صفحه محصول - پیشینه تحقیق و مبانی نظری تاثیر فرم کالبدی شهر بر کیفیت زندگی

قیمت 42٬000 تومان
پرداخت و دانلود

توضیحات

پیشینه تحقیق و مبانی نظری تاثیر فرم کالبدی شهر بر کیفیت زندگی (docx) 70 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 70 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

مقدمه ...........................................................................................................................................27 2-1-1- کالبد................................................................................................................................27 2-1-2- شهر ...............................................................................................................................27 2 - 1-3-كالبد شهر.......................................................................................................................29 2-2-تبیین نظریه های مربوط به ساخت اکولوژیک.........................................................................29 2-2-1- فرم شهر با دواير متحدالمركز...........................................................................................30 2-2-2-فرم قطاعي......................................................................................................................31 2-2-3- فرم ستاره ای (شعاعي ) ................................................................................................33 2-2-4- فرم چند هسته اي...........................................................................................................35 2-2-5- فرم اقماری....................................................................................................................36 2-2-6-فرم خطي (کریدوری) ...................................................................................................37 2-2-7- فرم شطرنجي (گسترده ) ..............................................................................................38 2-2-8- فرم شبكه محوري باروكي..............................................................................................39 2-2-9- فرم مشبك ( توري شكل ) ............................................................................................40 2-2-10- فرم متمركز( درون گرا) ..............................................................................................41 2-3-پارادايم هاي جديد توسعه شهري ......................................................................................41 2-3-1-راهبرد پراكنش شهري ....................................................................................................42 2-3-2- تجربيات پراكنش شهري در كشورهاي مختلف..............................................................47 2-3-2-1- امريكا.......................................................................................................................47 2-3-2-2- چين..........................................................................................................................47 2-3-2-3-کشورهای جهان سوم ...............................................................................................48 2-3-2-4- ایران........................................................................................................................49 2-4- راهبرد شهر فشرده.............................................................................................................49 2-4-1- اهداف راهبردهاي شهر فشرده .....................................................................................49 2-4-2- سیاستهای اجرايی راهبرد شهر فشرده........................................................................51 2-4-3- تجربه ی کشور های جهان در زمینه توسعه فشرده........................................................52 2-4-3-1-اسپانیا.......................................................................................................................52 2-4-3-2-سوئیس.....................................................................................................................53 2-5- روشهای تعیین میزان فشردگی وپراکندگی شهری ............................................................53 2-6-کیفیت زندگی...........................................................................................................................56 2-7- کیفیت زندگی شهری................................................................................................................57 2-8- شاخص های کیفیت زندگی شهری............................................................................................59 2-9- اصول ارزیابی کیفیت زندگی شهری..........................................................................................62 2-10- مدل مفهومی کیفیت زندگی...................................................................................................65 2-11- نظریه ها و مکاتب تاثیرگذار برکیفیت زندگی ........................................................................71 2-12- تجربیات کشور های جهان در زمینه کیفیت زندگی...............................................................73 2-13- شهر پایدار و شهر پرتراکم.....................................................................................................76 2-14- شهر فشرده و كيفيت زندگي .................................................................................................77 2-15- كيفيت زندگي و توسعه پايدار................................................................................................78 خلاصه مباحث فصل دوم...................................................................................................................82 مقدمه در فصل حاضرابتدا به بررسی فرم های گوناگون شهری پرداخته وسپس براساس جدید ترین پارادایم های توسعه شهری،توجه به اصول مهم توسعه ی پایداروکیفیت زندگی بهترین شکل شهری حاضررا از منظر اندیشمندان بزرگ جهان معرفی می نماییم . 2-1-1- کالبد کالبددر لغت به معنای پیکر ودرمحتوا به روابط اقتصادي و اجتماعي در فضاگفته می شودو بدليل سه بعدي بودن ،تعريف كننده فضا نيز مي باشد . اما در اصطلاح شهر سازی به فیزیک شهر، آنچه که در شهر شکل یافته و همانا توده های ساختمانی اطلاق می گردد( مركز مطالعات و تحقيقات شهر سازي و معماري ،1370 : 34). در بیانی دیگرمی توان به چگونگی استقرار فضايي پديده ها در ارتباط با يكديگر و تاثير عوامل طبيعي ،اقتصادي ،فرهنگي و ... برآن در جهت سهولت حيات شهري را كالبد تعریف نمود (پور احمد ،1370 : 11). 2-1-2- شهر شهردرلغت آبادی بزرگی است که در آن خیابان ها، دمان و نفوس بسیار باشد (عمید،1389: 688). شهرها مولود زمانه خويشند و به عنوان ظرف یا مظروف ،مقوله ای ثابت و تغییرناپذیری نیستند بلکه درآن الزامات و عرف زندگی پیوسته در حال تغییراست و سلیقه ها و توقعات از نسلی به نسل دیگر دگرگون می شود (رهنما وهمکار،1383 :82). اگرچه شهرهابه منزله ی سیستم اجتماعی پویا و بازی هستند که در آن سه سطح از حرکت مکانیکی، اجتماعی ،زیستی در هم آمیخته و با انواع فراسیستم ها و زیر سیستم های متعدد در ارتباط هستند (مهديزاده ، 1382 :88)؛ ونیزموجود زنده اي هستند كه با همه عناصر خود در ارتباط متقابل بوده و اجزاي مختلف آن پيكره اجتماعي و زنده آن راتشكيل مي دهند بطوریکه همانند سيستم دستگاه عصبي ، اختلالي وارد نظام زنده آن شود به صورت خود كار عمل نموده و نظم جديد ی برقرار مي نمایند (رباني و حيدا ،1381 : 6) . از منظر شهر سازی، کانون هایی هستند که در آن ها آدمی به تصرف و استفاده از کره خاکی دست یافته و بر نواحی اطراف خود تاثیر می گذارد و هم از آن تاثیر می پذیرد( مزيني،1372: 16 ). دیدگاه جامعه شناسی نیزآن رامنطقه جغرافیایی می داندکه دارای جمعیت بوده و افراد در آن به امور غیر کشاورزی اشتغال داشته باشند چنین منطقه ای عمدتاً دارای شهرداری می باشد(شیخی، 1380 :20). بر اساس تعريف جغرافيدانان شهر ، منظر مصنوعي از خيابانها ،ساختمانها ،دستگاهها و بناهايي مي باشد كه زندگي شهري را امكان پذير مي سازد (وزارت كشور ،1387: 304). از تعاریف بالا می توان چنین نتیجه گرفت که شهر، يك واحدجغرافيايي – اجتماعي در حال رشد ،با تعامل دو سويه ميان منابع و اجتماع درون و بيرون خود است . اگر چه تعريف جامعي از شهر كه بتواند شامل كليه شهرهاي جهان باشد، مشكل است چرا كه شهرها به سيستمهاي اقتصادي و اجتماعي همسانی وابستگی نداشته و اکثراً فاقد نكات مشترك هستندتا مباني تعريف عام شمول شهرها؛ بنابراين هر يك از انديشمندان با برداشت خويش از شهر،تعریفی خاص ارائه داده اند. 2 - 1-3-كالبد شهر هر شهردر طول زمان الگوهای مختلفی از رشد را ارائه می نماید. چگونگی رشد وتوسعه الگوهای شهری بازتابی از کمیت و کیفیت ویژگی های طبیعي ، نظام های اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی هر منطقه جغرافیایی است. كالبد شهري ،يا به عبارتي طرح فضايي شهر بيانگر وسعت ،محتوا و حدود جغرافيايي و چگونگي استفاده از زمين شهري و فعاليت هايي است كه توسط انسان بر روي اين فضا پياده مي شود(حبيبي ،1375 :1). در اين رابطه دلايل انتخاب شهر به عنوان یک واحد فضایی را مي توان اينگونه بيان نمود . 1- حل و فصل شهری تعریف شده (مفهوم مورفولوژیک) 2- یک واحد عملکردی 3- یک نهاد قانونی (مفهوم اداری)( eurostate Statistics in focus 82/2008) . 2-2-تبیین نظریه های مربوط به ساخت اکولوژیک فرم شهر از نظرلینچ حاصل رابطه میان عناصر مرئی شهر و شناسایی گفتاری آن عناصر بوسیله استفاده کنندگان محیط شهری است .بنابراین تحقیقات مربوط به ساخت شهر در سالهای اخیر نشان می دهد که در همه شهرها نمی توان از الگوی واحدی تبعیت کرده یا نظریه معینی را بکار برد. در ذيل به عمدهترين الگوهاواستراتژی های مرتبط با ساخت شهر اشاره ميگردد: 2-2-1- فرم شهر با دواير متحدالمركز واضع این نظريه ارنست برگس از مكتب اكولوژي شيكاگو ميباشد. الگوي ساخت شهر براين اصل استوار است كه توسعه شهر از ناحيه مركزي به خارج شهر صورت گرفته و اين مناطق ،با ناحيه مشاغل مركزي شروع و به وسيله منطقه در حال تحول احاطه مي شود . 461312524057 شكل(2-1) اكولوژي شهري ارنست برگس مأخذ : شكويي، 1387 :510 مطابق این نظریه در ابتداي پيدايش شهر، همه فعاليتهاي تجاري و صنعتي و همچنين منطقه ی واحدهاي مسكوني در داخل دايره اول به وجود ميآيد. با گذشت زمان و توسعه تدريجي شهر، دايره اولي را دايره ديگري احاطه ميكند. در منطقه سوم، واحدهاي مسكوني كارگران بيشتر بصورت ساختمانهاي دو طبقه شهري ايجاد ميشود كه در بيشتر موارد طبقه اول ساختمان براي سكونت افراد خانواده و طبقه دوم براي اجاره اختصاص مييابد. پيرامون منطقه سوم، منطقه چهارمي تشكيل ميشود كه واحدهاي مسكوني طبقه پردرآمد شهري در آن قرار گرفته است و در نهايت در بيرون از این منطقه، محل سكونت افرادي است كه براي انجام دادن كارهاي روزانه و اشتغال به مركز شهر عزيمت ميكنند. مخالفان نظريه فوق چنين اظهار نظر ميكنند: 1- شهرها با چنان نظمي كه برگس بيان مي كند توسعه نمييابند. 2- در بيشتر موارد توسعه و گسترش مناطق صنعتي، بازرگاني و مسكوني مثلثي شكل است. 3- صنايع در مجاورت ايستگاههاي راهآهن و راههاي آبي تأسيس ميشود. 4- منطقه ی واحدهاي مسكوني طبقه پايين و فقير جامعه شهري در مجاورت منطقه ی صنعتي و حمل و نقل بوجود ميآيد. 5- در بيشتر موارد مؤسسات، شركتها و مراكز فعاليتهاي تجاري در بخشهاي حساس خيابان هايي تمركز مييابند كه از بخش مركزي شهرها منشعب مي شوند (شكوئي،1387: 512-509 ). 2-2-2-فرم قطاعي همرهويت با توجه به عامل حد متوسط اجارهخانه در مناطق مسكوني نظريه خود را مطرح نموده است. نظريه ی وي متأثر از نظريه ی ارنست برگس میباشد؛ با این تفاوت كه در نظريه ی همرهويت گسترش شهر به جاي قالبهاي دایرهاي و جانبي به صورت قطاع دايره و در شكل شعاعي خود ، كه از مركز شهر آغاز شده و در طول راههاي اصلي پيش ميرود صورت مي گيرد. در نظريه همر هويت در هيچ يك از بخشهاي متفاوت اجارهخا نه ثابت و دائمي نميماند. به عبارت ديگر به موازات توسعه شهر، در منطقه واحدهاي مسكوني طبقه اول جا به جايي ديده مي شود ، ولي توسعه ی آن در بيشتر موارد در مسيرهاي همان قطعه ی شعاعي است. از نظر وي اصل و منشأ منطقه ی مسكوني طبقه اول از مجاورت مركز اداري و خرده فروشي شهر آغاز ميگردد؛ جائيكه در آن، فعاليتهاي اقتصادي طبقه ی پردرآمد شهري عرضه ميشود .در ساخت قطاعي شهر، راههاي شعاعي از مركز شهر به اطراف كشيده ميشود و عامل دسترسي به این راهها و يادآوري آنها، قيمت زمينهاي شهري را در مناطق مختلف شهر تعيين ميكند (شکویی،1387: 514و513 ). بنابراين مهمترين اصول شكل گيري اينگونه الگوي شهري را مي توان چنين تشريح نمود كه منطقه واحدهای مسکونی گران قیمت ازکانون اصلی خود درطول خطوط شبکه رفت وآمد شروع به توسعه می کند؛ وچنین واحدهایی، به طرف زمینهای دور ازخطر سیلاب وعوامل آلوده کننده محیط زیست ، قرارگرفته است. واحدهای مسکونی با اجاره بهای بیشتر، به سوی فضاهای باز ودور ازمحدودیتهای نامساعد طبیعی قراردارد وجابجایی ساختمانهای اداری وتجاری، توسعه واحدهای مسکونی گران قیمت را درجهت عمومی عملی می سازند. آپارتمانهای لوکس اجاره ای ، درمجاورت بخشهای تجاری ومنطقه مسکونی قدیمی شهر، به وجود می آیند، واین درحالی است که واحدهای خودیار گران قیمت شهر، به طور اتفاقی وبی هدف ونامنظم جابجا نمی شوند. بلکه چنین مناطقی یک یا چند قطعه زمین معین را جهت توسعه انتخاب می کنند. مناطق صنعتی شهر نیز، درطول خطوط راه آهن وراهها ودردسترس منابع آب به وجود می آیند وبصورت زنجیره ای توسعه پیدا می کنند.ازطرف دیگر، تمایل به توسعه مثلثی شکل درمناطق داخلی شهرها ، بیش ازحالت دایره ای می باشد. شکل(2-2)ساخت قطاعی شهر مأخذ :شكويي، 1387 : 514 2-2-3- فرم ستاره ای (شعاعي ) چنين شهري داراي يك مركز شهري عمده، با تراكم زياد و كاربريهاي مختلف است كه 4 تا 8 راه ارتباطي اصلي به آن منتهي ميشود.این الگو با رشد سریع مراکز شهری فشرده در گذشته در امتداد خطوط ارتباطی عمومی جدید التاسیس به صورت خود بخودی پدیدار گشته است (کوین لینچ، 1384: 496). الگوي شهري حاضر به موازات افزایش جمعیت ، سازمانها وتاسیسات بخش مرکزی شهرها، مراحل مختلف اکولوژی شهری( جدایی گزینی، هجوم وجایگزینی ، توالی وتسلسل و...) ظاهر می شود؛ ودراثرایجاد موج توسعه، شهر به نواحی اطراف وبیرونی خود توسعه می یابد. حرکت جمعیت ،تاسیسات، صنایع وسازمانهای شهری به اطراف شهرها ، به یک شکل عمل نمی نمایند، وازجهات مختلف شهر به سوی ناحیه مرکزی ، به یک مقیاس صورت نمی گیرند. درمقابل توسعه شهر، وجود موانع طبیعی مانند شیبهای تند، تپه ها وکوهها، عاملی بازدارنده است؛ ولذا شهر یا بدان جهات توسعه پیدا نمی کند ویا درصورت توسعه، مشکلات و هزینه هایی را به دنبال دارد. مسیرهای حمل ونقل، شاهراه ها ، خیابانها وخطوط راه آهن ، همه تحت تاثیروجود عوامل نامنظم ونامساعد طبیعی شهرها واطراف آنها واقع می شوند. چنین شبکه های ارتباطی سعی دارند که درشکل شعاعی بوجود آیند. ولی عملاً تعداد معدودی ازآنها به حداکثر ظرفیت وکارآیی خود دست می یابند. لذا، امکانات دستیابی به مسیرهای حمل ونقل، میزان تراکم را درسطوح شهری افزایش می دهد وزمینهای شهری با امکانات وسیع حمل ونقل نسبت به سایر زمینها ، دارای ارزش بیشتری می شوند. درجریان دگرگونیهایی که درنتیجه عملکرد امکانات حمل ونقل وشبکه راهها درسطوح شهری مشاهده می گردد، شکل دایره ای مناطق متحد المرکز تعدیل یافته وبه شکل شعاعی (ستاره ای) تبدیل می شود وبه توسعه شهر،ساخت ستاره ای می بخشد (شكوئي ،1387 :518-519). شکل(2-3) الگوی شهر ستاره ای مأخذ : رهنما و همکار ، 1387 : 22 2-2-4- فرم چند هسته اي چنسي هريس و ادوارد اولمن دو محقق برجسته آمريكايي با استفاده از نظريههاي مناطق دايرهاي شكل ارنست برگس و ساختار قطاعي همر هويت به تنظيم و ارائه نظريه تازهاي توفيق يافتند كه با عنوان ساخت چند هستهاي معروف است. این دو عقيده دارند استفاده از زمينهاي شهر اغلب در اطراف چند هسته مستقل شهري و در كنارههاي يك هسته يا يك مركز معين ظاهر ميشوند. در این نظريه ،هسته و مرکز به عواملی اطلاق ميگردد كه در اطراف آن امكان توسعه شهر وجود دارد، مانند عوامل مسكوني، تجاري، صنعتي، دانشگاهي، خرده فروشي، عمده فروشي، مذهبي، زيارتگاهي و گذران اوقات فراغت (شكوئي ،1387: 520 ). ريچارد چورلي و پتر هاگت جغرافيدانان انگليسي تعداد و موقع هسته هاي اصلي شهر را مربوط به وسعت ، جمعيت و عوامل تاريخي آن مي دانند . در شكل گيري هسته هاي متعدد درون شهري عواملي از قبيل : فعاليت هاي ناهمسان و ناهماهنگ در منطقه اي از شهر،فعاليت هاي ويژه و تخصص در منطقه اي از شهر ، تفاوت فاحش در ميزان اجاره،تمركز و تراكم بخشي از فعاليت هاي شهري مي توانند نقش داشته باشند . 317500126365بخش مركز تجاري شهر؛ 2- منطقه صنايع سبك؛ 3- منطقه مسكوني طبقه سوم؛ 4- منطقه مسكوني طبقه متوسط؛ 5- منطقه مسكوني طبقه اول؛ 6- منطقه صنايع سنگين؛ 7- منطقه تجاري دور از مركز شهر؛ 8- حومه مسكوني؛ 9- حومه صنعتي شكل(2-2-4)ساخت چندهسته اي شهر مأخذ: شكوئي، 1387 : 521 2-2-5- فرم اقماری نظريه شهرهاي اقماري بيارتباط با شهرهاي ستارهاي شكل نيست. به این ترتيب كه همهی شهر مركزي بايد بوسيله اقماري كه به اندازه محدود و فواصل معين در اطراف آن قرار ميگيرند، محصور شود. مركز اصلي و شكل كلي شعاعي شهر حفظ شده، ليكن رشد اضافي به جاي اينكه سبب توسعه مداوم شهر در طول خطوط شعاعي گردد، به صورت شهركهايي جدا از شهر اصلي درميآيد.هر شهرك اقماري داراي مركز و خدمات خاص خود بوده و مقداري نيز فعاليت هاي توليدي دارد. رفت و آمد روزانه معمولاً محلي بوده و در داخل شهرك صورت ميگيرد (لينچ، 1384 : 497و496 ). محدوديت ابعاد منطقه از معايب كلي این طرح است؛ زيرا هنگامي كه شهر از ابعاد خاص خود گذشت؛ هم بازدهي و هم كيفيت خود را از دست ميدهد. شکل(2-5)الگوی شهر اقماری مأخذ: شيعه، 1381: 71 2-2-6-فرم خطي (کریدوری) تمرکز رشد در راستای کناره های خطی تقویت شده از بخش تجاری مرکزی و حمایت شده توسط زیر ساختار حمل و نقل عمومی را ساختار کریدوری یک شهر می نامند (ویلیامز و دیگران، 79:1383). کنزو تانگه را باید یکی از پیشگامان طراحی شهری بر اساس طراحی ساختار و استخوان بندی اصلی دانست. تانگه ایده اصلی خود را با الهام از موجودات زنده بر تغییر ساختار تک مرکزی شهر، که الگویی مرکزی- شعاعی دارد، به یک "الگوی خطی" استوار می کند. وی برای طرح پیشنهادی خود اهداف ذیل را مطرح می نماید: جایگزینی یک سیستم شعاعی متمایل به مرکز با یک سیستم توسعه ی خطی. تبدیل استخوان بندی اصلی شهر ، سیستم حمل و نقل و معماری شهری به یک ارگانیسم واحد. یافتن یک نظام فضایی جدید متناسب با سازمان فضایی شهر و جابجایی جمعیت (پاپلی وهمکار، 112:1382).در سالهای گذشته در بیشتر موارد، توسعه ی حوزه های شهری از شکل ستاره ای آغاز می شد و بعدها به شکل نزدیک به دایره می رسید. در سالهای اخیر، ایجاد بزرگراهها، باعث توسعه ی شکل "خطی یا کریدوری" در مسیر این بزرگراهها و گسترش تراکم فشرده ای در سطوح همین کریدورها شده است. (شکوئی، 534:1379) شکل(2-6) الگوی شهر خطی مأخذ: رهنما و همکار ، 1387 : 23 2-2-7- فرم شطرنجي (گسترده ) شبكه مستطيل شكلي از جاده، اراضي شهر را به بلوكهاي همسان تقسيم كرده و این وضعيت را ميتوان در هر سو ادامه داد. در وضعيت مطلوب ، نه حدود و ثغوري نياز دارد و نه نقاط مركزي، هر كاربري مي تواند در هر نقطهاي از شهر قرار بگيرد زيرا كليه نقاط، داراي دسترسيهاي برابر است، بجز كنارههاي شهر ، كليه قطعات زمين نيز همشكل ميباشند.هرگونه تغيير و تحول ميتواند در هر نقطه در داخل بافت موجود و يا در مناطق توسعه يافته جديد واقع شود. زمينهاي استاندارد و هم شكل، استفاده از راه حل هاي استاندارد شده را ممكن ميسازد. اراضي را مي توان به سهولت تفكيك نموده و به فروش رساند. جالب توجه است كه شكل شطرنجي به خاطردوهدف كاملاً متضاد مورد توجه قرار گرفته است: يكي به منظور اطمينان از كنترل مركزي و ديگری تحقق جامعهاي كه افراد آن داراي حقوق فردي برابر باشند(كوين لينچ، 1384: 498). اين شكل فاقد مركزيت شهري است و از آنجايي كه توسعه شهری نامحدود خواهد بود رسيدن از نقطهاي به نقطه ديگر مدت زمان زيادي را ميطلبد. براي كوتاه كردن اين بعد مسافت معمولاً محورهاي مورّب بر آن كشيده ميشود كه اين محورها نيز تقاطعهاي نامناسبی را پديد ميآورند (رهنما و همکار، 1387 :24). شکل(2-7) الگوی شهر شطرنجي مأخذ: رهنما و همکار ، 1387 :24 2-2-8- فرم شبكه محوري باروكي تركيب این شكل از يكسري نقاط مهم از نظر نمادي و برجسته از نظر بصري تشكيل شده كه در نقاط مثلثي در سطح شهر پخش شده اند هر دو نقطه بوسيله يك محور ارتباطي به يكديگر وصل شده است و بعنوان يك محور بصري براي مراكز شهري و همچنين بعنوان ايجاد تداوم و هماهنگي بر روي زمين و نماي ساختمانها عمل ميكند. اطراف محورهاي اصلي را اغلب اقشار اجتماعي بالاوفعاليتهاي معتبر و متراكم اشغال ميكنند به این ترتيب شبكه نامنظم مثلثي شكل با كيفيات خاص، سطح شهر را ميپوشاند. در داخل شبكه ميتوان ساختمانها، خيابانها و كاربريها را تا آنجا كه به مركز شهر و راههاي اصلي لطمه وارد نكند، مستقيما مستقر ساخت ( كوين لينچ، 1384: 499 ). شکل (2-8)الگوی شبکه محوری باروکی مأخذ : شيعه ، 1381 :82 2-2-9- فرم مشبك ( توري شكل ) مجتمع زيستي كم تراكمي است كه راههاي ارتباطي آن كاملاً عريض و بخش عمده اراضي را فضاهاي باز، مزارع و يا اراضي باير تشكيل ميدهد. كاربريهاي فعال شهري تنها در امتداد جاده ها و در عمق بسيار كمي مستقر ميشوند و بنابراين طرح مشبك در حقيقت نظير شبكههايي از مجتمعهاي خطي و يا شبكه شطرنجي، بزرگ شده است. تراكم فعاليتها آنقدر زياد نيست كه توقف حركت در وروديها و در طول راههاي ارتباطي مسئله مهمي را براي رفت و آمد ايجاد كند. با فدا كردن تراكم فعاليتها و طول رفت و آمدهاي روزانه، آرمان هاي شهر خطي كه همان انعطافپذيري و دسترسي مناسب ميباشد با سهولت بيشتري قابل حصول خواهد بود ( كوين لينچ، 1384 : 501 ). 2-2-10- فرم متمركز( درون گرا) شهرهاي بسته و كاملاٌ خصوصي دوران اسلامي هستند كه هنوز هم در بعضي نقاط سنتي ديده ميشوند. در این الگو شکل شهر و اجزای آن محصور بوده و دارای در و دروازه میباشند و راههای ارتباطی محصور و بن بستهای بسیار تنگ و باریک و سپس ورودیهای خصوصی دارند ( كوين لينچ، 1384 :504 ). شکل(2-10)الگوی شهر درون گرا مأخذ: رهنماو همکار ، 1387 :25 2-3-پارادايم هاي جديد توسعه شهري عليرغم وضوح و آشكار شدن معضلات اكولوژيكي ، زيست محيطي و برخي ابهام ها و تضادهاي تئوريك در رابطه با مفهوم چگونگي دستيابي به پايداري شهري وجود دارد كه به پيچيدگي شرايط مي افزايد . در صورتي كه اين چنين جدل هاي تئوريكي مي توانند به عنوان يك خطر بالقوه و يا مانع اساسي در مسير تحقق توسعه پايدار عمل كنند .در اواخر قرن بيستم دو بحث و نظريه اصلي و متضاد براي پايداري شهر ها ارائه گرديد كه عبارتند از : الف ) نظريه توسعه فرم شهري گسترده (پراكنش و توسعه كم تراكم ) ب) نظريه توسعه فرم شهري فشرده (متراكم كردن و فشرده سازي ) (مثنوي ،1382: 90) 2-3-1-راهبرد پراكنش شهري «اسپرال» يا «پراكندگي» اصطلاحي است كه به معناي رشد سريع و پراكنده نواحي متروپل و حتي شهرهاي كوچك است كه در برخي موارد تا نواحي روستايي يا مرز دِه شهر كشيده شده است (مثنوي ،1382 :31) اشنايدر وبر اصطلاح پراكندگي را در توسعه بسيار كم تراكم خارج از مراكز شهري، بر روي زمينهايي كه سابقه توسعه نداشتهاند،مي داند(سعيدي رضواني،1375 : 9). ازدیدگاهی دیگر، گسترش افقي یا حومهنشيني الگوی نسبتاٌ جديد ی در سكونتگاه هاي انساني است که ناشی از گرد هم آمدن اتفاقي مسكن با تراكم كم و توسعههاي نواري شكل تجاري است که معلول كاربرد وسيع اتومبيل ميباشد (رهنما و همکار، 1387 :31). با توجه به تعاريف بيان شده اسپرال در يك منطقه شهري حاشيهاي، كه سرعت رشد و توسعه زمينهاي شهري از رشد جمعيت آن منطقه بالاتر و تراكم جمعيت بسيار پاييني دارد ودراثرعدم برنامهريزي صحيح وآگاهانه بوجود آمده است (سعيدي رضواني، 1375 :10). مبتكر نظريه شهر پراكنده، ملوين وبر در سال 1962 است.وي كه استاد برنامهريزي شهري و منطقهاي دانشگاه كاليفرنيا است اثرات كامپيوتر را بر روي تجارت آزاد از تمركز يافتن در مكانهاي مركزي پيشبيني كرده و ماهيت پراكنده مناطق غير كانوني جديد را مورد توصيف و بررسي قرار داده است. ملوين وبر پيشبيني كرده كه درآينده سكونتگاهاي شهري ،غيركانوني خواهد بود، به اين معنا كه سكونتگاههاي شهري بيشتر داراي گرايش به پراكندگي و متنوع بودن نسبت به گذشته ميباشند. وي شكل ويژهاي را براي شهر آينده توصيف نكرد،اما اعلام كردكه شكل شهر در آينده همگن و متجانس نيست، زيرا هزينهي حمل ونقل و ارتباطات اجازه چنين چيزي را نخواهد داد. بلكه بر عكس شكلگيري و گسترش مراكز با تركيبها و تراكمهاي متفاوت و طيفي از توسعه فشرده تا پراكنده خواهد بود (زياري، 1388 :77 ). فرم شهري پراكنده عمدتا توسط تئوريسين هاي استراليايي ، آمريكايي و كانادايي دفاع مي شود . حاميان اين نظريه عمدتا از سرمايه داران و صاحبان كارخانجات عظيم اتومبيل سازي ، صنايع وابسته و ساير كالاهاي مصرفي مي باشند و منافعشان بر پايه استفاده از وسايل نقليه شخصي و آزادي عمل در مصرف سوخت هاي فسيلي و مصرف هر چه بيشتر منابع ، مواد و ذخاير طبيعت ،باشعار فراهم آوردن شرايط رفاه و راحتي زندگي شهروندان اين كشور ها مي باشد. ( مثنوي ،1382: 91). اینگونه شهرها از نظر كيفي و كمي داراي ويژگيهايي ميباشند كه درجدول شماره (2-1) به آن اشاره مي گردد. جدول (2-1) ويژگيهاي شهر پراكنده رديفويژگي هاي كيفيويژگي هاي كمي1نواحي داراي كاربري واحدتراكم جمعيتي و ساختماني كمتر2فاصله زياد از كاربري هاي خدماتيسطح بيشتر فضا هاي باز و رها شده3معابر عريض و پاركينگ هاي سطحينسبت بزرگتر اراضي عمومي به خصوصي4محدود بودن دسترسي به ساير نقا ط شهرقطعات تفكيكي بزرگتر5كم بودن گزينه هاي حمل ونقلمصرف بيشتر آب وانرژي6فراهم نبودن يا احداث دير هنگام تاسيسات زير بنايي-7نبود يا كمبود شديد تعاملات اجتماعي-8گسسته بودن بافت هاي پراكنده از هم- ماخذ: عباسزادگان و همکار، 1387: 37 استراتژی پراکندگی تابع عوامل مختلفی می باشد که در ذیل به هریک از آن اشاره می گردد: (رهنماو همکار، 1387 :44و45) 1-رشد جمعيت در متروپل: در نيم قرن گذشته جمعيت نواحي متروپل از 85 ميليون نفر به 213 ميليون افزايش يافته است. افزايش 150 درصدي با 70 در صد رشد در نواحي حومه و حاشيه شهري هنگامي كه جمعيت شهري تا حد معيني رشد نمود، براي تطابق با تغييرات ، نياز به گسترش بيروني پيدا ميکند . 2-وفور زمين: آمارهاي جمعآوري شده كاربريزمين تنها 2/5 در صد از كشور ايالات متحده را به صورت توسعه يافته مشخص ساخته است. دليل واقع شدن توسعه مسكوني و غير مسكوني در فواصل بيشتر، فراواني و ارزانی زمين ودسترسی آسان ميباشد. در حال حاضر نواحي ساخته شده شهر بدلیل توسعه یافتگی تفاوتهاي آشكاری را نمايان ساختهاند. 3-عدم تمركز اشتغال: هزينههاي زمين و توسعه در پيرامون، از مركز شهر كمتر است. سيستمهاي بزرگراهي مدرن سريع، هزينههاي حمل ونقل را پايينتر ميبرد، بنابراين كارخانهها به طور فزايندهاي به حمل و نقل كاميوني و مكانهاي حومه شهري كه دسترسي آسان تري به بزرگراهها دارند، روي ميآورند. همچنين نيروي كار آموزش ديده و ماهرتري وجود دارد كه در ابتدا به دلايل فضا، خلوتي و مطبوعيت به كناره شهر روي آوردهاند. در اين مفهوم نامتمركز بودن شغلي تا حدي به جاي اينكه علت حومه نشيني مسكوني باشد، پيامد آن بوده است. همچنين اين گفته نيز درست است كه اشتغال، مردم بيشتري را به مهاجرت به نواحي حومهاي جذب مينمايد . 4-اولويتهاي مسكن: خانهاي مجزا و امن، همسايگيهاي حومه شهري با علفزارهايي در پسكرانه و يك يا دو ماشين براي رفت و آمد، مدارس عمومي خوب و نزديك، نوعي از زندگي است كه به عنوان روياي آمريكايي شناخته شده است. در واقع اين روياي تمام افراد ميباشد. هنگامي كه ساكنان شهري در طي زمان ثروتمندتر ميشوند، آنها ميتوانند مساكن بزرگتر در نواحي حومه شهري كه قيمت آنها نيز از درون شهر ارزانتر است تهيه نمايند. علاوه بر اين، پيشرفت تكنولوژي سبب شده كه روياي آمريكايي به معناي نوع زندگي روستايي منزوي گونه نباشد و امكان زندگي شهري را در مكاني روستايي به وجودآورد . 5-نابودي مركز شهر: مراكز شهري زماني مكانهايي مطلوب براي زندگي مردم بودند. با رشد جمعيتي و اقتصادي، مسائلي همانند تراكم ترافيك، تخريب زيست محيطي، مساكن بيرونق، كيفيت ضعيف مدارس عمومي، جنايت، فقدان دسترسي به فضاي باز و نابودي زيرساختها در هسته شهر اتفاق افتاد و مركز شهر به سوي نابودي و زوال رفت. در جستجوي زندگي بهتر، طبقات بالا و متوسط به خارج مهاجرت ميكنند. 6-پيشرفت حمل ونقل: اسپرال پديدهاي بر پايه حمل و نقل است. رشد در اكثر شهر ها به طور دائم اتفاق ميافتد اما سازگاري آن با تكنولوژي كيفيت جادهاي و دسترسي وسايل نقليه، اين روند را تسريع نمود. تغييرات از پيادهروي به ترامواي شهري و سپس وسيله نقليه خصوصي و حمل ونقل نوع زندگي انسان را متحول ساخت. ماشينهاي شخصي سفرها را راحتتر، مناسبتر و عمليتر ساختند. علاوه بر اين، بعد از جنگ جهاني دوم، مقررات منطقهبندي بين انواع مختلف كاربري زمين مانند مكانهاي كار، خريد و مساكن تمايز قائل شدند و مردم مجبور شدند براي رسيدن به اين مقاصد جداگانه، به ماشينها متوسل شوند . 7-سياستهاي عمومي دولتها: الگوي توسعه پراكنش شهري تنها موضوعي فردي يا شركتي در ترجيح مكان فضايي نيست. هزاران سياست حكومتي شامل سياستهاي مالياتي، وجوه استهلاكي، مقررات منطقهبندي و كمكهاي مالي ضمني، كمكهاي مالي به توسعه پراكنده و عدم تشويق تلاشها براي باز سازي نواحي شهري، حومه شهري قديميتر و زيرساختها را در بر مي گيرد . به طور كلي عبارت گسترش پراكنده شهر به دليل مسايلي كه براي سلامتي انسان و محيط زيست پديد ميآورد معاني ضمني منفي را در ذهن متبادر مي سازد. ساكنان واحدهاي همسايگي پديد آمده در اثر گسترش پراكنده شهر، آلودگي بيشتري را به ازاي هر نفر توليد ميكنند و از مشكلات بيشتري در رفت وآمد روزانه خود رنج مي برند . همچنين به دليل عملي نبودن گزينههاي پيادهروي و دوچرخه سواري جهت رفت وآمد در اين نواحي، موجب اختلال در سلامت فردي ساكنان اين نواحي شده است.واضح است، شكل خاص توسعه ، نوعي رشد لجام گسيخته در حواشي و افزايش مفرط زمين شهري را به همراه دارد وباعث كاهش تراكم جمعيت، افزايش سهم فضاهاي باز بلااستفاده و در نتيجه گسستگي بخشهاي مختلف يك شهر، جداييگزيني فضايي-اكولوژيكي، افزايش هم زمان قيمت زمين، افزایش هزينه تاسيسات و تجهيزات و بسياري مسائل ديگر ميشود. 2-3-2- تجربيات پراكنش شهري در كشورهاي مختلف 2-3-2-1- امريكا امروزه با فراگیر شدن اثرات گسترش افقی شهرها، مفهوم اسپرال در اکثر کشورهای جهان با ماهیت مختلفی به کار برده میشود. در امریکا که مهد کاربرد این مفهوم است اسپرال موضوع جذاب و داغ روز گرديده است. در این کشور رشد جمعیت تنها عامل افزایش مقدار کاربری زمین نبوده است بلکه شتاب در تصرف زمین با افزایش محدوده شهرها بیش از رشد جمعیت شهری موثر بوده است در اکثر شهرهای بزرگ این کشور افزایش سهم زمین هر خانوار(PHLC) در طی سا لهای مختلف گویای رشد وسیع شهر است به عنوان مثال بین سالهای 1940 تا 1970 جمعیت پرتلند دو برابر اما مساحت شهر چهار برابرگردید (Hadly 2000: 3). برخي از محققين ويژگيهاي پراكنش امريكايي را در ابعاد كاربري زمين ديدهاند و آن را عبارت از توسعه كم تراكم، پراكنده، تنك، جسته و گريخته شهري، توسعه نا پيوسته و گسترش به طرف عرصههاي خارج از محدوده و نواحي كم تراكم حومه شهري همراه با تسلط اتومبيلهاي شخصي در حمل ونقل دانستهاند(Wassmer,2002:9). 2-3-2-2- چين علاوه بر شهرهاي امريكايي، موضوع رشد افقي شهري در مشرق زمين نيز در كشورهايي مانند چين مورد مطالعه قرار گرفته است. هرچند بنيانهاي رشد افقي در چين متفاوت از امريكاست ولي شباهتهايي در اين دونمونه ديده ميشود. اصليترين تفاوت رشد افقي در چين و آمريكا اين است كه در آمريكا ثروتمندان با سكونت در حومهها و تخليه بخش مركزي شهر به رشد افقي دامن زدهاند، در صورتي كه در چين بخش مركزي شهرها از اهميت بالايي برخوردار است و مورد توجه ثروتمندان ميباشد. در اينجا گروهي كه موجب اين پديده شهري شدهاند فقرا بودهاند كه نتوانستهاند در مركز شهر زمين داشته باشند و مجبور به حاشيه نشيني و در نتيجه رشد افقي شهر شده اند (Zhang,2002:125). در چین بین سالهای 1990 تا 1995 جمعیت شهری 6/21 درصد افزایش یافته است.در حالیکه مساحت شهرها در همین مدت 4/90 درصد افزایش یافت و این امر نشان میدهد رشد كالبدي شهر بسیار شدیدتر از رشد جمعیت شهری اتفاق افتاده است، اداره آمار چین در یک تحقیق نشان داده است بین سالهای 1986 تا 1996 به میزان 8/5 میلیون هکتار از زمینهای کشاورزی این کشور از بین رفته و یا تغییر کاربری داده است که از این میزان 52/18 درصدآن زیرساخت و سازهای شهری رفته است این بدین معنی است که حدود یک پنجم خسارت به زمینهای کشاورزی، نتیجه رشد شهری در این کشور بوده است (سعيدي رضواني، 1375 : 127). 2-3-2-3-کشورهای جهان سوم رشد افقي شهري در جهان سوم نيز از ويژگيهاي شناخته شده شهرهاي ناحيه اي بزرگ به شمار ميرود، اما زيرساختها و زمينههاي متفاوتي را ارائه ميدهد. اختلاف رشد افقي شهري در كشورهاي آمريكاي لاتين نسبت به ايالات متحده در اين است كه اولا فرايند شهرنشيني در اغلب كشورهاي آمريكاي لاتين با تاخير صورت گرفته است و در جريان آن نفوذ سنتي و قوي شهرهاي بزرگتر و سرمايهداري يا متروپل با الگوي كاملا تمركز يافته بررشد فضايي نواحي پيراموني و توسعه غير قانوني سكونتگاهها در حاشيه شهري، در ظاهر مقررات شهري را محدود ساخته و سبب رشد افقي شهر شدهاند. ثانيا رشد افقي شهري در اغلب نواحي كلان شهري آمريكاي لاتين چشماندازي از فقر و الگوهاي غيرقانوني از كاربري زمين همراه با فقدان ساختار و شالوده تسهيلات عمومي و خدمات اساسي را نشان مي دهد. اين الگو تفاوت آشكاري با الگوي ايالات متحده دارد (Lungo,2001,32 ). 2-3-2-4- ایران در ایران تا زمانی که الگوی رشد شهرها ارگانیک بوده و عوامل درونزا و محلی تعیین کنندۀ رشد شهری بوده اند،زمین شهری نیز کفایت کاربری های سنتی شهری را می داده وبر حسب شرایط اقتصادی، اجتماعی و امنیتی ، فضای شهررا به طور ارگانیک سامان می داده است . لیکن از زمانی که مبنای توسعه و گسترش شهرها ماهیتی برونزا به خود گرفت ودرآمدهای حاصل از نفت در اقتصاد شهری تزریق شد و شهرهای ایران در نظام اقتصاد جهانی جای گرفتند، سرمایه گذاری در زمین شهری تشدید گردید و این نقطۀ ضعف اصلی بازار خصوصی بدون برنامۀ زمین، الگوی توسعۀ بسیاری از شهرهای ایران را دیکته کرده است(ماجدی، 1378 :6).این امر باعث نابسامانی بازار زمین شهری و به ویژه بلااستفاده ماندن بخش وسیعی از اراضی داخل محدوده، و عارضۀ منفی گسترش افقی شهرها شده است(اطهاری ،1379 :36 ) . 2-4- راهبرد شهر فشرده طبق تعريف الکین ( 1991) شهر فشرده ، دارای فرم و مقياسي است كه مناسب براي پياده روي ، دوچرخه سواري و حمل ونقل عمومي ، همراه با تراكمي كه موجب تشويق تعاملات اجتماعي می شود ؛ودر عمل ،تراكمي برابر با آنچه در خيابان هایی با ساختمان هاي سه يا چهار طبقه مناطق داخل شهري همانند شهر هاي انگليسي و اروپايي است .در اين فرم شهري هنوز اين امكان وجود دارد كه هر خانه يا واحدمسكوني داراي درب اصلي باشد كه به خيابان عمومي باز مي شود و همچنين امكان فراهم نمودن باغچه يا حياط براي تمام اعضاي خانواده وجود دارد (مثنوي، 1382 :92 ). به دنبال ایده هاي لوکوربوزیه از شهر درخشان، دانتزینگ و ساعتی(1973) شهر فشرده با رویکرد ارتقاء کیفیت زندگی، اما نه با هزینه ي نسل آینده ، پیشنهادشد. هدف اصلی این ایده خلق شهرهایی با فشردگی و تراکم بالا امابه دور از مشکلات موجود در شهر مدرنیستی است .متعاقبا به دنبال بروز مسائل جدي محيطي نظير انواع آلودگي، افزايش دماي كره زمين و نابودي منابع طبيعي، مبحث "توسعه پايدار " در سال 1987 از طريق انتشار "گزارش برانت لند" تحت عنوان آينده مشترك "توسط كمیسيون جهاني محيط وتوسعه "به طور رسمي در دستور كار سياسي قرارگرفت.البته از دهه 1990 محبوبیت توسعه ي پایدار به ترویج ایده شهر فشرده کمک زیادي کرده است. يكي از قويترين مدافعان رويكرد شهر فشرده كمیسيون جامعه اروپا ميباشد كه در سال 1990 با انتشار گزارشي تحت عنوان "مقالهاي سبز در مورد محيط شهري" به تبيين آن پرداخت. در گزارش مزبور، به شهر، مثابه يك منبع نگريسته ميشود كه ميبايست با توجه به محدوديت و ارزش در استفاده از آن نیز نهايت دقت بعمل آورده شود( breheny,1992:14). شهرهای سرزنده ای نظیررم،بارسلونا، آمستردام ، لندن ،پاریس و...در اروپا در افزایش وسایط نقلیه عمومی و غیرآلاینده ونیز تشویق شهروندان به استفاده ازدوچرخه وسفرهای پیاده ،زمینه ی به حداقل رساندن مصرف سوخت های فسیلی و در نتیجه گازهای گلخانه ای و آلودگی های زیست محیطی در مقابل شهر های کانادا ،آمریکاو استرالیادفاع کرده اند. (مثنوي، 1382 :92 ). 2-4-1- سیاستهای اجرايی راهبرد شهر فشرده پژوهشگران عرصه ی شهری براین باورند که شهر فشرده : 1- زمينهاي كشاورزي پيرامون شهرها را حفاظت ميكند و با كاهش گسترههاي شهري از آلودگي هواي ناشي از تردد اتومبيلها در يك پهنه وسيع، ميكاهد. 2- جذابيت اقتصادي منطقه را افزايش ميدهد و موجب شكوفايي واحدهاي اقتصادي كوچك و محلي مي گردد. 3-تنوع فرهنگها و بالندگي كيفيت اجتماعي،گوناگوني فعاليتها شهر را زنده تر و امنترمي سازد . 4-در اينگونه شهرها، با كاهش فاصلههاي فيزيكي نياز به تردد شهري را كاهش داده و از آلودگي هواي ناشي از حمل ونقل و اتومبيل ميكاهد. 5-امكان عبور از مرزهاي طبقاتي وافزايش در آمد براي شهروندان و احتمال دستيابي به عدالت اجتماعي براي برنامه ريزان و سياست گذاران قوي تر است. 6-با استفاده بهينه از زمينهاي درون شهري، اراضي كشاورزي پيرامون شهرها را از دستاندازي وتوسعههاي شهري محفوظ ميدارد . واضح است در شکل گیری چنین شهرهایی عواملی چون : بخش خصوصي ،با انگيزه سودآوري ،مشاركت سرمايهگذاران شركتهاي خصوصي، مالكان زمينهاي شهري،افراد، خانوارها به عنوان مصرف كنندگان با انگيزههاي متنوع اقتصادي و اجتماعي نقش چشم گیری خواهند داشت . (ویلیامز و دیگران، 1383: 42) 2-4-3- تجربه ی کشور های جهان در زمینه توسعه فشرده 2-4-3-1-اسپانیا اسپانیا همانند دیگر کشورهای اروپایی از پیشگامان توسعه ی فشرده می باشد .مهم ترين قانون ملي اسپانيا در خصوص، ضوابط فني ساخت و ساز است ودر آن به تاکید بر افزايش امنيت و قابليت سکونت در بنا با استفاده منطقي از طريق کاهش تقاضاي انرژي، افزايش کارايي سيستم هاي حرارتي و روشنايي و استفاده از تکنولوژي هاي خورشيدي را مدنظر قرار داده است. سياست احياي شهري يکي از سياست هايي است که در سال ٢٠٠٧ مطرح شد وتصويب آن مسايل زير را مطرح نمود. - افزايش کارايي و پايداري اقتصادي - حداکثر نمودن استفاده از زمين در بلو ک هاي موجود و حداقل نمودن مصرف زمين هاي سبز - تهيه برنامه ويژه براي مناطق نيازمند احيا و بازسازي - توصيه به فرم فشرده شهر به دليل اثرات زيست محيطي ، اجتماعي و اقتصادي( هزينه بالاي انرژي و ساخت و ساز، هزينه زيرساخت ها و خدمات عمومي )در ساخت و ساز پراکنده. مهم ترين راهبردهاي اين طرح نيزعبارتند از: - ايجاد مراکز جديد، تشويق به اختلاط کاربري ها و تأمين دسترسي - معرفي اولويت هاي نوسازي و کنترل رشد شهر در جهات مختلف - استفاده از زمين هاي موجود شهري و توسعه آنها - هماهنگي و حمايت از طرح هاي ملي. (Burns, 1997:4) 2-4-3-2- سوئیس دررابطه با چگونگی استفاده از زمین و برنامه ریزی برای محدودیت گسترش ساخت و ساز وتاکید برایجاد توسعه شهری فشرده قوانین ساخت و سازدر این کشور را دگرگون ساخت.هدف اصلی برنامه ریزی فضایی در قانون فدرال سوئیس استفاده بهینه از زمین است . وطبق ماده 15 قانون فدرال تغییر محدوده ساخت و ساز هر 10-15 سال تنظیم و تجدید نظر می گردد .در این کشور محدوده غیر مسکونی مناطق کشاورزی تعیین شده تنها با انواع خاصی از ساخت و سازهای مجاز در ارتباط با فعالیتهای کشاورزی و خدمات زیرساختی صورت می گیرد و فقط تعداد کمی ازشهرکها و چشم انداز های فرهنگی به صورت پراکنده ودر محدوده غیر مسکونی قرار دارند (Haller&Others,1999:563 ). 2-5-روشهای تعیین میزان فشردگی وپراکندگی شهری از جمله مطالعات جامعي كه در زمينه تعیین میزان پراکندگی وفشردگی صورت گرفته است ، مطالعه گالستر و همكارانش بر روي 13كلان شهر امريكا با هدف اندازه گيري شدت و ضعف پراكندگی بوده است . وي هشت مشخصه مجزارا با هدف گذاري كاربري زمين براي توصيف ابعاد مختلف پراكندگی نواحی شهري شامل :تراكم ، تداوم ، تمركز ، خوشه اي بودن ، مركزيت ، هسته داري ، اختلاط كاربري ها ، وهمجواري راارائه نمود.بر اساس نتايج به دست آمده، نيويورك و فيلادلفيا کمترین پراکندگی و آتلانتا و ميامي بيشترين ميزان پراکندگی را داشته اند (.(Galester et al., 2001, 15- 28 پژوهش ديگري كه در زمينه بررسي و سنجش پراكندگی وپيامدهاي آن بر كيفيت زندگي توسط ريد اوينگ و همكاران صورت گرفته است ؛ توسعه مسكوني كم تراكم همراه با نواحي ادا ري و تجاري و مسكوني كاملاً جدا از يكديگر، و همچنين ضعف مراكز فعاليت و محدوديت انتخاب ها در مسيرهاي سفر تعريف شده اند. مجموعه اين عوامل از 22 متغير شكل گرفته كه هر يك نشانگر ويژگي هاي پراكندگی شهری است . از طريق همين متغيرها و عوامل به دست آمده، پراكندگی در 101 منطقه شهري در امريكا اندازه گيري شده است . نتايج نشان مي دهند كه شهرريورسايد كاليفرنيا با نمره 14.22بيشترين ميزان پراكندگی و شهر نيويورك كمترين ميزان پراکندگی را داشته است. اين ويژگي ها در قالب چهار عاملِ قابل سنجش و اندازه گيري، عبارت بوده اند از: الف) تراكم مسكوني ب) تركيب واحدهاي همسايگي ، اشتغال و خدمات (اختلاط كاربري ها) ج) توان مراكز فعاليت و مركز شهر د) دسترسي شبكه معابر (.(Ewing et al., 2002, 2- 31 تورنز ويژگي هاي پراكندگی را براساس هزينه ها، فوايد، چگونگي رشد شهر، جنبه هاي زيبايي شناختي تمركززدايي، دسترسي، تراكم، فضاي باز، و پويايي دسته بندي كرده است.از ديدگاه وي، رشد جمعيت و نيز كاهش بعد خانوار و افزايش تعداد آن و متعاقب اين امر گسترش فيزيكي شهر از عوامل پراکندگی محسوب مي شوند. وي مجموعه سنجه هايي را براي تعيين كميت از قبیل :شيب ،چگالي، رويكردهاي مبتني بر سطح،تكنيك هاي هندسي، بعد فركتال، تكنيك تصويرسنجي ، اندازه گيري از تركيب چشم اندازفضايي، و قابليت دسترسي را معرفي و ارائه كرده است .(Torrens and Alberti, 2000, 3- 34) فرنكل و اشكنازي بر اي بررسي و محاسبه ميزان پراکندگی بر روي شش منطقه شهري بااستفاده از13 شاخص در قالب پنج عامل تراكم جمعيتي، بي قاعدگي شكل نواحي ساخته شده، گسستگي، جدايي كاربر يها، و تركيب كاربري ها بر پايه چشم انداز شهري پرداختند . شاخص ها از ديدتخصص هاي متنوعي چون پژوهش هاي شهري، تحقيقات اكولوژيكي و هندسه فركتال جمع آوري گردیدند. شاخص ها به دو گروه شكل و تركيب دسته بندي شدند. گروه اول عمدتاً شامل عوامل كالبدي فضايي و هر چيزي است كه در انسجام شكلي فضاي شهري نقش دارند، مانند تراكم خالص و ناخالص جمعيت، و بعد شكستگي؛ و گروه دوم شامل ويژگي هاي مرتبط با ساختار تفكيك شده كالبد شهر(كاربري زمين) است .(Frankel and Ashkenazi, 2008:1- 58) از نظر فالتون، هر گاه مصرف زمين با نرخ رشدي بيش از جمعيت صورت گيرد، پراكند گی افزايش مي يابد. از ديدگاه فالتون پراکندگی ارتباط نزديكي با تراكم داشته ومهاجرت به كلان شهرها ميل به افزايش زمين هاي شهري را افزایش می دهد(.(Fulton, 1996, 1- 5 2-6- کیفیت زندگی واژه کیفیت (Qol) به مفهوم چگونگی و Quality به معنی چیزی و چه و (Qual) واژۀ کیفیت در لاتین چگونگی زندگی و دربرگیرنده تفاوت های آن است که برای هر فرد، ویژه و یگانه و متفاوت با دیگران است (کردزنگنه، 1385 : 20). از منظردال گارد، گریس تن سن و كانجی کیفیت همانند تئوری نیست بلکه مفهومی نسبی است که می تواند برای افراد مختلف معانی متفاوت داشته باشد (Dahlyaard ,etal, 1998, 13).دراین رابطه درزیر به برخی از مفاهیم و معانی آن اشاره می گردد. -کیفیت زندگی ارتباط متقابل میان جامعه، سلامت، اقتصاد و شرایط محیطی است که انسان و توسعه اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد(Schyns & Boelhouwer, 2004:5). -کیفیت زندگی رابرخی افراد به عنوان قابلیت زیست پذیری یک ناحیه و برخی به عنوان سنجه ای برای میزان جذابیت و برخی آن را رفاه عمومی، بهزیستی اجتماعی، شادکامی ، رضایتمندی و ... تفسیر می نمایند (Epleyand Menon , 2008:1,2). - مولر ( 1983) کیفیت زندگی را میزان رفاه افراد و گروه ها ی تحت شرایط اجتماعی و اقتصاد عمومی بیان می کند. - پسیون ( 2003 )کیفیت زندگی را در وضعیت محیطی که انسان در آن زندگی می کند (مثل آلودگی و کیفیت مسکن) و برخی ازصفات درونی او مانند سلامت و میزان تحصیلات می داند. -کوستانزا ( 2007 )کیفیت زندگی را به عنوان میزان تامین نیازهای انسانی در ارتباط با ادراک افراد از بهزیستی ذهنی تعریف می نماید. - داس ( 2008 )کیفیت زندگی را در بهزیستی و یا عدم بهزیستی مردم و محیط زندگی آنان می داند . فوتوان سیک ( 2000) کیفیت زندگی را معادل احساس رضایت افراد از زندگی می داند (seik, 2000:46). - كيفيت زندگي را به عنوان برهم كنش ميان ميزان برآورده شدن نيازهاي انساني و رضايت افراد و گروه ها از تأمين نيازها ي خود در يك ناحيه خاص تعريف كرد(رضواني و همكاران ،1388 :63). از برآیند تعاریف بالا می توان کیفیت زندگی را محصول فعل و انفعال در میان محیط های اجتماعی، بهداشتی، اقتصادی و شرایط محیطی موثر بر توسعه انسانی و اجتماعی دانستOntariO Social Development Council, 1997:7-13 )). 2-7-کیفیت زندگی شهری کیفیت زندگی شهری را مي توان مقوله ای میان رشته ای پیچیده، چند بعدی و مرتبط با جنبه های ذهنی (کیفی) و عینی (کمی)دانست که در رابطه با شرایط و وضعیت جامعه در یک مقیاس جغرافیایی خاص (شهر، منطقه، محله و بخش،...) دربرگیرنده ابعاد روانی است و شاخص هایی همچون رضایت، شادمانی و امنیت را در بر می گیرد. لذا از این منظر آن را رضایت اجتماعی نیز می نامند و بر اساس آن به شاخص های دسترسی به فرصت های اجتماعی مانند اشتغال، ثروت و اوقات فراغت توجه می شود (سیف الدینی ، 1381 : 375). با توجه به مفهوم فراگیر و پویای آن بر سلامت فیزیکی، رشد شخصی، حالات روان شناختی، سطح استقلال وروابط اجتماعی ، از نهادهای برجسته ی محیط تاثیر نپذیرفته و بر ادراک فرد مبتنی است در واقع گستره ی کیفیت زندگی، در برگیرنده ابعاد عینی و ذهنی که در تعادل با یکدیگر قرار دارندرا شامل مي شود . از سوی دیگر باید توجه داشت که ارزش ها و خود ارزشیابی ها ممکن است در طی زمان در واکنش به رویدادها، تجارب زندگی و سلامتی دگرگون شوند، هم چنین هر حوزه از کیفیت زندگی می تواند آثار قابل ملاحظه ای بر دیگر حوزه ها بگذارد Newa chek P &Taylor W.1992 :364-371)). جوهره اصلی کیفیت زندگی شهری، تامین و ارضای نیازهای مادی و معنوی انسان به طور توامان است. در واقع برنامه ریزی برای مسکن،اشتغال و حمل ونقل بدون تامین نیازهای روانی، عاطفی واجتماعی شهروندان مانند: نیاز به امنیت، زیبایی،آرامش خاطر، تعلق اجتماعی، شادی، تفریح و . ناقص خواهد بود(کوکبی، 1389 : 77). بنابراين زیر چتر کیفیت زندگی شهری رویکردی متفاوت می توان مشاهده نمود زیرادر درون آن خصوصیات مشترک و تغییرات قابل توجه و گسترده ای وجود دارد. 2-8- شاخص های کیفیت زندگی شهری تولید ناخالص داخلی( :(GDPاولین شاخص کیفیت زندگی در پیشرفت اجتماعی است که در سال 1940 معرفی شد، معمولی ترین شاخص مورد استفاده برای مقایسه ثروت کشورها و منحصراً معیاری برای بهزیستی و توسعه براساس ثروت مادی است. ازدیدگاه منتقدان ازاینکه میان هزینه، منفعت مطلوب ،نامطلوب و فعالیتهای مولد آسیب رسان تمایزی قائل نمی شود، نمی تواند معرف کیفیت زندگی باشد. از سوی دیگر مطالعات علمی نشان داد ه اندکه رابطه میان پیشرفت اقتصادی و کیفیت زندگی رابطه خطی نیست، این دو همسو و هم جهت حرکت می کنند. اين همسويي آن است که حداقل شرایط مطلوب مادی برای زیست انسان فراهم شده باشد، ولی از آن به بعد دیگر نمی توان انتظار داشت که تامین نیازهای اقتصادی به بهبود کیفیت زندگی کمک کند، زیرا انسان موجودی چندوجهی و پیچیده است و منطق اقتصادی نمی تواند بسیاری از رفتارهای او را تبیین کند. - شاخص پیشرفت اصلی (GPI):این شاخص نخستین بار توسط سازمان تعریف مجدد پیشرفت مطرح شد و دارای 18 مولفه است که پیشرفت اجتماعی را در قالب ارزش پولی می سنجد. مهمترین مولفه های این شاخص عبارتند از:زیرساخت های عمومی، آلودگی، توزیع درآمد، بیکاری، مرگ ومیر در تصادفات و ... -شاخص سلامت اجتماعی (SHI) : توسط دکتر مارک میرینگاف و همکارانش در موسسه "نوآوری در سیاست اجتماعی " وابسته به دانشگاه فوردهام تهیه شد. این شاخص از 16 مولفه تشکیل شده، که همه مراحل زندگی، همچنین فرد و جامعه را پوشش می دهد. مهمترین مولفه های این شاخص عبارتند از:مر گ و میر نوزادان، خودکشی نوجوانان، پوشش بیمه درمانی،مسکن، استفاده از مواد مخدر، متوسط درآمد هفتگی و ... -شاخص توسعه انسانی (HDI ):این شاخص که در سال 1990توسط برنامه سازمان ملل (UNDP ) ارائه شد، هر ساله از طریق یک شاخص مرکب ،دستاورد کشورها را در توسعه انسانی می سنجد و بر اساس آن کشورها رادرجه بندی می کند. -شاخص فقر انسانی(HPI) سه بعد، امید به زندگی، دانش و استاندارد زندگی مناسب را اندازه می گیرد. در این راستا شاخص های دیگری درزمینه ی کیفیت زندگی مانند، شاخص کیفیت طبیعی زندگی ( PQOL )( 1996 )و شاخص کیفیت زندگی که آزادی های مدنی و قوانین سیاسی را دربرمی گیرد مطرح شدند. از آنجایی که سنجه های کیفیت زندگی در واحدهای همسایگی،سطوح شهری و کشوری قابل استناد است. بنابراین برای تدوین معیارها و شاخص کیفیت زندگی شهری با هدف مدل سازی و تعیین اولویت ها و نیازمندی های واقعی شهروندان در مقیاس های گوناگون توسط دو شاخص عینی و ذهنی انجام پذیر می باشد( Schyns & Boelhouwer, 2004: 10). شاخص های ذهنی با جمع آوری ادراکات ذهنی و میزان رضایت شهروندان از زندگی شهری از طریق پرسشنامه و بصورت پیمایشی ارزیابی گردیده و شاخص های عینی با استفاده از داده های ثانویه و وزن دهی به هر یک از شاخص ها در محیط شهری قابلیت اندازه گیری می یابد. از سوی دیگر شاخص های ذهنی کیفیت زندگی، همان رضایت روان شناختی از زندگی است که در برابر کیفیت عيني زندگی قرار می گیرد .تلویحا هر دو شاخص نسبت به یکدیگروابستگی دوخطی دارند (FooTuan Seik, 2000:32). زیرا برنامه ریزی باهدف ارتقاء کیفیت زندگی شهری، به وسیله ارقام و آمارهای عینی و واقعی همراه با درک روانی افراد از موقعیت زندگی آنان در ارتباط است. چه بسا افرادی با امکانات مالی مناسب در ذهن خود احساس رضایتمندی نداشته و به عکس افرادی با سطح پایینی از استانداردهای زندگی به علل گوناگون رضایت نسبی یا کامل از زندگی خویش خواهند داشت. تحقیقات بین المللی بر این نکته تاکید دارند که داشتن شرایط زندگی مناسب با تخمین شاخص های عینی همیشه به معنی شادی و احساس سلامت نیست (Schyns & Boelhouwer, 2004:8). بنابراین هدف از بررسي شاخص هاي کیفیت زندگی (QLI) ارائه یک ابزار برای توسعه جامعه است که می تواند مورد استفاده برای نظارت بر شاخص های کلیدی مانند: اجتماعی، بهداشتی، زیست محیطی و اقتصادی باشد OntariO Social Development Council, 1997:7-13) ). به همین دلیل در تعیین و انتخاب شاخص ها ، معیارهایی برای کیفیت زندگی درنظر گرفته می شود که عبارتند از: 1- تا حد ممکن بطور اختصاصی تعریف شده باشد. 2- قابل اندازه گیری باشد. 3- آسان و قابل فهم باشد. 4- قابل اطمینان باشد. 5- اختصاصی باشد و پدیده شناسی را نشان دهد. 6- به اندازه کافی برای نشان دادن پدیده حساس باشد. 7- اندازه گیری آن مقرون به صرفه باشد. 8- پس از محاسبه قابل استفاده باشد. 9- محاسبه آن از نظر برنامه و موضوعات مرتبط، آسان باشد. 10- از نظر فرهنگی، محاسبه آن اشکالی نداشته باشد.(ترجمه آسايش، 1380 :95 ) 2-9- اصول ارزیابی کیفیت زندگی شهری روش شناسی کیفیت زندگی، مفهومی است که با استفاده از شاخص ها در ابعاد مختلف درآمد و شرایط اقتصادی و اجتماعی نیاز به اندازه گیری دارد. هدف از پژوهش درکیفیت زندگی، ارزیابی از سیاست های اصلی برنامه ریزی واستراتژی ارتباطات و خدمات اجتماعی است. سیاست های جامعه، استقلال (وابستگی متقابل)و افزایش کنترل افراد در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم برای تنظیم سیاست گذاری این اطلاعات بسیار مفید خواهد بود. به عبارت دیگر ارزیابی از اطلاعات افراد همواره بهتر از ارزیابی ازسیاستهای محلی خواهد بود. این امر به ما اجازه خواهد داد تا تجزیه و تحلیل کاملتری از کیفیت زندگی ارائه داده و آن را به عنوان طیف گسترده ای از خدمات و شرایط زندگی ارائه نمائیم .در مطالعات شهری به ندرت ازهر دو رویکرد کیفیت زندگی استفاده می شود. کیفیت زندگی در ابعاد ذهني ، ادراک و ارزیابی افراد از وضعیت زندگی خود را منعکس می سازند و با استفاده از شاخص های ذهنی، اندازه گیری می شوند. شاخص های ذهنی میزان رضایت مندی شهروندان را از جنبه های مختلف شهری به صورت کمی قابل اندازه گیری هستند، از جمله :میزان رضایت مندی شهروندان از خدمات بهداشتی و درمانی شهری، میزان رضایت مندی از دسترسی به اشتغال، میزان رضایت مندی از امنیت شهری و میزان رضایت مندی از دسترسی به فضاهای سبز شهری اشاره نمود. مک لارن (1996) در این رابطه بیان می کند که، یک توافق عمومی برای سنجش کیفیت زندگی برای هر دو نوع مشخص از شاخص ها مناسب هستند. نوع اول: شامل شاخص های ذهنی است که قابل اندازه گیری از حس رفاه افراد و رضایت مندی از یک جنبه خاص از زندگی است و نوع دوم : شامل شاخص های عینی هستند که جنبه های ملموس محیط ساخته شده، محیط طبیعی و حوزه اجتماعی و اقتصادی را اندازه گیری می کنند . در این رابطه نیز گری سن و یونگ (1994) در تعیین کیفیت زندگی ،عوامل بنیادی بایکسری از اجزاء و فرآیندها در تعامل می باشند، آنها به یک فرآیند روان شناختی داخلی وابسته اند و احساس رضایت مندی را ایجاد می نمایند و دوم شرایط بیرونی هستند و فرآیند های داخلی را بر می انگیزانند. بعد اول شامل: کیفیت زندگی شخصی، رفاه و خوشبختی ذهنی و درونی یا رضایت از زندگی و بعد دوم شامل: کیفیت زندگی شهری، کیفیت اجتماعی، کیفیت مکان و کیفیت زندگی محیطی (Massam, 2002 :141). لی بیان می کند : کیفیت باید ذهنی باشد و مناسب ترین شیوه برای کشف کیفیت زندگی، پرسیدن ادراک مردم از زندگی آنهاست. وی نیز معتقد است که شاخص های ذهنی برای اهداف برنامه ریزی وسیاستگذاری نسبت به شاخص های عینی ارجح تر است. زیرا این شاخص ها بازخوردهای ارزشمندی را برای برنامه ریزان فراهم می کند Lee.2008:1208 )). امادرنگاهی دیگرازداس (2008)شاخص ذهنی ،پایایی کمتری نسبت به شاخص عینی داشته و ناتواني این شاخص نمایانگرعدم توانایی در نمایش وضعیت محیط زندگی مردم بوده و کیفیت عینی زندگی شرایط بیرونی زندگی را به نمایش خواهد گذاشت (Das 2008: 29). کامانگی و همکارانش نیز به مولفه های فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی زندگی اشاره کرده اند و معتقدند که تعادل این مولفه ها، کیفیت زندگی را در هر لحظه از زمان تحت تاثیر قرار می دهد (Camagni. et .al . 1998:105). نول (2000) اظهار می کند که می توان بر حسب سطوح کیفیت زندگی در ابعاد عینی و ذهنی، ماتریسی 2×2 شامل حالت های بهزیستی، محرومیت، انطباق و ناهماهنگی را مفهوم سازی کرد (Rapley, 2003;30). جدول(2-2)حالات مختلف کیفیت زندگی با ترکیب ابعاد عینی و ذهنی شرایط عینی زندگیارزیابی ذهنیخوببدخوببهزیستی (ثروتمند شاد)ناهماهنگی (ثروتمند ناشاد)بدانطباق (فقیر شاد)محرومیت (فقیر ناشاد) source: Rapley, M, 2003:30 با توجه به شکل بالا اگر فردی شرایط عینی و ذهنی خوبی داشته باشد در حالت «بهزیستی» است اگر هر دو شرایط بد باشد، حالت «محرومیت» وجود دارد. اگر شرایط عینی خوب و شرایط ذهنی بد باشد «ناهماهنگی» و درصورتی که شرایط عینی بد و شرایط ذهنی خوب باشد «انطباق» است. با توجه به مطالعات انجام شده چارچوبی برای مطالعه کیفیت زندگی ارائه شده که در آن سعی به برقراری رابطه بین کیفیت زندگی و محیط زندگی شهری و روابط بین مولفه های مختلف در مطالعات تجربی دارد. از مباحث بالا چنين نتيجه مي گيريم ارزیابی شاخص (کیفیت زندگی) با توجه به ابعاد مختلف بر سه حوزه اصلی تمرکز یافته است . اول بعد فردی: متغیری که اغلب تحت کنترل افراداست از قبیل: درآمد، آموزش و پرورش و خصوصیات مسکن . دوم، در نظر گرفتن حوزه شهری: عواملی که به نمایندگی از ویژگی های محله و تا حدی تحت کنترل دولت در سطح منطقه هستند. این عوامل جرم و جنایت، ایمنی، سیستم حمل و نقل، پارک ها و فضای سبز و تمیز کردن خیابان، در میان دیگران است. در نهایت حوزه سوم شامل عوامل ناشی از فعل و انفعالات اجتماعی محله، ابعاد جامعه مدنی بر اساس اعتماد است که توسط متغیرهایی مانند اعتماد در اندازه گیری همسایگان و به اشتراک گذاشتن فعالیت های تفریحی با همسایگان است. 2-10 - مدل مفهومی کیفیت زندگی کیفیت زندگی مفهومی چندبعدی وماهیتی زیستی، اجتماعی و روانی دارد که هرفرددر تعامل مستمر با محیط خود می باشد.اگرچه ابعاد اساسی کیفیت زندگی همراه با توانایی یا عدم توانایی برای همگان یکسان است اما کیفیت زندگی با درجات مختلف در افرادگوناگون متفاوت به نظر می رسد .(Auh, 2005: 32) -مدل لنگ « نیازهاي انسانی» : این مدل با اقتباس از نظریه سلسله مراتب نیازهاي آبراهام مازلو، تدوین شده است. بر اساس این مدل می توان کیفیت محیط شهري را بر حسب برآورده ساختن گونه هاي مختلف نیازهاي انسان مانند: نیازهاي فیزیولوژیک، نیاز به ایمنی و امنیت، نیاز به وابستگی واحساس تعلق، نیاز به عزت و اعتماد به نفس، نیاز به تحقق خویشتن و خودشکوفایی و نیازبه زیبا شناختی طبقه بندي نمود. لذا لازم است که محیط شهري ، نیازهاي متفاوت انسانی را برآورده سازد(.(Lang, 1987 جدول (2-3 ):معيارها و زيرمعيارهاي كيفيت محيط از نظر مازلو منبع: (براند فري: 1383 ، 53و52 ) -مدل اپلیارد«حالت هاي ادراك انسانی» : بر اساس مدل پیشنهادي اپلیارد، می توان مؤلفه هاي گوناگون کیفیت شهري را بر اساس پاسخگویی به حالات ادراکی مختلف انسان سازمان دهی و طبقه بندي نمود..او واکنش هاي ادراکی "انسان" در برابر "محیط" را به سه حالت زیر تفکیک می کند: حالت واکنشی-عاطفی که در بر گیرنده واکنش هاي عاطفی افراد نسبت به محیط است و در این حالت محیط به عنوان محرکی جهت برانگیختن احساسات و تداعی معانی تلقی می گردد. حالت عملیاتی که غالبا توسط افراد در زندگی روزمره مانند: تردد از مکانی به مکان دیگر جهت کار، ملاقات و … به کار گرفته می شود و بالاخره حالت استنباطی که افراد براي حمایت از فعالیت هاي "عملیاتی" و "واکنشی-عاطفی" فوق، در جستجوي کسب اطلاعات از محیط و نهایتا فهم "معنی" آن هستند. در این وضعیت، "اطلاعات استنباط شده"، موجب روشن گردیدن هویت فردي و جمعی محیط و جامعه مرتبط با آن و نهایتا حس مکان می گردد.(Appleyard,1981) مدل کانتر «مولفه های مکان» : درمدل مشهور "دیوید کانتر"که به مدل مکان نیزشهرت دارد؛ محیط شهری به مثابه یک مکان متشکل از سه بعد در هم تنیده کالبد ، فعالیت و تصورات است . از برآیند سه مؤ لفه فوق، هر یک از آن ها متکفل برآورده ساختن یکی از کیفیت های سه گانه ی کالبدی ، فعالیتی و تصوری درمحیط شهری است. - ریم ( 2000) مدلی را به عنوان عناصر اساسی کیفیت زندگی، سلامتی و محیط زندگی ارائه کرده است. در این مدل سلامتی و سرزندگی به موازات هم و به عنوان دو بعد اصلی کیفیت زندگی در نظر گرفته شده است. در این مدل، ترکیبی از ابعادقابل اندازه گیری فضایی ، فیزیکی و اجتماعی از محیط و درک صحیح از آنها مورد بررسی قرار مي گیرد. این درک فقط مرتبط با ویژگی های عینی از محیط نیست بلکه جنبه های شخصی و زمینه ای را نیز دربرمی گیرد .(Kamp et al., 2003: 12-15) نمودار) 2-1) سنجش كيفيت زندگي Kamp et al, . 2003:14 در این مدل نمی توان به طور صحیح مشخص کرد که چگونه عناصر مختلف با هم مرتبط اند، بلکه لایه هایی از موضوعات مختلف را با هم نشان می دهد.به همین دلیل بر اساس توصیف کامپ و مدل ریم شکل(2-11) ارائه گردید. شکل(2-11) مدل مفهومی کیفیت زندگی -علاوه بر مدل ارائه شده به وسیلۀ ریم "وینگوتو" مدلی را به نام تئوری تلفیقی کیفیت زندگی درسال2003 ارائه کرد.در مفهوم تعادل بیولوژیکی به عنوان وجهی از کیفیت زندگی، پرسش هایی دربارۀ بنیاد نهادهای بیولوژیکی مرتبط با انسان مطرح است. از این دیدگاه، سلامت جسمانی فرد منعکس کننده وضعیت سیستم بیولوژیکی است که در آن سلول های بدن نیاز به اطلاعات دقیق و موشکافانه برای حفظ سلامتی دارند. در این مدل همچنین درک پتانسیل های زندگی از مفاهیمِ تعیین کننده و محوریِ کیفیت زندگی است. افراد از این پتانسیل ها برای فعالیت ها، ارتباطات اجتماعی و کار استفاده می کنند. مفهوم نیاز و تحقق آن در این مدل جایگاه ویژه و شاخصی دارد. نیازها به طور معمول با کیفیت زندگی مرتبط اند و بدیهی است هنگامی که نیازهای افراد برآورده گردد، کیفیت زندگی نیز بالا ارزیابی مي شود. در مدل پیشنهادی وینگوتو، جنبه های عینی کیفیت زندگی با عوامل خارجی سروکار مي یابند. این عوامل عبارتند از: درآمد، وضعیت ازدواج، وضعیت سلامتی و ارتباطات اجتماعی. به طور کلی باتوجه به مدل تلفیقی کیفیت زندگی می توان گفت که احساس رفاه و عوامل عینی عمدتاً سطحی اند، به این علت که با توانایی افراد برای پذیرش ارزش های فرهنگی ارتباط دارند، در صورتی که ابعاد رضایت از زندگی و تحقق نیازها مرتبط با جنبه های عمیق کیفیت زندگی است (Ventgoto,2003:1030- 1040 ) . 83121515811500 30765756667500145986523431500 19577051016000 25247609779000 296608532575500 شکل (2-12) تئوری تلفیقی کیفیت زندگی ،وینگوتو: 2003 -مدل جکسونویل در آمریکا مدلی شناخته شده در سنجش کیفیت زندگی است که سالانه جهت پایش کیفیت زندگی مورد استفاده قرار می گیرد .این مدل با شاخص CVIجنبه های متفاوت زندگی را با مشارکت گسترده مردم در انجمن ملی جکسونویل ارزیابی وبا استفاده از دو شاخص عینی و ذهنی و برای ایجاد تغییرات مثبت در شرایط زندگی شهروندان همانندیک کاتالیزور اجرا می گردد JCCI ,1997)). -داس (2008 ) چارچوب مفهومي بر اي سنجش كيفيت زندگي شهري پيشنهاد كرده كه ارتباط بين محيط و كيفيت زندگي را نشان مي دهد . اين مدل رويكردي پايين به بالا را پيشنهاد مي كند كه در آن هردو شاخص هاي عيني و ذهني براي مطالعه كيفيت كلي زندگي مورد توجه قرار گرفته اند . اين چارچوب محيط خارجي زندگي يعني بعد عيني را با ادراك افراد ازمحيط زندگيشان يعني بعد ذهني تركيب مي كند . 2-11 - نظریه ها و مکاتب تاثیرگذار برکیفیت زندگی کیفیت زندگی شهری در جایگاه و مفهوم کنونی آن برآیند تحولات، نظریه ها و جریانات فکری متعددی است که در مجموع می توان آنها را در چهار رویکرد یا الگوی نظری طبقه بندی نمود. رفاه و عدالت اجتماعی و مکتب جغرافیای رادیکال: دیوید اسمیت در سال 1994 اولین جغرافیدانی بود که موضوع کیفیت زندگی، رفاه و عدالت اجتماعی رادر اثر ارزشمند خود با عنوان (جغرافیا و عدالت اجتماعی)باتوجه به شاخص های اجتماعی ذهنی و مقایسه عینی بیان نمود.شاخصه های مورد تاکید اسمیت شامل: بهداشت، مسکن، خدمات عمومی، شادمانی خانوادگی، تعلیم و تربیت، فرصت های اشتغال، حقوق و دستمزد، خوراک، حق رای، امید به زندگی، مصرف روزانه پروتئین حیوانی، درصد ثبت نام در مدارس، تعداد متوسط تلفن و روزنامه و نظایر آن مي باشد (اسمیت، 1381 :160-189 ). بی تردید مفهوم عدالت اجتماعی وابستگی مستقیمی با عدالت دولت دارد. موضوعی که با جغرافیای رادیکال بوسیله دیوید هاروی در کتاب پر ارزش خود (عدالت اجتماعی شهر) 1973 بیان نموده است. مفهوم عدالت اجتماعی در این اثر ارزشمند، کمک به خیر و صلاح همگانی، ملاک توزيع درآمد درتمامي نواحي، تخصیص عادلانه منابع و رفع نیازهای اساسی مردم می باشد.(شکویی، 1382 :141) 2) جنبش زیست بوم گرایی و مفهوم توسعه پایدار: انتشار گزارش هشدار دهنده باشگاه رم در 1975 درباره تباهی منابع تجدید پذیر طبیعت و تباهی محیط زیست به پیدایش جنبش زیست بوم گرایی، اکولوژيسم (اعتماد به دگرگونی شیوه زندگی اجتماعی و سیاسی در جهت حیات پایدار و شکوفایی انسان) در سطح جهانی منجر گردید. انتظارات و تحولات برخاسته از این جنبش در مرحله بعد در قالب مفهوم توسعه پایدار شکل گرفت و در دهه 1980 از سوی کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه رسماًٌ ارائه گردید. مفهومی که در کنار شاخص های اقتصادی توسعه ضرورت توجه به دو شاخص فرهنگی- اجتماعی و زیست محیطی را مطرح و بر جایگاه محوری آنها در برنامه ریزی مدیریت و توسعه تاکید نمود. 3) حمایت ها و تاکیدات سازمان ها و کمیسیون های جهانی: همزمان با تدوین رسمی شاخص های اجتماعی در ایالات متحده در 1973 سازمان ملل متحد نیز از این موضوع حمایت نموده و در کنفرانس 1975 بر ابعاد اجتماعی مسکن، کیفیت زندگی و بهزیستی اجتماعی در برنامه های توسعه مسکن تاکید نمود. تعریف رسمی سازمان ملل متحد از رفاه اجتماعی در سال 1963و گزارش باشگاه رم در سال1975، طرح مفهوم توسعه پایدار از سوی کمیسیون جهانی محیط زیست در سال 1980، برنامه سازمان ملل متحد با عنوان ارزشیابی آثار زیست محیطی توسعه، گزارش توسعه انسانی 1994 سازمان ملل گزارش کیفیت زندگی انجمن توسعه ماوراء از جمله مهم ترین برنامه ها و حمایت های جهانی است. که همگی بر ضرورت توجه به بهبود کیفیت زندگی شهری تاکید داشتند. 4) روش های و رویکردهای جدید در برنامه ریزی شهری: همزمان با تقویت رویکردهای اجتماعی در طرح های برنامه ریزی شهری، به جایگاه شهروندان و مسائل مربوط به کیفیت زندگی آنان بیش از پیش توجه شد. اهم رویکردها در این زمینه عبارتند از: برنامه ریزی حمایتی سال 1965 که توسط پل داوید اف در آمریکا باهدف مبارزه با تبعیض نژادی و حمایت از فقرا و محرومان شکل گرفت و البته ارتباط نزدیکی با برنامه ریزی عدالت خواه داشت، در دهه 1970، برنامه ریزی مشارکتی و دموکراتیک که با تاکید بر کثرت گرایی، جامعه مدنی، نهادهای اجتماعات محلی و سازمان های غیرحکومتی تدوین گردید، برنامه ریزی گام به گام چارلز لیند بلوم و هم چنین برنامه ریزی پاسخگو از شین مک کوئل در سال1981 با تاکید برپاسخگویی مدیران به نیازهای مردمی در حین اجرای برنامه ها اشاره دارد(علي اكبري وهمکار ، 1389:127و 128). 2-12 - تجربیات کشور های جهان در زمینه کیفیت زندگی كنفرانسها و گنگره هاي بين المللي تحت عنوان توسعه ی پايدار شهري در قالب كنفرانس ريو و اسكان بشر در استانبول و .... تاكيد جدي بر مشاركت جهاني به منظور تحقيق توسعه پايدار به مفهوم تامين نيازهاي اساسي و به طور كلي ارتقاء كيفيت زندگي شهري بوده است (مهدي زاده ،1382: 65-59 ). دکتر فوتو آن سیک بر مبنای کار وانگ و دی در کشورسنگاپور 14 شاخص ذهنی (زندگی خانوادگی، تحصیل، ثروت، سلامت، زندگی اجتماعی، زندگی کاری، خودشکوفایی، ایمان و مذهب، فراغت، مسکن، خدمات عمومی، محیط زیست، رسانه ها و کالا و خدمات مصرفی)را برای ارزیابی کیفیت زندگی استخراج کرد.وی در سال 1988 حوزه خدمات عمومی را به سه حوزه جداگانه شامل سلامت، حمل و نقل و صنایع همگانی (آب، برق) تقسیم و دو حوزه جدید امنیت عمومی و سیاست را به آنها اضافه نمود و بدین ترتیب 18 حوزه کیفیت زندگی را تشکیل داده اند (FooTuan seic,2000: 33). مرکز مطالعات کیفیت زندگی در آمریکا طي سالهاي 1990 تا 1995 حدود 2100 مقاله درزمینه ی كيفيت زندگي در شهرها و سكونتگاههاي روستایي اختصاص داشته است. بسياري ازاین مطالعات هر ساله انجام مي گيرد. مثلاً در شهر شارلوت 173 محله هر ساله بر حسب شرايط اجتماعي ، اقتصادي ، و فيزيكي مورد ارزيابي قرار گرفته و محلات مورد نظر به سه دسته با ثبات ، در خطر يا شكننده ، و آسيب پذير طبقه بندي مي شوند .نتايج بدست آمده براي ايجاد تحول و برنامه ريزي آتي مورد استفاده قرار مي گيرند (خوارزمي ،1388: 17 ). دراین رابطه توجه به وضعیت فرد از نظر ثروت مادی، پایگاه اجتماعی و سلامت، برداشت و ادراک فردی از این شرایط و رضایت از زندگی نیز موردارزیابی قرارمی گیرد. در هلند با استفاده از شاخص LCI یا شاخص شرایط زندگی در سال 1974 توسط اداره برنامه فرهنگی و اجتماعی این کشور به عنوان یک ابزار یکپارچه برای محاسبه شرایط زندگی در هلند پیشنهاد شد و از 23 شاخص 8 زمینه( مسکن، سلامت، قدرت خرید، فعالیت های اوقات فراغت ،تحرک، مشارکت اجتماعی، فعالیت ورزشی )با 110 متغیر تشکیل شده است (Schyns & Boelhouwer, 2004:1). در گزارش شاخص های کیفیت زندگی شهرداری های هلند علاوه بر شاخص هایی که فقر مسکن و تجهیزات شهری را می سنجد، بر شاخص هایی چون میانگین ساعت سفر بین محل کار و سکونت فضای سبز، تعداد مراکز فرهنگی، تعداد اتومبیل و نسبت آن به مساحت شهر، تعداد اتوبوس در برابر 1000 نفر جمعیت و دسترسی به مرکز شهر تاکید شده است (خاتم، 1384 : 55و56). پژوهشی تحت عنوان رویکردی چند جانبه به کیفیت زندگی شهری در شهر استانبول توسط آلنگین و همکاران (2001) صورت گرفت. بعد اول: کیفیت محیط فیزیکی است كه شامل 5 شاخص به ترتیب ساختمان ها، نوع مسکن، فضای سبز، مناطق تنوعی، خدمات و زیرساخت های شهری می باشد. بعد دوم: کیفیت محیط اجتماعی است که به 6 شاخص میزان خدمات آموزشی، هزینه خدمات آموزشی، میزان خدمات بهداشتی، فعالیت های فرهنگی, امنیت تقسیم شده است و کیفیت محیط اقتصادی شامل: هزینه زندگی، فرصت پیداکردن کار رضایت بخش، هزینه مسکن و چهارمین بعد :کیفیت حمل و نقل و ارتباطات كه حمل و نقل عمومی و جریان ترافیک را شامل مي شود((خاتم، 1384 : 55و56). مک کریا و همکاران (2006) در پژوهشی ابعاد مختلف زندگی شهری در کوئیزلند استرالیا را به شرح ذیل تقسیم نموده است. الف) دسترسی عینی : 4 شاخص فاصله تا دبیرستان، فاصله تا مرکز خرید، فاصله تا تسهیلات ورزشی، فاصله تا بیمارستان را مي توان بيان نمود. ب) تراکم مسکونی عینی: تراکم جمعیتی (در کیلومتر مربع)، تراکم مسکونی (در کیلومتر مربع) ج) هزینه مسکن عینی: قیمت اجاره و خرید مسکن در مناطق آماری د) دسترسی ذهنی:رضایت مندی از دسترسی به دبیرستان، رضایت مندی از دسترسی به مراکز خرید، رضایت مندی از دسترسی به تسهیلات، رضایت مندی از دسترسی به بیمارستان Mc,crea.et.al,2006:94)). مطالعات فوق نشان می دهد که در پیشبرداهداف توسعه پایدار ،توجه به امرکیفیت زندگی اهمیت زیادی می یابد. 2-13 - شهر پایدار و شهر پرتراکم شهر پر تراکم، تنوع فعالیت ها ومشاغل شهروندان را به همراه دارد که خود به معنای تنوع فرهنگ ها، قومیت ها و ترکیب وسیعی از طبقات اجتماعی مختلف است. این گستردگی اجتماعی، کیفیت زندگی شهری را بالنده کرده، شهری زنده تر، امن تر، محیطی برابر و عادلانه تر ایجاد می کند. در شهر پرتراکم امکان عبور از مرزهای طبقاتی و درآمدی برای شهروندان بیشتر و احتمال دستیابی به عدالت اجتماعی قوی تر است. شهر پرتراکم، با کاهش فاصله های فیزیکی نیاز به تردد های شهری را کاهش داده و از آلودگی هوای ناشی از حمل و نقل و اتومبیل می کاهد. دراین شهربا استفاده بهینه از زمین های درون شهری ، اراضی کشاورزی پیرامون شهرها را از دست اندازی و توسعه های شهری محفوظ می دارد. «فشرده سازی بافت های شهری» از جمله مواردی است که برای دستیابی به شهر پایدار پیشنهاد شده است. افزایش تراکم می تواند از طریق «فرم ساخت» (راه حل کالبدی)، یا تمرکز فعالیت ها (راه حل اقتصادی) انجام پذیرد ( عزيزي ،1383 :107). 2-14 - شهر فشرده و كيفيت زندگي بيشتر تئوري هاي « شهرفشرده » تاكيد بر ارتباط فرم شهري و كيفيت زندگي داشته اند . متراكم سازي شهري باعث ايجاد نواحي شهري امن تر و سرزنده تر شده ونیزسبب حمايت از مشاغل ، سرويس هاي محلي و تعاملات اجتماعي شهري مي شود . اين گرايش به كيفيت زندگي در حركت هاي جاري و معاصر به سوي طراحي فرم هاي شهري، سنتي جديد و روستاشهريبه عنوان گرايش مسلط قابل مشاهده است . ايده شهر فشرده مي تواند براي ارتقاي كيفيت زندگي شهري شهروندان با ايجاد فضاهاي پرتحرك ،مناسب و جذاب ،از نظر انرژي مقرون به صرفه و مشوق حمل و نقل عمومي ،سودمند باشد(مثنوی ،82 13 :91). با اين استدلال كه اين مدل به بسط و پراكنش اثرات ترافيك در محيطي بازتر و در نتيجه جذب آنها در محيط و آلودگي كمتر منجر مي شود، كيفيت زندگي در اين مدل توسعه بسيار بالاتر خواهد بود:95-106) Gordon et al., 1989). در مطالعات مطرح شده شاخصه ها ی شهر فشرده تحت دسته بندي هاي عمده زير شناسايي شده ا ند: دسترسي به خدمات شهري ،در رابطه با مساوات در دستيابي به طيف خدمات و سرويس هاي شهري. كاهش نياز به سفر در رابطه با طول سفر ،به خصوص از استفاده با اتومبيل شخصي . سلامتي و بهداشت عامه ، در رابطه با بهبود سلامت جامعه ،از طريق كاهش ،آلودگي ناشي از اتومبيل ها و انتشار گازهاي سمي آنها. «تعاملات اجتماعي ، در رابطه با فرصت برخوردهاي مثبت اجتماعي در خيابان هاي شهري و محله اي و فضاهاي عمومي ، از طريق استفاده مداوم مردم از اين اماكن و از طريق سفر هاي پياده(مثنوي، 1382 :92). 2-15- كيفيت زندگي و توسعه پايدار براي اينكه يك منطقه شهري كيفيت زندگي را ارتقاءبخشد؛بايد به سلائق و نياز هاي ساكنان آن منطقه توجه نمايد . اندوختن ویا افزایش سرمایه یکی از راه حل هایی است که سبب پایداری درهرجامعه می گردد؛ زیرا پايداري و كيفيت زندگي تابع ارتباط افراد با سرمايه خواهد بود .متداولترين سرمايه موثر بر سيستم هاي شهري شامل: سرمايه هاي اقتصادي ،طبيعي ،انساني و اجتماعي است.که مجموع آن سبب پويايي و ارتقاءكيفيت زندگي خواهدشد . درحال حاضربخش عمده اي از روندرشد جمعیت به دلیل مهاجرت است . در همه ی شهر ها چنین رشدی مورد قبول نيست .(Taylor, et al., 2009)عوامل و بازخورد هايي كه ممكن است مهاجرت درون شهري و يا خروج افراد از يك منطقه شهري را منجرگردد در نتيجه ی نارضايتي از كيفيت زندگي می باشد. بنابراين درك ساختاري سيستم هاي شهري موثر،در پويايي پايداري و كيفيت زندگي بسيار مهم است .تراكم بالاي جمعيت در يك منطقه كوچك ،علاوه برتهديدات اجتماعي وزيست محيطي وعدم رفاه اقتصادي ، بار اضافه اي بر سيستم شهري تحميل خواهد نمود ؛چنانچه مديريت صحيحي دررابطه با این خطرات نشود؛ اهداف بلند مدت پايداري و كيفيت زندگي در يك شهر به لغزش و خطا خواهد رفت(McGranahan. et al, 2005). اولين گام در شناخت نحوه مديريت ،شناخت ساختاري است كه تغيير در اصول سرمايه را مديريت کرده و تاثیربسزایی در پايداري و كيفيت زندگي دارد .درضمن ما به درك پويايي از جوامع شهري كه به روابط مردم با منابع طبيعي ورشد اقتصادي كمك كند نياز داريم .پايداري شهري و اهرم هاي سياسي براي ترفيع دادن قابليت هاي بلند مدت اجتماعي و زيست محيطي ازجمله ساختارهاي اساسي است (Campbell, 1996). كه براي رسيدن به پيشرفت هاي پايدار و رشد اقتصادي نیازمندیم . (Woodwell, 1998) با اين حال،تصميم گيريهاي اقتصادي بايد در زمينه تمايلات اجتماعي ساكنان آن منطقه و محدوديت هاي زيست محيطي صورت گیرد) . (Levett, 1998 بنابراین ،درك صرفا اقتصادي از سرمايه ،توانايي ما را براي برقراري ارتباطات اجتماعي و زيست محيطي در جهت پايداري و سرزندگي محدود مي كند .ما براي درك نتيجه پايداري و كيفيت زندگي در بحث هاي خود مناطق شهري را به عنوان مكاني كه مدل هاي مضاعف سرمايه را اندوخته و در بين مردم توزيع مي كند در نظر می گيريم كه اين خود باعث پايداري در ثروت و قدرت مي شود بحث در مورد پايداري و كيفيت زندگي همواره تهديد مشتركي را به دنبال دارد . تلويحا بايد گفت پايداري و كيفيت زندگي به رابطه مردم با سرمايه وابسته است . كميسيون جهاني منابع طبيعي و تو سعه ،پايداري را در كنار توسعه پايدار استفاده مي کند ،توسعه اي كه پاسخ گوي نياز هاي حاضر با توجه به نسل هاي آينده و نياز هاي خود آنهاست؛ تعريف مي شود(WCED, 1987). باتوجه به اینکه پايداري بر ايده ي استفاده از منابع و نياز هاي فعلي استوار است ؛اما هيچ برنامه اي براي استفاده از منابع به گونه اي كه قابل استفاده براي نسل هاي آينده بشر باشد، ندارد؛ براي مثال: آبهاي زير زميني نبايد به گونه اي مصرف شوند كه بارش باران نتواند آن را جايگزين كند .جنگل ها نبايد بيش از آنكه كاشته شوند قطع گردند و اجراي فعاليت هاي كشاورزي نبايد به اندازه اي افزايش يابد كه ميزان ريز مغذي ها ي خاك تنزل يابد . توسعه پايدار بر سه اصل استوار است :توسعه اقتصادي ،توسعه اجتماعي و حفاظت زيست محيطي . ريشه كن كردن فقر ،تعويض الگوهاي ناپايدار توليد ، مصرف ،مراقبت و مديريت منابع طبيعي كه پايه و اساس توسعه اقتصادي و اجتماعي است از نيازهاي اساسي در ايجاد توسعه پايدار می باشد . به عنوان مثال كمپبل بحث برخورد و تقاطع ميان عوامل طبيعي ،اقتصادي و اجتماعي را به عنوان پايه هاي برنامه ريزي شهري مطرح كرده و آن را مثلث برنامه ريز مي خواند . توسعه پايدار موازنه اي منصفانه ميان محيط فيزيكي ،اجتماعي و اقتصادي است که در مركز بخش هاي مهم اقتصادي،اجتماعي و محيطي يك شهر قرارمی گیرد و اهميت برابر آنها را نشان مي دهد (Cato, 2009:61-78). در حال حاضر توسعه پايدار داراي برنامه ريزي بر پايه واقعيت نيست پيش بيني كنندگان آينده در زمينه هاي سلامت عمومي،تجارت ، برنامه ريزي و حفاظت محيطي در تعيين تقدم اين طيف ها ناموفق بوده و جايگاه و موقعيت آنها لنز هايي را مي سازد كه از درون آن به يك شهر مي نگرند.(Campbell, 1996: 296-312 ) لوت (1998)پايداري را به عنوان يك سيستم ثابت در مقايسه با قلمرو مستقل مطرح كرده است از نظر وي جامعه و اقتصاد بدون سرويس هاي محافظت كننده ی زندگي كه به وسيله محيط ساخته مي شوند زنده نخواهند ماند . همچنين او معتقد است كه اقتصاد،پايگاهها و رفتارهايش همگي يك بناي اجتماعي است ، که با حوزه اجتماعي، یکسان و هماهنگ است . و به همين دليل حوزه خارجي ،يعني محيط ،داراي محدوديت هاي فيزيكي است وبه حوزه هاي داخلي يعني اقتصاد و جامعه نيز محدود مي شود( (Cato, 2009:61-78; Daly, 1990. لوت در مورد به كار بردن كلمه بالانس و موازنه در بحث هاي مربوط به توسعه پايدار هشدار مي دهدو معتقد است پايداري موجب توافق و تطبيق ميان كيفيت زندگي و محدوديت هاي محيطي می گردد .تقدم اقتصادي نیزنمي تواند به طور مساوي و برابرباتقدم محيطي قرار بگيردوگرنه اقتصاد ،ظرفيت هاي محيطي را تحت فشار قرار خواهدداد ,2012:1-16) Stave1 & Beck . ( باتوجه به مطالب فوق زمین، منابع آب و انرژی، جمعیت و محیط زیست ازچالشهای مهم درتوسعه ی شهری خواهند بود . عدم تقویت ظرفیت های زیست محیطی ، تخریب جدی محیط زیست همراه با افزایش آلودگی آب وهوا، مواد زائد جامد و کاهش تنوع زیستی را موجب خواهدشد . دراین رابطه از خدمات شهری بهينه جهت حفاظت و تقویت زیست محیطی، افزایش فضای سبز و مناطق کشاورزی مي توان سود برد . ,et. al ,2011:563,564) Che). خلاصه مباحث فصل دوم يكي از موضوعات حياتي قرن21 در ارتباط با پايداري شهر ، فرم و شكل شهر يا چگونگي رشد وتوسعه شهر در فضاست. شكل شهر به عنوان الگوي توسعه فضايي فعاليت هاي انسانی دربرهه خاصي از زمان تعريف مي شود(8 Anderson, 1996: ). رشد وگسترش کالبدي شهر فرايندي است که بر تمام نظامها وساختارهاي شهر به طور مستقيم يا غيرمستقيم تاثير ميگذارد. به همين دليل چنانچه اين فرايندجريان درستي را طي نکند، اثرات نامطلوب بسياري بر اجزاي مختلف آن بر جاي ميگذارد. يكي از مشخصههاي بارز گسترش كالبدي شهرهاي ايران گسترش با تراكم پايين در بافتهاي پيراموني و عدم استفاده از فضاهاي مياني و نبود توسعه درون زا می باشد. در دهههاي اخیر بر اثر رشد وتوسعه ی بیرونی شهرمقدار زيادي از اراضي كشاورزي و باغات اطراف به زير ساخت وساز رفته است و در پي آن شهرها بيش از پيش به سوي پديده پراكندگي شهري حركت كردهاند و پيامدهاي نامطلوبي از بعد كالبدي- فضايي ،آسيب هاي اجتماعي- اقتصادي، تخريب منابع زيست محيطي و افزايش هزينه ي تاسیسات و تجهیزات شهری ، نوسان شديددر قيمت زمين و مسكن داشتهاند. (عزیزی،1383: 194). از سوي ديگر كميسيون اتحاديه اروپا با تاكيد بر فرم شهري فشرده به دنبال يافتن الگوهايي با كاربري مختلط از رشد يا توسعه شهري است كه روحيه و ساختار كلي آنها ازشهر هاي سرزنده و پر جنب و جوش نظير: رم، بارسلونا، آمستردام و پاريس نشات گرفته باشد و با افزايش وسايط نقليه عمومي و غيرآلاينده و همچنين فراهم آوردن شرايط و تشويق شهروندان به استفاده از دوچرخه و سفرهاي پياده ، زمينه ي به حداقل رساندن سوخت هاي فسيلي و در نتيجه گازهاي گلخانه اي و آلودگي هاي زيست محيطي ،بتواند شهر پايدار راتحقق بخشد (مثنوي، 1382 :92 ). اما در هر شكل كمتر نظريه پردازي وجود دارد كه با وجود اراضي بدون استفاده و با قابليت دسترسي مناسب به خدمات و تاسيسات در بافتهاي موجود شهري ،توسعه پيراشهري را توصيه كند چنين شكلي از توسعه شهر الگويي از يك شهر بيمار خواهد بود كه انسجام فضايي خود را از دست داده و بافت متخلخل و تنك را بر چهره خود دارد . در حال حاضر اين امر كاملا ثابت گرديده كه بهبود شرايط اجتماعي ، فرهنگي د ر درجه نخست به ساماندهي فيزيكي شهرها وابسته است . جامعه سالم و با نشاط اجتماعي بالا ، فرهنگ والا ،رفتار هاي مطلوب ، در واقع حاصل عملكرد فضا و كالبد با هويت ، زيبا ، راحت ، امن و سرزنده است . از طرفي ديگر محيط شهري با كيفيت بالا ، خود نمايانگر وجوه بالاي فرهنگ و سلامتي روان در افراد جامعه است. در حالي كه كشورهاي در حال توسعه در دستيابي به اهداف اوليه توسعه پايدار با چالشهاي جدي ر وبرو هستند دربسياري از كشورهاي توسعه يافته بيش از سه دهه است كه رويكرد كيفيت زندگي شهري به عنوان يكي از مفاهيم جديد توسعه پايدار شهري به طور جدي در برنامه ريزي شهري گنجانده شده است. با توجه به موارد فوق الذكر نقد و بررسی ارزیابی تاثیر فرم شهري بر شرایط کیفیت زندگی از شهری به شهر دیگر بسیار متفاوت بوده و به اثرات زیست محیطی و اقتصادی و فرهنگی آن بستگی خواهد داشت . منابع فارسي اسلامی، حسین (1373)، جغرافیای تاریخی ساری، ساری : انتشارات جرس. 2- اسميت ،ديويد .ام .(1381 )،"رفاه انساني و عدالت اجتماعي "،(ترجمه حسين حاتمي نژاد و حكمت تاهي اردبيلي )اطلاعات سياسي- اقتصادي،سال هفدهم ،شماره 186- 185 3- اطهاري ،كمال( 1379)؛ به سوي كارآمدي دخالت دولت در بازار زمين شهري ،فصلنامه اقتصاد مسكن ،شماره 30 ،سازمان ملي زمين و مسكن 4- براند فري، هيلدر( 1383) ؛ طراحي شهري به سوي يك شكل پايدار شهر ، ي ترجمة حسين بحريني، تهران :شركت پردازش و برنامه ريزي شهري. 5-براون ،لستر،ترجمه حمیدطراوتی،1386،طراحی شهر های پایدار،نشریه ی جستارهای شهرسازی،شماره ی 21،ص13 6- پاپلي یزدی، محمد حسین، (1382) فصلنامه تحقیقات جغرافیایی شماره 4 ، تقسیمات داخل شهر ایران 7-پور احمد ،احمد ، (1370) ،جغرافيا و ساخت شهر كرمان ،انتشارات دفتر مر كزي جهاد دانشگاهي ،تهران 8-پورمحمدي، محمدرضا (1386)، برنامه ريزي كاربري اراضي شهري ناشر: سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها (سمت) 9- جاجرمي،كاظم وكلته ،ابراهيم(1385) ،سنجش وضعيت شاخص هاي كيفيت زندگي در شهر از نظر شهروندان مطالعه موردي :گنبد قابوس 10- حمیدی، ملیحه ،سیروس صبری،رضا،حبیبی ،محسن،سلیمی ،جواد ( 1376)استخوان بندی شهر تهران جلد سوم ،ارزیابی انگاره های ساماندهی ،چاپ اول ،انتشارات شهرداری تهران. 11- حبيبي ،سيدمحسن،(1375) ،از شار تا شهر ، چاپ اول ،انتشارات دانشگاه تهران 12-حجازی کناری، حسن (1372)، پژوهشی در نامهای باستانی مازندران، مازندران : انتشارات روشنگران. 13- خادم الحسيني، احمد و منصوريان، حسين و ستاري، محمدحسين(1390) سنجش كيفيت ذهني زندگي در نواحي شهري(مطالعه موردي: شهر نورآباد، استان لرستان)، فصلنامه جغرافيا و مطالعات محيطي ، شماره 3- ص 45 تا 60 14- خاتم ،اعظم،( 1384 )سنجش ظرفيت جمع پذيري و كيفيت زندگي در تهران ،مطالعات فرادست طرح جامع تهران ،مركز مطالعات و تحقيقات شهرسازي و معماري ايران ،تهران ،وزارت مسكن و شهرسازي 15-خلیلی جویباری، تقی (1379)، روند و الگوی توسعه شهر ساری، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان مازندران. 16-رباني ،رسول ،وحيدا ،فريدون (1381 ) ،جامعه شناسي شهري ،انتشارات سمت ،تهران 17- رضواني ،محمد رضا، متكان ،علي اكبر، منصوريان ،حسين،ستاري،محمد حسين، (1388) ، توسعه و سنجش شاخص های کیفیت زندگی شهری ،مطالعه موردي شهر نور آباد استان لرستان ،(مجله مطالعات و پژوهش هاي شهري و منطقه اي، سال اول شمار دوم 18-رهنما، محمد رحیم و عباس زاده ،غلامرضا و.... (1387)، چاپ اول، پژوهشی پیرامون طرح های تفصیلی شهری با تاکید بر کاربری های آموزشی انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 19- رهنما محمد رحیم و عباس زاده ،غلامرضا (1387)، چاپ اول، اصول مبانی و مدل های سنجش فرم کالبدی شهر انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 20- رهنمایی،محمد تقی و شاه حسینی، پروانه،(1383)فرآیند برنامه ریزی شهری ایران،انتشارات سمت، تهران 21- زياري،كرامت الله (1388)، برنامه ريزي كاربري اراضي شهري،چاپ هفتم،انتشارات دانشگاه تهران 22-سعیدی رضوانی،نوید،(1375)مجله شهرداری ها مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری،وزارت کشور 23-سعید نیا،احمد ،1383،طراحی فضاهاومبلمان شهری،کتاب سبز راهنمای شهرداری ها،جلد 12،چاپ سوم ص75-89 24- سیف الدینی، فرانک،( 1381 )، فرهنگ واژگان برنامه ريزي شهري و منطقه اي ،چاپ دوم ،دانشگاه شيراز 25-شكوئي ،حسين ،1387 ، ديدگاههاي نو در جغرافياي شهري ،جلد اول ،انتشارات سمت ، چاپ يازدهم ، تهران 26- شکویی، حسین، 1382،اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا، جلد اول- انتشارات گیتا شناسی، تهران 27- شکویی حسین ،1379 ، اکولوژی اجتماعی شهرها ،انتشارات جهاد دانشگاهی 28-شماعي ، علي ،(1389 ) ، نقش الگوهای شهرسازی سنتی در شهرسازی مدرن شهر یزد ، دانشگاه تربيت معلم تهران ،( فصلنامه علمي پژوهشي شماره اول( www.sid.ir) 29- شهریاری،محمد ،(1389) پایان نامه با عنوان شناخت ساختار فضایی شهر ساری با تاکید بر الگوهای سفر شهروندان دانشگاه پیام نور مرکز ساری 30- شيخي، محمد تقي (1380)، جامعه شناسي شهري ،‌شركت سهامي انتشار. 31- شیعه، اسماعیل (1381)، مقدمه ای بر مبانی برنامه ریزی شهری، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران 32- عباس زادگان، مصطفي و بهمن رستم يزدي (1387)بهره گيري از رشد هوشمندانه در ساماندهي رشدپراكنده شهرها، مجله فناوري و آموزش، سال سوم 33— عزتی،مرتضی(1376)روش تحقیق در علوم اجتماعی،چاپ اول،موسسه تحقیقات اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس. 34-عزيزي ،محمد مهدي ،(1383 ) ، تراكم در شهرسازي،اصول و معيارهاي تعيين تراكم شهري ،دانشگاه تهران، چاپ دوم 35- علي اكبري،اسماعيل، اميني ،مهدي ،(1389 )، کیفیت زندگی شهری در ایران(1385-1365 ) ،فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دهم شماره 36 36- عمید۰ حسن- فرهنگ عمید( 1389) 37-فرجی ملائی ، امین،(1390) پژوهشگر پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی تهران(ماهنامه اطلاع رسانی ،آموزشی وپژوهشی شماره 62 38 - قرباني ،رسول،نوشاد،سميه ، (1387) ، راهبرد رشد هوشمند در توسعه شهري اصول و راهكارها ، جغرافيا و توسعه – شماره12- پاييز و زمستان 39- کوکبی ،افشين ، (1389 )، معیارهای ارزیابی کیفیت زندگی شهري در مراكز شهري مورد مطالعه :مركز شهر خرم آباد ،انتشاردو فصلنامه هويت شهر، سال اول شماره 1 40- لطفي ، صديقه ،1388 ، مفهوم كيفيت زندگي شهري: تعاريف، ابعاد و سنجش آن در برنامه ريزي شهري، فصلنامه علمي پژوهشي جغرافياي انساني ،سال اول شماره چهارم 41-لینچ ،کوین (1384)، تئوری شکل شهر ، ترجمه سید حسین بحرینی ، دانشگاه تهران ، چاپ سوم. 42- ماجدي ،حميد (1378)؛ زمين مسئله اصلي توسعه شهري ،مجله آبادي ،شماره 33، مركز مطالعات و تحقيقات شهري و معماري ايران . 43 - مثنوی، محمد رضا,(1382)توسعه پایدار و پارادایم های جدید توسعه شهری؛شهر فشرده و شهر گسترده ،مجله محیط شناسی شماره 31(www.sid.ir) 44- مركز مطالعات و تحقيقات شهر سازي و معماري ،1370 :34 45-مزيني، منوچهر(1372) : مطالعات براي طراحي نظام نوين شهري، انتشارات وزارت كشور، تهران. 46-مقدس،محمد(1390)،تحلیل نظام توزیع فضایی والگوی مکا نیابی کاربری های شهری با تأکید بر کاربری آموزشی كارشناس ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور( مجله ی شورا ها شماره شصت و دوم شهریور 1390) 47- موسوی، میرنجف و باقری کشکولی،علی(1391)،ارزيابي توزيع فضايي كيفيت زندگي در محلات شهر سردشت،پژوهش و برنامه ريزي شهري تابستان 3(9):97-118. 48- مهدیزاده، جواد، (1382) ، برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری، مرکز تحقیقات شهر سازی و معماری ایران 49- وارثی،حمیدرضا،محمدی،جمال،شاهیوندی،احمد(1387)مکان یابی فضای سبزشهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(نمونه موردی :شهرخرم آباد)مجله ی جغرافیا و توسعه ی ناحیه ای،شماره دهم،صص87 و88 50- وزارت كشور ،راهنماي جامع مديريت شهري ،(1387) 51-ویلیامز کتی، الیزابت برتون و مایک جنکنر (1383)، دستیابی به شکل پایدار شهری؛ شکل پایداری و حمل و نقل (ترجمه : دکتر واراز مرادی مسیحی)، چاپ اول، تهران : انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی. 52-معاونت آمار و اطلاعات( 1387)، آمارنامه ی استان مازندران، مازندران : انتشارات سازمان برنامه و بودجه استان مازندران. 53- مهندسین مشاور طرح و آمایش (1376)، طرح تفصیلی ساری (مطالعات ترافیک)، مازندران : انتشارات سازمان مسکن و شهرسازی. 54- مهندسین مشاور مازند طرح (1389)، خلاصه گزارش طرح جامع ساری، مازندران : انتشارات سازمان مسکن و شهرسازی استان ، مدیریت شهرسازی و معماری. منابع انگليسي 1- Abdul Mohit M., Ibrahim M., Razidah Rashid Y., ؛“Assessment of residential satisfaction in newly designed public low-cost housing inKuala Lumpur, Malaysia”; J. Habitat International, 34, pp: 18-27, 2010. 2- Anas,A,Rhee,H,(2007).When are urban growth boundaries not second-best policies to congestion tolls. Journal of urban Economics,61,263-286. 3- Appleyard, D. 1981. Livable Street, Berekly :University of California Press. 4-Auh. S., 2005, An Investigation of the Relationships between Quality of Life and Residential nvironments among Rural Families, A Dissertation Submitted to the Graduate Faculty in Partial of the Requirements of Degree of Doctor of Philosophy. 5- Beck ,Abby and Krystyna Stave1, Understanding Urban Quality of Life and Sustainability,School of Environmental and Public Affairs, University of Nevada Las Vegas,4505 Maryland Parkway Box 4030,Las Vegas, NV 89154( 2012). 6- Breheny M, 1996, ``Centrists, decentrists, and compromisers: views on the future of urban form'',in The Compact City, A Sustainable Urban Form? Eds M Jenks, E Burton, KWilliams (E&F Spon, London) pp 13 - 35 7- Burns M.(1997),"Urban Development Pressures in Spain", Centre of Land Policy and Valuations (CPSV), Technical University of Catalonia,Barcelona, Spain. 8- Bwnton-Short,L.M.and.J.R.Short,(2008).Cities&Nature.New York:Routledge. 9- Canter, D. 1977. The Psychology of place, London : Architectural Press,.Longman, Harlow. 10- Cato, M. (2010). Green Economics: An Introduction to Theory, Policy and Practice. London: Earthscan.61-78. 11- Camagni, R. Capello. R. 8 Nijkamp,p,1998T Towards Sustainable City Policy: an Economy en vironment technology nexus, Ecological Economicx,24. 12-Kamp Irene Van, Leidelmeijer Kees, Marsman Gooitske and Hollander Augustinus de, 2003,Urban Environmental Quality and Human Well-being towards a Conceptual Framework and Demarcation of Concepts, a Literature Stud. Landscape and Urban Planning 65(2003) 5-18. 13- Campbell, S. (1996). Green Cities, Growing Cities, Just Cities? Urban Planning and the Contradictions of Sustainable Development. ournal of the American Planning Association, 62(3): 296-312 14- Dahlgaard-Park, S.M. & Dahlgaard, J.J. (1999), Building a Healthcare Culture for TIQ(Total Involvement in Quality), First National Conference for Quality in Healthcare,Troina, Italy 15-Das, D.,2008, Urban auality of Life; A case study of Guwahati, Social Indicators Research,88.- 16- Environmental Impact Assessment Review 31 (2011) 561–571Improving the effectiveness of planning EIA (PEIA) in China: Integrating planning and assessment during the preparation of Shenzhen's Master Urban Plan Xiuzhen Che a, Alex English b, Jia Lu c, Yongqin David Chen. 17- Ewing, R., Pendall R., Chen D. (2002) “Measuring Sprawl and its Impact” Vol. 1 (Technical Report).Smart Growth America, Washington D C. http://www.smartgrowthamerica.org. 18- Frenkel, A., Ashkenazi, M. (2008) A “Measuring Urban Sprawl: How can we Deal With it?”,Environment and Planning B: Planning and Design 35, 56-79. 19- Fulton W. (1996) The New Urbanism, Lincoln Institute of Land Policy, Cambridge. 20 - R. Epley, Donald and Menon, Mohan. 2008, A Method of Assembling Cross-sectional Indicators into a Community Quality of Life, Social Indicators Research, NO. 88. 21-Foo ,Tuan,Seik (2000), subjective assessment of urban quality of life in Singapore (1997-1998), Habitat International, 24(1) 22-Gordon P, Richardson H W, 1997, ``Are compact cities a desirable planning goal?'' Journal of the American Planning Association 63 95 ^ 106 23- Hancock.T, Labonte,R, Edwards,R (1999). "Indicators that count Measuring Population healch at the Community Level". Canadian Journal of Public Health, 20:22-26 24-Haller,w.Karlenp.,1999.Raum plan ungs-,bau-und Um Weltrecht.Band I:Grund-legen,Raum plan ungsrecht,Baurecht.schulthess(Eds.),Zurieh. 25- Hadly, C.C(2000):"Urban Sprawl: Indicators, Causes, and Solutions", )www.city.bloomington(. in.us/planning/env/ec/index.html. 26- Improving the effectiveness of planning EIA (PEIA) in China: Integrating planning and assessment during the preparation of Shenzhen's Master Urban Plan Xiuzhen Che a, Alex English b, Jia Lu c, Yongqin David Chen Environmental Impact Assessment Review 31 (2011) 561–571 27- Jacksonville Community Council Inc, JCCI (1997), Quality of Life in Jacksonville: Indicator for progress, JCCI. 28-Kamp, I, K. Van, Leidelmeijer,K., Marsman, G. and deHollander, A, 2003, Urban environmental quality and Human Wellbeing: Towards a conceptual Framework And demarcation of concepts: a literature study Land cape and Urban Planing, 65 (1-2) 29-Pafrey,Eric.(2002),Stop sprawl,sierra club,(www.sierra club.org). 30- Policy, Washington, DC. Galster, G., Hanson, R., Wolman, H., Coleman, S. and Freihage, J. (2001)“Wrestling Sprawl to the Grund: Defining and Measuring an Elusive Concept”, Housing Policy Debate, 12(4), 681-71. 31- Kordzanganeh, J., 2006, Study of Health Related Quality of Life in Aged People Who Were 60 or More, (A Case Study in Ramhormoz City). A Thesis Presented for the Master of Science Degree, By supervisor Dr. Mohammad Mirzaie, University of Tehran Facility of Social Since. 32-Shu-Lihuang, SZU-Huawang, William W. Budd 2008,Sprawl in Taipei's Peri-Urban Zone: Responses to spatial Planning and implications for adapting global environmental change land spase and Urban planning 90 (2009) 20- 32 (www.elsevier.com) 33-Lang J1987. Creating architectural theory: The role of the behavioral sciences in environmental designWokingham:Van , London : Nostrand Reinhold. 34- Lee, Y.-J., 2008, Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Environment, 43(7). 35- Levett, R. Sustainability Indicators E Integrating quality of life and environmental protection.ournal of the Royal Statistical Society.Series A: Statistics in Society, 161(3), 291-302. 36-litman,Todd.(2005),"Evaluating Criticism Of Smart Growth",Vitoria transport policy 33-Lungo, M (2001): "Urban Sprawl and Land Regulation in Latin America", LandLines, Vo1.13,No.2. 37- Massam, B.H. (2002), Quality of life: public Planing and Private living. Progress in Planing, 58:141-221. 38-McCrea, R., Shyy, T., Stimson, R. (2006).What is the Strength of the Link Between Objective and Subjective Indicators of Urban Quality of Life?. Applied Research in Quality of Life, 1: 79–96 39 - McGranahan, G., Marcotullio, P., Bai, X., Balk,D., Braga, T., Douglas, I., Elmpvist, T., Rees, W.,Satterthwaite, J., Zlotnik, H. (2005). Urban Systems. In Ecosystems and Human Well-being: Current State and Trends, Volume 1. (chap. 267). Retrieved March 1, 2011, from http://www.maweb.org/en/Condition.aspx. 40-Newa-check, P.W. and Taylor, W.R. (1992) Childhood chronic illness: Prevalence, severity, and impact. American Journal of Public Health, 82, 364-371. doi:10.2105/AJPH.82.3.364 41- Ojima, D , Moran, E, MC Connell, W, Smith, M,S Laumann, G. Morais, J. etal, 2005- Global land project- science plan and Implementation Strategi. IGBP Reportno. 53/ IHDP Report no . IGBP , Stockholm, Sweden. 42- Ontario Social Development Council, 1997 ( www. Gdrc.org/uem/qol-difine) 43-Pafrey,Eric.(2002),Stop sprawl, sierra club,(www.sirraclub.org). 44- Pacione, M., 2003, Urban environmental quality and human wellbeinga social geographical perspective, Landscape and Urban Planning, 65(1-2). 45 - Santos, L.D., Martins, I. (2007).Monitoring Urban Quality of Life: The Porto Experience. Social Indicators Research, 80: 411-425 46 - Schyns, Peggy and Jeroen Boelhouwer (2004), Measuring Quality Of Life in Amsredam from the viewpoint of participation, The Amsterdam bureau for Research an statistics/ Social and Cultural Planning Office . 47-Talen, E. (1996), The Social Equity of Urban Service Distribution: An Exploration of Park Access in Pueblo, CO and Macon, GA. Research Paper, No. 9610, Regional Research Institute,West Virginia University. 48- Taylor, P., Morin, R., Parker, K., Cohn, D., Wang, W. (2009). For Nearly Half of America, Grass isGreener Somewhere Else. Pew Research Center. Retrieved From http://pewsocialtrends.org/files/2011/04/Community-Satisfaction-POSTED-updated.pdf 49- Torrens PM, Alberti M. (2000) Measuring Sprawl, Center for Advanced Spatial Analysis, Working Paper Series, paper 27, London: University College, Presented to the Association of Collegiate Schools of Planning Conference, Atlanta, GA, www.casa.ucl.ac.uk 50-Tsou, Ko-Wan,Yu-Ting Hung , and Yao-Lin Chang.(2005), An accessibility-based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, Vol.22 No.6,pp:424–435. 51-Ventegots, M., Jovvj. N., 2003, Quality of Life Theory: An Integrative Theory of the Global Quality of Life Concept, The Scientific World Journal, 3:1030-1040. 52-VTPI(2005).On line DM Encyclopedia,Victoria Transport Policy Institute.(www.vtpi.org). 53- Woodwell, J. (1998). A simulation model to illustrate feedbacks among resource consumption, production, and factors of production in ecological-economic systems. Ecological Modeling. 112: 227-247. 54- World Commission on Economic Development. (1987). Our Common Future. Oxford: Oxford University Press.(WCED) 51-www.elsevier.com.