنان نسبت به انجام چنین اعمالی می شود. در موردنماز هم روایات زیادی آمده است که به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم: روایت است وقتی کودکان می خواهند وضو بگیرند و نماز بخوانند برای آنها آب نیمگرم آماده کرده و جا نماز آنها را پهن کنیم. حتی می توانیم با مختصر کردن ادعیه و قنوت و نظیر اینها خواندن نماز را برای کودکان سهولت بخشیم . البته با افزایش سن آن ها می توان بر کیفیت عبادت آن ها افزود و سطح راز ونیاز وعبادات آن ها را اعتلا بخشید . اما باید از تحمیل عبادت های سخت و سنگین جداً پرهیز کنیم که این اعمال موجبات زدگی کودکان از دین را فراهم می سازد. آثار اقامه نماز : نماز باعث تقوا است و تقوا نه تنها روح بلکه جسم را نیز از آلودگی های ناشی از گناه نگه می دارد بیماریهای ناشناخته و خانمان برانداز که امروزه در جهان شایع شده اند مطمئناً نتیجه تبهکاری کسانی بوده است که اهل نماز و نیایش نبوده اند. آقای کارل ، فیزیولوژیست معروف فرانسوی درباره آثار جسمانی و درمانی نماز می نویسد : طبیب زمانی که می بیند بیمار دست به دامان دعا وتوسل به خدا شده است می تواند خرسند باشد . چه آرامش هایی که نیایش به ارمغان آورده است . این امر کمک شایانی در مداوا می کند زیرا نیایش در همان حال که آرامش را پدید آورده است به طور کامل در فعالیت های مغزی انسان یک نوع شسکستگی و انبساط باطنی و دلاوری را تحریک می کند : نکته دیگری که قابل ذکر است این که عبادت انسان ساز و شفابخش نماز علاوه بر تاثیر درمانی که پس از هجوم استرس ها دارد دارای نقش پیش گیری کننده از آن ها نیز هست به ویژه این نقش را در نمازهای جماعت و نماز نشاط بخش و عبادی سیاسی جمعه بیشتر می توان یافت.خلاصه نماز وذکر تاثیر مثبت و عمیقی بر سیستم عصبی مرکزی و سیستم ایمنی بدن دارد. نقش دوستان و همسالان و رسانه هاي گروهي با پيوستن كودك به خانه دوم، ‌مدرسه ، به ويژه در دوران نوجواني كه زمان گسستگي از خانواده و پيوستن به جامعه دوستان و همسالان است آفت پذيري هاي رواني و معنوي بيشتر مي شود . واقعيت اين است كه روز به روز از اقتدار مدرسه كاسته مي شود و حضور رسانه ها و جاذبه هايي كه از همه سو نوجوانان و جوانان را دربر مي گيرد تهديدي جدي براي آموزش و پرورش به شمار مي آيند چرا كه دست كم آموزش و پرورش نتوانسته است پا به پاي حضور رسانه ها از فضاي سنتي خويش بيرون بيايد و از همين ابزار، با شيوه هاي مناسب و سنجيده بهره گيري كند (‌جمعي از نويسندگان ،‌1381)‌.يكي از علل ديگر كه باعث كمرنگ شدن حس ديني دانش آموزان گرديده ،‌حضور نداشتن در مساجد و ‌برنامه هاي ديني اماكن مذهبي مي باشد . بايد خانواده ها سعي كنند فرزندان خود را در نمازهاي جماعت مساجد آشنا نمايند تا باعث تقويت احساس مذهبي در كودكان و نوجوانان شود (افروز ،‌1381)‌.در يك جامعه اسلامي مي بايست كودكان و نوجوانان از نگرش مثبت و خويشاوند نسبت به اماكن مقدس، همچون مساجد و نمازخانه ها برخوردار باشند. « مسجد»‌و نمازخانه بايد احساسات و خاطره هاي زيبا و به يادماندني را براي كودكان و نوجوانان تداعي كند وسرانجام ما بايد تدابيري اتخاذ نمائيم كه كودكان «‌مسجد»‌ را محلی آرامش بخش ، زيبا و دوست داشتني بدانند. (‌همان كتاب )‌. محبت به كودك در حال نماز ليث بن سعد مي گويد :«‌روزي پيامبر (ص)‌نماز جماعت مي خواند و جمعي به وي اقتدا كرده بودند. حسين (ع)‌كه كودك بود ،‌در همان نزديكها بود، وقتي كه رسول خدا(ص)‌به سجده مي رفت ،‌حسين (ع)‌ می آمد و به پشت پيامبر (ص)‌سوار مي شد و پاهايش را حركت مي داد و مي گفت :‌«‌حَل .... حَل »‌ ( كه شتر را با تكرار اين واژه مي رانند)‌هنگامي كه رسول خدا(ص)‌مي خواست سر از سجده بردارد ، حسين(ع) را مي گرفت و آرام به زمين مي گذاشت و بلند مي شد. و وقتي كه به سجده مي رفت باز حسين مي آمد و بر پشت رسول خدا (ص)‌سوار مي شد و پاهايش را حركت مي داد مي گفت : «‌حَل ... حَل »‌اين موضوع تا آخر نماز تكرار شد، يك نفر يهودي اين منظره را مي ديد. به عنوان اعترا ض نزد رسول خدا(ص)‌آمد و گفت:‌«‌اي محمد شما با كودكان به گونه اي رفتار مي كنيد ،‌كه ما اين گونه رفتار نمي كنيم » . پيامبر (ص)‌فرمود:‌«‌اگر شما به خدا و رسولش ايمان داشته باشيد، به كودكان خود مهرباني مي كنيد و با مهر و نوازش با آنها رفتار مي نماييد». يهودي از دستور مهرانگيز تربيتي اسلام و بلند نظري پيامبر (ص)‌مجذوب اسلام شد، و همان دم قبول اسلام كرد، و به صف مسلمين پيوست . ( عزيزي، 1376) . طولاني كردن نماز خود نيز موجب عدم حضور در نماز مي شود به خصوص در سنين پايين تر. نوشته اند شخصي به حضور پيامبر رسيد و عرض كرد: من توان و حوصله نمازهاي چهار ركعتي را ندارم (مخلص دو ركعتي هستم) . پيامبر فرمود:‌همان دو ركعتي را بخوان! همين فرد ، فردا که لذت عبادت را چشيد آيا فراتر از فرائض ،‌به نوافل نخواهد پرداخت ( جمعي از نويسندگان،‌1381)‌. روشها و شيوه ها بايد دلپذير، شيرين، همخوان با دنياي مخاطب و منطبق بر ظرفيت رواني و ذهني باشد تا بتواند به بار بنشيند. روشهاي خشك ، يك سويه، خشن، ‌بدبينانه و انعطاف پذير همان خواهد شد كه طفل را گريز پا و حتي شنبه را به جمعه تبديل كند و روش مثبت سازنده ،‌جمعه را نيز شنبه خواهد كرد! شيوه نامناسب بيدار كردن كودكي در صبح، آنچنان تاثير نامناسبي در رفتار وي گذاشت كه بعدها پس از افتادن بر پرتگاه انديشه ماده گرايانه گفت :‌آن رفتار نه تنها از خواندن دوگانه بازم داشت كه از يگانه نيز بيگانه ام كرد. و بر عكس ، بيدار كردن مادري فرزندش را با گل ياس باعث شد كه به نماز و علاقه مند شود. (‌جمعي از نويسندگان ، 1381)‌. استفاده از هنر : با توجه به طبيعت خاص انسان که از هنر لذت مي برد و از شنيدن مطالب خشك و يكنواخت فراري است براي انتقال مسائل ديني بايد از روشهاي هنري و القاي غيرمستقيم استفاده كرد. يكي از روشهاي هنري استفاده از قصه و داستان است كه قرآن به آن اهميت داده و قصه هاي زيادي در آن وجود دارد « وَ كلا نقّص عليك من انبياء الرّسل ها تثبّت به فؤادك و جاءك في هذه الحق »‌(‌هود /120)‌. «‌اخبار رسولان را براي تو حكايت مي كنيم تا قلب تو را به آن قوي و استوار گردانيم و حق براي تو روشن شود »‌. قصه هاي قرآني بهترين قصه هاست و تقريباً 268 قصه در آن وجود دارد «‌نحن نقّص علیک احسن القصص بها اوحينا اليك هذا القرآن » (‌يوسف /3)‌. «‌ما بهترين حكايت ها را به وسيله وحي اين قرآن به تو مي گوييم». قصه هاي قرآنی ارزشمند است زيرا :‌دروغ نيست،‌ جاذبه دارد. تنوع دارد و در لابه لاي آنها مطالب حقوقي ،‌اجتماعي آمده است. (‌قرائتي / 1378)‌. چگونه فرزندانمان را براي نماز صبح بيدار كنيم ؟ چرا گاهي فرزندانمان نماز نمي خوانند؟ پيش از پرداختن به اين پرسش كه چگونه فرزندانتان را به برپایی نماز صبح دعوت كنيد؛ بايد بپرسيد چرا گاه فرزندانمان نماز نمي خوانند؟ علل و عواملي چند در اين باز دارندگي يا سهل انگاري و بي رغبتي موثرند: 1ـ‌عوامل و علل اعتقادي : وقتي كودك و نوجوان فاقد باور عمیق و رشيه دار نسبت به خدا و معاد باشد نه پيشوانه اي از عشق دارد تا او را برانگيزد و نه انگيزه اش چون خوف و هراس از بازخواست اخروي تا او را به اداي تكليف ديني وا دارد. آن كه صبحگاهان با وجود همه جاذبه هاي خواب؛ بستر را رها مي كند و به نماز مي ايستد يا از سر عشق و شيفتگي و معرفت به پروردگار است يا لااقل ترس از مجازات ، آن كه روشني يقين در دل ندارد شوق برپايي نماز نخواهد داشت. 2ـ‌نهادها و نمودهاي نامطلوب دينداران :‌ كودكان و نوجوانان كنجكاوانه و دقيق زندگي ما را مي كاوند. اگر ما به نمازشان بخوانيم و آنها ما را به عنوان نمازگزار در ارتكاب گناه و ناشايسته بي پروا ببينند ميان «‌نماز» و «‌رفتار»‌به جستجوي رابطه مي پردازند و احياناً چنين داوري و نتيجه گيري مي كنند كه نمازگزاران چنينند همين كافي است كه نماز را متهم كنند و از آن گريز و پرهيز پيدا كنند. 3ـ‌رفتارهاي گناه آلود و ناروا :‌ اگر نماز از فحشا و منكر باز مي دارد، ‌فحشا و منكر نيز مي تواند بازدارنده از نماز باشد! وقتي فضاي زندگي ما از دروغ،‌ فريب، حرام خواري، غيبت و حرمت شكني تباه و سياه بازتاب آن نه تنها در نماز ما كه در نماز و كنش هاي ديني فرزندانمان محسوس و مشهود است. نه خود گناه كنيم و نه فضايي لغزاننده و گناه را براي فرزندانمان فراهم كنيم. رهاورد چنين فضاي مذهبي اقبال فرزندانمان به نماز خواهد بود. «‌هنگام نشاط بهترين فرصت براي عبادت ». 4ـ جزر و مدها و زير و بم هاي دروني :‌ روح انسان دستخوش دگرگوني هاي دائمي است. عناصر و عوامل گوناگوني در جان انسان آشوب مي آفرينند. درهنگام اقبال ونشاط بهترين فرصت براي دعوت به عبادت حتي عبور از مرز «فرائض» به نوافل است و درهنگام بي نشاطي يا ادبار،‌ خط قرمز ورود به حوزه ي نوافل و درنگ و توقف در قلمرو فرائض . شناخت اين جزر و مدها و ايجاد ارتباط سنجيده در آن موقعيت ،‌در رفتارها،‌ موضع گيري ها ونگرش هاي آينده فرد بسيار موثر است.والدين از نماز استفاده ي ابزاري نكنند. 5ـ انتظار و تلقي ناروا از نماز :‌ وقتي جايگاه نماز درست تحليل و تبيين نشود و ممكن است بعد از مدتي نماز كنار گذاشته شود يا منظم برپا نشود که این نيز به حذف نماز مي انجامد. گاه از نوجوان مي پرسيم چرا نماز نمي خواني؟‌ و پاسخ اين است كه هرچه از خدا خواستم كه به فلان خواسته و آرزويم برسم،‌ نرسيدم و ديگر نماز نمي خوانم ، يا مدتي نماز خواندم و ديدم مشكلم حل نشد يا به خواسته ام نرسيدم، ديگر نمي خوانم ! استفاده ابزاري از نماز، القاي خانواده ها كه اگر نماز بخواني، ‌در امتحان قبول مي شوي و نماز را در حد مشكل گشاي مسائل عادي زندگي ـ حتي گاه خواسته هاي نامعقول ـ‌تلقي كردن، ‌آفت و آسيب بزرگ براي نماز خواندن است. مشهور آن است كه در فصل امتحان، ‌نماز خواندن دانش آموزان رايج تر مي شود. و پس از امتحان ـ به خصوص اگر با ناكامي مواجه شوند ـ تعطيل مي شود. چنين تصوير و تصوري از نماز و فرو كشيدن آن در حد گره گشايي از مشكلات معمول، ‌ستمي بزرگ است. گزارش هايي از مدارس دريافت مي شود. كه گاه معلمان و مربيان در چنين القائاتي با ديگران هم داستان و هم زبان مي شوند. 6ـ تجربه هاي تلخ از نماز يا محيط مذهبي :‌ كودك و نوجوان با اشتياق به مسجد مي آيد اما در مسجد با برخورد ناروا مواجه مي شود. گاه فضاي مسجد ذوق و شوق و طبع حساس او را بر نمي انگيزد و خاطره تلخ ، چاشني آمدن مي شود. اين رويداد كه گاه تا هميشه بر روح و نگرش انسان سايه مي اندازد، گريزگاه وي مي شود و جدايي و حتي نفرت وي را بر مي انگيزاند، بايد تجربه هاي نخستين كودكان از مسجد با شيريني و لطافت همراه باشد و از تحقير ،‌تمسخر ، توهين و هر حركتي يا حادثه اي كه تند و تلخ و شكننده باشد پرهيز شود. قدرت گروه همسالان را دست كم نگيريد. 7ـ تاثير منفي دوستان و گروه همسالان :‌ كودك و نوجوان چشم به دهان دوستان مي دوزند و رفتارهاي «‌جمعي دوستان » آنان را به شدت جذب و به همساني رفتار مي كشاند. آن ها مي خواهند صرفاً به كارهايي بپردازند كه «همه»‌آن را انجام مي دهند. بي ترديد شما نيز مي توانيد به ياد بياوريد كه زماني چنين بوده ايد. هيچ گاه قدرت گروه همسالان را دست كم نگيريد . آسان نيست كه متفاوت عمل كنيم و يا اينكه در مقابل اكثريت باشيم . مراقبت در طيف دوستان، ‌مداخله سنجيده و هوشيارانه در انتخاب دوستان و حتي تاثير در حلقه آنان،‌نوعي مصونيت بخشي معنوي خواهد آفريد كه نمازگزاري فرزندان را تضمين مي كند. خانواده هايي كه فرزندان رها شده دارند و مراقبت و دقت در معاشرت ها و روابط فرزندان ندارند دچار مشكلات حاد رفتاري و ريزش هاي معنوي فرزندان خواهند شد. 8ـ اثبات پرسشها و ترديدها :‌ كودك و نوجوان پرسشگر و كنجكاوند. بر اساس حق پرسشگري و كنجكاوي كودك و نوجوان از نماز هم مي پرسند، چرا نماز؟ اصلاً چرا بخوانم؟ و چرا ... . اگر اين پرسش ها، پاسخ دقيق و مجاب كننده نيابند يا پرسشگر به دليل سوال تحقير و تمسخر و متهم شود و يا پاسخهاي انحرافي بشنود، موريانه ترديد، شك، تزلزل و در نهايت پرهيز و ستيز وجود وي را پر خواهد كرد. ايجاد موقعيت هاو فرصتهايي براي سوال ، حتي طرح سوالات احتمالي در فضايي سرشار از عاطفه و محبت، تشويق ها و ترديدها را مي زدايد. در هنگام خستگي اصرار در برپايي نماز نكنيم 9ـ ‌خستگي و سستي :‌ نماز بايد با نشاط و سرزندگي برپا شود. درسستي و رخوت ،‌در بي حالي و بي رغبتي حتي اگر نماز برپا شود چندان مناسب نيست و در هنگام خستگي و رخوت اصرار در برپايي نماز نكنيم. حتي توصيه كنيم كه هم اكنون نماز نخوان،‌خسته اي، به استراحت نياز داري، ‌خودم براي نماز بيدارت مي كنم. اين جملات ملاطفت آميز و آرام به جاي نمازي شتاب زده، ‌نمازي با آرامش را رقم مي زند.نماز اول وقت بايد به فرهنگ تبديل شود. 10ـ تاخير و تسویف:‌ گاه به هر دليل ،‌نماز به تاخير مي افتد. جاذبه اي فراوان در زندگي كودك و نوجوان، ‌مشغوليتهاي آنی ، قرار گرفتن در موقعيت هاي لذت بخش به ويژه بازي، ‌با دوستان موجب مي شود كه نماز به بعد موكول شود. اول وقت خواندن نماز بايد به فرهنگ تبديل شود. وقتي ما بزرگ ترها و مربيان و متوليان تربيت به نوعي تقليد در نماز اول وقت برسيم و فضاي مناسب را نيز فراهم كنيم از چنين ضايعه اي جلوگيري خواهيم كرد بايد دقت شود نماز اول وقت طولاني يا همراه با چاشني هاي وقت گير نباشد. 11ـ ‌بي اعتنايي خانواده به نماز :‌ مشاهده و تقليد رفتارهاي والدين در دوران كودكي، ‌بارزترين رفتار كودك در خانه است. كودكان و نوجوانان گاه دچار تعارض ها و ناهمخواني های خانه و مدرسه هستند در مدرسه نماز جماعت هست اما در خانه از این فضیلتها و ارزشها نيست . خانواده هايي كه به نماز بي اعتنا باشند هرگز نمي توانند انتظار داشته باشند كه فرزندانشان به نماز پاي بند و متعهد باشند. صبح را با خبرهاي هيجان آميز و شيرين همراه كنيد . در خانواده هاي ما بسياري اوقات، شب لبريز از خبر و خاطره است، تلفن زدن ها، ‌شوخي ها،‌ ميهماني ها و گفت وگوها در شب اتفاق مي افتد. اگر صبح با برخي از خبرهاي هيجان آميز و شيرين همراه باشد باز كردن يك هديه به صبح موكول شود و ... انگيزه هايي براي بيداري كودك و نوجوان فراهم مي شود. شب ها زودتر بخوابيد! زندگي مدرن امروزه ، چند شغلي و دير به منزل رسيدن پدر و مادر و ديگر اعضاي خانواده ،‌ ميهماني هاي شبانه،‌ تماشاي برنامه هاي تلويزيون و ديگر سرگرمي هاي شبانه در برنامه خواب فرزندان نيز اثر مي گذارد . نبود صميمت و صراحت در طرح مساله بلوغ . يكي از مشكلات فرهنگي جامعه ما نبود آموزه هاي درست، به موقع و همه جانبه بلوغ است. در نظام آ ـ پ هنوز هيچ برنامه مشخص و روشني در اين باره وجود ندارد. شرم و حجب و حياي حاكم بر خانواده ها مانع طرح اين مساله مي شود . دوران بلوغ دختران مسئوليتهاي ويژه شرعي و موقعيتهاي خاصي را به همراه دارد و اگر پدر و مادر ،‌آگاهي بخشی يا آگاهی یابی کافی از اين مسأله نداشته باشند ممكن است به تعطيلي تكاليف در ديگر موقعيتها منجر شود. در مدارس راهنمايي ، پسران جوان صبح وقتي بر مي خيزند و نيازمند نظافت و غسل هستند به علت نبود زمينه سازي خانواده ها دچار مشكل مي شوند و گاه به ناگزیر با همان وضعيت نماز برپا مي كنند. بلوغ مثل هر رويداد ديگر بايد در خانواده ها مطرح شود و پدر و مادر راهنمايي هاي لازم و درست در اختيار فرزندان قرار دهند. اگر چند بار نوجوان صبح نتواند نماز بخواند به علت احتلام صبحگاهي ممكن است نه تنها نماز صبح كه به «‌همه نماز»‌آسيب برساند. پرتگاه افراط و تفريط در مسير تربيت نسل جديد قرباني فراوان مي گيرد. گاه خانواده ها همه «‌شدت»‌اند و گاه همه « رحمت» . مهرباني ، رحمت ،‌انعطاف و نرمش لازمه تربيت سازنده اند اما نبايد غافل بود كه گاه «قاطعيت» ضرورت تربيت است. جالب است كه در روايات بارها به جدي گرفتن نماز در كودكي و دوران بلوغ تاكيد شده است. اميرالمؤمنين فرموده اند: «‌از هفت سالگي نماز را به بچه ها آموزش دهيد ولي از وقتي كه به تكليف رسيدند بسيار جدي بگيريد.». اگر خانواده ها براي نماز جدي باشند و خود در وقت نماز به هيچ چيز ديگر نپردازند و با لحني آميخته با جذابيت و قاطعيت » نه تندي و خشونت و تحقير ـ‌ديگران را به نماز دعوت كنند فرزندان در مي يابند كه نماز ، از برنامه هاي خانواده است و به آن پايبند خواهند شد. وقتي از قاطعيت سخن مي گوييم ، بال دوم تربيت يعني رحمت و محبت بيشتر بايد ديده شود. وقتي صبح با محبت ، نرمي و مهرباني كشيدن دست لطف بر پيشاني و بوسه كودك را بيدار مي كنيم و سپس «‌نماز » او را ستايش مي كنيم. خاطره اي شيرين و موقعيتي مثبت براي استمرار برپايي نماز فراهم كرده ايم. انتظارات ناهمخوان با واقعيت .‌ آنچه ما از ديگران به ويژه از فرزندان مي طلبيم عمدتاً آرمان طلبانه است تا واقع بينانه. وقتي انتظارات بالا مي رود و كودك و نوجوان نمي توانند انتظارات را برآورده كنند ممكن است مورد تحقير و شماتت قرار مي گيرند. پيش زمينه نماز صبح از شب فراهم نشود. اگر بگوييم هر كس مي خواهد صبح اول وقت بيدارش كنم، اعلام كند ، از همان شب تأمینه فراهم شده است اين برخاستن ديگر تحميل نيست «‌خواسته »‌است اگر بگوييم ساعت را تنظيم كنید يا اراده كنيد كه صبح برخيزید نوعي تلقين فراهم شده است . مراقب بايد بود نماز صبح ، نماز شروع است، اگر برپا نشود به برپايي نماز ظهر و عصر چندان اميدي نيست بهتر است «ما»‌بيدار نكنيم يا لااقل هميشه ما اين مسئوليت را بر عهده نگيريم گاه فرزندان خود مسئول و چاره انديش بيداري خودشان باشند. پیشینه تحقیق: در رابطه با چگونگی آموزش مفاهیم دینی به کودکان ، اسلام معتقد است آموزش مفاهیم دینی باید از هنگام تولد شروع شود و آموزش در دوره کودکی پایه و اساس در دوره های دیگر است و آموزش صحیح و موثر بدون در نظر گرفتن توانایی ذهنی کودک مطلوب نیست و ممکن است کودک را نسبت به یادگیری دلسرد و یا در یادگیری او ایجاد اختلال نماید از این رو آموزش مفاهیم دینی و نماز ، گرچه امری بسیار مقدس و والا است اما موفقیت در آن در گرو آگاهی و شناخت اصول و روشهای آموزشی متناسب با آن است (مجلسی،محمد باقر، بحارالانوار ، ج 1 ، روایت 13 ص224). به فرموده امام امیرالمومنین علیه السلام : هیچ حرکتی نیست مگر این که انسان در به انجام رساندن آننیاز به شناخت و آگاهی دارد :«ما من حرکه الاّ واَنتَ محتاجُ فیها الی معرفۀ» با توجه جداول و نمودارهای انجام شده با 99% اعتماد می توان نتیجه گرفت که پایبندی خانواده به اعمال دینی در پرورش احساس مذهبی و علاقه به نماز دانش آموزان ابتدایی موثر است و چنین استنباط می شود که خمیر مایه اولیه پرورش مذهبی کودکان در خانواده پایه ریزی و ساخته می شود (ولی نیا ،فیروز،پایان نامه راههای تقویت احساس مذهبی در دانش آموزان ابتدایی دهستان را از نظر معلمانشان – سال 80-79 ). با توجه به جداول و نمودارهای سئوالات پرسشنامه می توان نتیجه گرفت درصد بیشتری از دانش آموزان با توجه به وجود انگیزه های فردی و همچنین وجود امکانات لازم و مناسب جهت برگزاری نماز و وجود برنامه ریزی صحیح و اصولی ، اولیای مدرسه و معلمین را عامل موثر شرکت خود در نماز می دانند و تنها عده کمی از آنها این عوامل را موثر نمی دانند .بنابراین باید سعی شود تا این عوامل حل شده و مانع آن از سر راه برداشته شود تا دانش آموزان با علاقه بیشتری نماز بخوانند (بقایی، حمید رضا، پایان نامه بررسی عدم علاقه دانش آموزان به شرکت در نماز جماعت مدارس حوزه غلامان ،بهمن 79). منابع وماخذ 1ـ ملاتقی ، عباس . (1380) . نقش نماز در حدیث یابی انسان مسلمان نشر ستاد اقامه نماز . چاپ اول 2ـ ملاتقی ، عباس . (1386). تجلی نماز در نهضت عاشورا ، نشر فردا . چاپ اول 3ـ حسینی ، علی اکبر . تاریخ اسلام ( دانشگاه پیام نور) فصل 3 4ـ حرعاملی ، شیخ محمد. وسایل الشیعه. جلد 3 5ـ WWW.EDUNE.IR 6ـ WWW.AFTAB.IR 7ـ راشدی ، حسن . نماز شناسی . جلد 2 8ـ نشریه ماهانه آموزشی تربیتی و پیوند 9ـ جمالدین، مجتبوی. علم واخلاق و اسلام . جلد 2 10ـ دیلمی ، حسین . (1381) . هزار نکته درباره نماز، انتشارات حرم ، چاپ دوم. 11ـ شکوهی یکتا، محسن . (1371) . تعلیم وتربیت اسلامی ، انتشارات کتابهای درسی ایران . 12 ـ استادان طرح جامع آموزش خانواده .(1381) . خانواده و فرزندان ، انتشارات سازمان انجمن و اولیاء و مربیان ، کتاب سوم. 13 ـ رشید پور ، مجید . (1380) نشریه ماهانه پیوند ، انتشارات انجمن اولیاء ومربیان ، شماره 267. 14ـ جمعی از نویسندگان . (1381) . خانواده ممتاز ، انتشارات انجمن واولیاء ومربیان . شماره 114، چاپ چهارم. 15ـ عزیزی ، عباس .(1376) . داستانهای وحکایتهای نماز چهارده معصوم(ع) . انتشارات نبوغ، چاپ چهارم. 16ـ قرائتی ، محسن . (1378) . قرآن وتبلیغ، انتشارات مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن . چاپ دوم . 17ـ افروز ، غلامعلی . (1381) . روشهای پرورش احساس مذهبی « نماز» درکودکان و نوجوانان ، انتشارات انجمن اولیاء ومربیان ، چاپ هفتم. 18ـ قائمی ، علی . (1376). اقامه نماز در دوران کودکی و نوجوانی ، انتشارات اقامه نماز ، چاپ ششم.