پیشینه و مبانی نظری توسعه ژئوتوریسم

پیشینه و مبانی نظری توسعه ژئوتوریسم (docx) 22 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 22 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

HYPERLINK \l "_Toc401183403" 2-1- انسان و طبیعت PAGEREF _Toc401183403 \h 14 2-2- انواع مناطق طبیعی PAGEREF _Toc401183404 \h 14 2-3- مفهوم گردشگری PAGEREF _Toc401183405 \h 14 2-4- جغرافیای گردشگری PAGEREF _Toc401183406 \h 15 2-5- انواع توریسم PAGEREF _Toc401183407 \h 15 2-6- توسعه پایدار و گردشگری پایدار PAGEREF _Toc401183408 \h 16 2-7- گردشگری بر پایه طبیعت ( اکوتوریسم ) PAGEREF _Toc401183409 \h 17 2-8- ارکان اصلی اکوتوریسم PAGEREF _Toc401183410 \h 17 2-9- مفهوم ژئوتوریسم PAGEREF _Toc401183411 \h 17 2-10- قلمرو ژئوتوریسم PAGEREF _Toc401183412 \h 18 2-11- شکل های جالب زمین PAGEREF _Toc401183413 \h 18 2-12- فرایندهای زمین PAGEREF _Toc401183414 \h 18 2-13- ژئوسایت ها PAGEREF _Toc401183415 \h 19 2-13-1- ژئوسایت های اولیه PAGEREF _Toc401183416 \h 19 2-13-2- ژئوسایت های ثانویه PAGEREF _Toc401183417 \h 19 2-14- نمونه ای از ژئوسایتهای ایران و جهان PAGEREF _Toc401183418 \h 19 2-15- مفهوم ژئوپارک PAGEREF _Toc401183419 \h 20 2-16- مفهوم ژئوپارک از دیدگاه یونسکو PAGEREF _Toc401183420 \h 20 2-17- چشم انداز یا Landscape PAGEREF _Toc401183421 \h 20 2-18- پتانسیل بالقوهٌ ژئوپارک های ایران PAGEREF _Toc401183422 \h 20 2-19- گونه های مختلف ژئوتوریسم PAGEREF _Toc401183423 \h 21 2-20- ژئوتوریسم ماجراجویانه PAGEREF _Toc401183424 \h 22 2-21- ژئوتوریسم پایدار PAGEREF _Toc401183425 \h 23 2-22- ابزارهايى مورد استفاده در تفسير ژئوتوريسم و ژئوسايت ها PAGEREF _Toc401183426 \h 23 2-23- مزيت ها واثرهاى مثبت ژئوتوريسم و ژئوپارک PAGEREF _Toc401183427 \h 25 2-24- سیاست گذاری های کلان کشور بر روند توسعه ژئوتوریسم PAGEREF _Toc401183428 \h 26 2-25- حفاظت از محيط زيست PAGEREF _Toc401183429 \h 27 2-26- طرح پايدار و اقامتگاه هاي طبيعي PAGEREF _Toc401183430 \h 27 2-27- نوشتن طرح اکوتوریستی برای منطقه PAGEREF _Toc401183431 \h 27 2-28- ظرفيت قابل تحمل PAGEREF _Toc401183432 \h 27 2-29- نقش مناطق حفاظت شده در توسعه پایدار PAGEREF _Toc401183433 \h 27 2-30- دشواری طرح ریزی در مناطق حفاظت شده PAGEREF _Toc401183434 \h 28 2-31- وظایف گردشگران طبیعت PAGEREF _Toc401183435 \h 29 2-32- وظایف دولت برای طبیعت گردی PAGEREF _Toc401183436 \h 29 2-33- انواع طبيعت گردها PAGEREF _Toc401183437 \h 29 2-34- منطقه بندي پارك ها و طرح هاي مديريتي PAGEREF _Toc401183438 \h 30 2-1- انسان و طبیعت ذات وجودی انسان از خاک است و انسان ها بطور ناخود آگاه طبیعت را دوست می دارند. جاذبه ها و چشم اندازهای طبیعی، عبارت از مجموع ویژگی هایی است که انسان با چشم قادر به مشاهده و با دیگر حواس قادر به درک آن است. (رضوانی، 1387 ص 19) کمتر کسی است که در سفرهای بین شهری از چشم اندازهای طبیعت بی جان از جمله کوه، دشت و دره‎های کنار جاده لذت نبرد و به توصیف آنچه دیده نپردازد. (حاج علیلو - نکویی صدر، 1390 ص1) ارزش طبیعت در میان ایرانیان به حدی است که در فرهنگ باستانی ما روزی را به عنوان سپاس از طبیعت نام گذاری کرده اند. ارزش طبیعت و میراث آن به سرعت در حال تبدیل به نیروی مولد جدیدی در صنعت گردشگری است (فور و مگرلی، 1388). 2-2- انواع مناطق طبیعی به صورت کلی می توان طبیعت را به دو بخش جاندار و بی جان تقسیم نمود. طبیعت جاندار آن دسته از طبیعت است که ویژگی اصلی آن منابع تفرجگاهی، چشم اندازهای بدیعی است، که سبب آرامش روحی انسان و احساس رضایت می شود. (رضوانی، 1387 ص 19) طبیعت بی جان عبارتند از کوه و کوهستان، دره دشت، غار، رودخانه، چشمه، آبشار، دریا و ساحل، دریاچه و تالاب و کویر می باشد. 2-3- مفهوم گردشگری گردشگری یا توریسم واژه ای است فرانسوی که از ریشهٌ "تور" گرفته شده است. تور در زبان فرانسه به معانی زیر آمده است : حرکت دورانی (چرخش) عمل پیمودن، طی کردن پیرامون، سیر کردن و گردش نمودن. به نظر پیرلاروس، توریسم یا گردشگری عمل مسافرت به منظور تفنن و لذت است و گردشگر یا توریست، کسی است که برای خوشنودی خود و لذت بردن مسافرت می کند( محلاتی 1380 :2) بنابراین توریسم یعنی مکتبی که پایه فکری آن سیاحت و گردشگری است. (کاظمی، 1386) در لغت نامه دهخدا توریسم به معنای جهان گرداننده، سائح، سیاح و رحاله بکار رفته است. (دهخدا، 1365). 2-4- جغرافیای گردشگری جغرافیای جهانگردی روابط انسان را با محیط در تعطیلات و وقت آزاد مطالعه می کند. مثل این است که جهانگردی و مسافرت های داخلی و خارجی بخشی از فعالیتهای انسانی را تشکیل می دهد و با اقتصاد ملی کشورها پیوند می خورد. از طرفی انتخاب محا استفاده از اوقات فراغت و تعطیلات شکل سالم سازی جسم و روح به خود می گیرد و در این راه از جغرافیای پزشکی تأثیر می پذیرد. مفهوم کلی جغرافیای جهانگردی را می توان به این شرح بیان نمود : مطالعه شرایط جغرافیای جهانگردی و بررسی وابستگی ها بین شکل های مختلف وقت گذرانی باعوامل گوناگون طبیعی و فرهنگی (شکویی 1354، ص 4). 2-5- انواع توریسم گردشگری دارای اهداف خاصیت که هرکدام از گردشگران با آن نیت به سفر می پردازند. بنابراین شناخت انگیزه های گردشگران در بحث گردشگری مهم است. توریسم قومی : در این نوع گردشگری، گردشگران به منظور مشاهدهٌ سبک زندگی افراد بومی و قومی مسافرت می کردند که با نحوه ی پوشش افراد بومی، منازل آنها، حضور در جشن ها و شرکت در مراسم مذهبی آنهاست. که هدف گردشگری قومی، شناخت اقوام مختلف و شرکت در تجربه های آنهاست. توریسم تاریخی : گردشگران به بازدید از موزه ها، مسجدها، کلیساها و آثار و باناهای تاریخی می‎پردازند که تمام این آثار یادآور عظمت و شکوه کشورهای باستانی مانند ایران، مصر و یونان است همچنین گردشگران از نمایشنامه هایی که وقایع مهم دوران گذشته را بازسازی می کند استقبال خواهند کرد. توریسم تفریحی و استفاده از تعطیلات : شامل گردشگرانی می شود که جهت استفاده از تعطیلات، تفریح، استراحت و استفاده از آب و هوای گرمتر یا خنک تر از محل اقامت به مکان دیگری نقل مکان می‎کنند. توریسم فرهنگی - آموزشی : مقصود از این نوع گردشگری آّشنایی با مواریث فرهنگی، هنری، آداب و رسوم، بناها و آثار تاریخی با هدفهای آموزشی، تحقیقاتی، و پژوهشی صورت می گیرد. توریسم جوانان : مسافرت جوانان با اهداف آموزشی، تفریحی و ورزشی است که هم اکنون در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است. توریسم تفریحی و ورزشی : گردشگر تفریحی و ورزشی توجه خود را را معطوف به شرکت در فعالیت‎های ورزشی، استفاده از چشمه های آب معدنی، حمام آفتاب و دیگر فعالیت های اجتماعی در یک محیط دلنشین و راحت می کند. برخی از این مناطق مورد علاقه به طور معمول سواحل دریا، پیست های اسکی، زمین های بازی و میدان های اسب دوانی است. توریسم ماجراجویانه : بسیاری از افراد در سفر دست به کارهایی می زنند که مخاطره آمیز است و می‎خواهند در این زمین تجربه هایی بدست آورند به همین سبب ممکن است از راه های جدید یا غیرعادی، مهارت و توانایی های جسمی را بیازمایند و به همین منظور به کوهنوردی، قایقرانی یا صخره نوردی می‎روند. به طور کلی این سفرهای مخاطره آمیز یا حادثه جویانه به مقصدهای پرخطر مانند قلب کویر، غارهای ناشناخته، مسیرهای فاقد جاده، قلل کوه ها، رودخانه ها جنگل ها و مناطق طبیعی دیگر انجام می‎شود. توریسم سلامت : منظور اینکه گردشگر به مکان هایی برود که بتواند در آنجا خدمات درمانی و پزشکی انجام دهد. بنابراین چنین گردش یا سفری مستلزم فعالیت های گوناگون بوده که هر یک مسئله بهداشت و سلامت فرد و یا گردشگر، مدنظر است. نمونه های اصلی این نوع سفرها عبارتند از : مراقبت های بهداشتی، زیبایی اندام، گذراندن دورهٌ نقاهت و بازپروری، استفاده از چشمه های آب درمانی گردشگری دارای اهداف خاصیت که هرکدام از گردشگران با آن نیت به سفر می پردازند. بنابراین شناخت انگیزه های گردشگران در بحث گردشگری مهم است. 2-6- توسعه پایدار و گردشگری پایدار توسعه پایدار نوعی راهبرد توسعه است که تمام داراییها و منابع طبیعی و انسانی را به خوبی منابع مالی و فیزیکی برای افزایش ثروت در بلند مدت مدیریت می کند. توسعه پایدار مخالف هر سیاست با عملکردی است که به نوعی منافع نسل های بعدی را به خطر بیندازد. (کاظمی، 1383، ) بطور کلی با در نظر گرفتن تعریف توسعه پایدار و اهمیت توسعه گردشگری پایدار، شاخص های یک برنامه توسعه باید مورد توجه قرار گیرد. (خاکساری، 1382) سه اصل پایدار عبارتند از: الف- پایداری زیست محیطی ب- پایداری عوامل فرهنگی و اجتماعی ج- پایداری اقتصادی (پارسائیان، 1377) 2-7- گردشگری بر پایه طبیعت ( اکوتوریسم ) اکوتوریسم، نوعی از گردشگری است که ریشه های آن به طبیعت و محیط های باز بر می گردد. (رضوانی، 1387) نخستین مسافرانی که حدود نیم سده پیش از سرنگیتی بازدید کردند، و یا ماجراجویانی که در هیمالیا کوه پیمایی کردند، را می توان از نخستین اکوتوریست ها به شمار آورد (Lindberg,1993) به طور کلی اصطلاح اکوتوریسم برای نخستین بار توسط میلر وارد ادبیات گردشگری شد و راه خود را به سوی جنبش توسعهٌ پایدار گشود. در این دیدگاه، اکوتوریسم در وهلهٌ نخست ناظر بر ملاحظات زیست محیطی و مفهوم توسعهٌ پایدار است و در آن طبیعت گردی در درجه دوم اهمیت قرار می گیرد. (رضوانی، 1387) 2-8- ارکان اصلی اکوتوریسم استفادهٌ پایدار از تنوع زیستی و منابع طبیعی به حداقل رساندن تاثیرگذاری بر محیط زیست طبیعی و فضاهای اجتماعی - فرهنگی، به ویژه از نظر تغییرات آب و هوایی، مصرف انرژی و فرهنگ های سنتی مشارکت موٌثر و کامل تمامی طرف های دارای نفع، به ویژه اجتماع های محلی و اهالی بومی. افزایش آگاهی و آموزش زیست محیطی تمامی طرف های دارای نفع، به ویژه گردشگران و میزبان های آنها منافع اقتصادی پایدار برای همهٌ فعالان این عرصه. 2-9- مفهوم ژئوتوریسم واژه ژئوتوریسم اصطلاحی میان رشته ای مرکب از دو کلمهٌ "ژئو" و "توریسم" است. خود توریسم نیز علمی چند رشته ای است که مفاهیم اقتصاد، سیاست، و فرهنگ را در بر می گیرد. ژئوتوریسم حد و مرز تعریف شده ای دارد که توریسم زمین شناختی در کانون توجه آن است. (نیوسام و داولینگ، 1388). این واژه به منزلهٌ بخشی از دارایی های قابل عرضه به گردشگران در حلقهٌ بازار گردشگری است. صاحب نظران به طور جمعی در این امر توافق دارند که ژئوتوریسم پتاسیل عظیمی برای بسیاری از مناطقی که رونق توریستی ندارند به وجود می آورد. (حاج علیلو، 1390 ص24) 2-10- قلمرو ژئوتوریسم قلمرو ژئوتوریسم با شکل زمین، فرایندهای زمین، و ترکیب آن ها با مجموعهٌ بزرگ صنعت گردشگری مشخص می شود. 75184045720 2-11- شکل های جالب زمین شکل های جالب زمین در علم ژئوتوریسم شکل هایی از جمله موارد زیر است : آتشفشان ها، یخچال ها، چشم اندازهای رودخانه ای، پدیده های حاصل از باد، شکل های کارستی، پدیده‎های رسوبی (چینه بندی، دگرشیبی)، شکل های ساحلی، رخنمون های سنگی، مقاطع سنگ پوش، و شکل کانی ها و بلورها (حاج علیلو، 1390 ص27) 2-12- فرایندهای زمین شکل زمین به دلیل ارتباط مستقیم با اقلیم، پویایی مداوم زمین حفظ می کند. (بل، 1382) از طرف دیگر، فعالیت های درونی زمین گاهی به طور سریع یا بطئ نمود خارجی می یابند؛ از جمله فعالیت های آتشفشان‎ها یا فرایندهای بطئ کوه زایی. اهمیت این مثال ها علاوه بر شکل زمین، در صنعت ژئوتوریسم است. (حاج علیلو، 1390 ص27) 2-13- ژئوسایت ها بسیاری از مردم با رشد و نمو و پویایی گیاهان و طبیعت جاندار آشنایی دارند؛ اما عده بسیار قلیلی از وجود رشد و نمو و زیبایی های طبیعت بی جان آگاهی دارند، چنان که باور این حقیقت که برخی کانیها در حفرات داخل زمین و در میان سنگها همانند گلها به صورت بلورهایی زیبا روییده اند (متبلور شده اند) و رنگ های متنوعی دارند برای عده زیادی سخت خواهد بود. (نکوئی صدری، 1388، ص 23) مکان هایی که دارای شکل ها و فرایندهای جالب زمین شناسی و ژئومورفولوژیکی هستند در صورت ایجاد زیر ساخت های گردشگری به ژئوسایت بدل می شوند. در واقع، مکانی را که دارای شکل یا فرایند زیبا، جالب، و تأثیرگذار زمین شناختی است با ایجاد امکانات اقامتی و مسیرهای گردشگری و مدیریت مربوط به حفظ آن جاذبه می توان به ژئوسایت تبدیل کرد. (حاج علیلو، 1390 ص 28) 2-13-1- ژئوسایت های اولیه ژئوسایت‎های اولیه دارای صورت های ویژهٌ زمین شناختی و ژئومورفولوژیکی هستند (هم به صورت طبیعی و هم به صورت مصنوعی) که در داخل محدوده های مرزبندی شده در نواحی روباز رخنمون دارند و به طور محلی به دلیل ارزش تفسیری، آموزشی، یا علمی اهمیت دارند (هوز، 2003). 2-13-2- ژئوسایت های ثانویه سایر مکان های ژئوتوریسمی مثل موزه های علوم زمین و مجموعه های کتابخانه ای، مراکز بازدید ژئوتوریسمی در فضاهای بسته، موزه های محل سکونت زمین شناسان معروف، نمایشگاه تابلوها و تمثال‎های مخصوص اعلام وقایع، و مکان های یادمان وقایع تاریخ گذشتهٌ زمین شناسی را ژئوسایت های ثانویه می نامند. (حاج علیلو، 1390 ص 29). 2-14- نمونه ای از ژئوسایتهای ایران و جهان ایران دارای فرهنگ و تمدن غنی و نیز محیط طبیعی برجسته ای است خصوصیات مختلف فرهنگی و طبیعی ایران، آن را در زمره ی یکی از ده کشور سرآمد گردشگری جهان قرار داده است. (فرانسیسکو فرانجیالی، دبیر کل سازمان جهانی توریسم، 2004) و جاذبه های باستان شناختی، فرهنگی و طبیعی آن، بستری بسیار مناسب برای توسعه‎ی ژئوتوریسم بوجود می آورد. (نجف زاده، 1388، ص 173) 2-15- مفهوم ژئوپارک به محدوده ای گفته می شود که پدیده های زمین شناسی بی همتا و تاریخچهٌ تکامل زمین شناسی مشخص شده باشند و از نظر علمی و زیبا شناختی و وجود سایر آثار طبیعی، باستان شناسی، تاریخی، و فرهنگی جایگاه مهم، ویژه، و فراوانی زیادی دارد. این محدوده ممکن است از میان مناطق حفاظت شدهٌ سازمان محیط زیست کشورها و نیز محدودهٌ جدید منتخب با برنامهٌ جفاظتی مدون در کشورها باشد (گفتهٌ شفاهی علیرضا امری کاظمی از تصمیمات نهمین کنفرانس ژئوپارک های اروپایی، یونان، 2010) 2-16- مفهوم ژئوپارک از دیدگاه یونسکو سازمان علمی فرهنگی یونسکو، ژئوپارک را یک محدوده معین جغرافیایی تعریف می‌کند که شامل چند پدیده خاص و زیبای زمین‌شناسی است. در این محدوده ممکن است علاوه بر جاذبه‌های زمین‌شناسی تعدادی جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی، هنری و تاریخی هم وجود داشته باشد. (اروجی، احدزاده، 1388 ص 7) به طور کلی، مفهوم ژئوپارک بر پایهٌ عرضهٌ اطلاعات / آموزش، توریسم و علوم زمین بنا نهاده شده است و با ایجاد پیوند میان علوم زمین، توریسم/ اقتصاد، سیاست و جامعه عملی می شود. بنابراین، ساکنان محلی و گردشگران در برنامه ریزی های آتی و توسعهٌ ناحیهٌ خود سهیم می شوند. (حاج علیلو، 1390، ص 43 و 42) 2-17- چشم انداز یا Landscape واژه چشم انداز اصطلاحی جغرافیایی است و در مفاهیم علم کاربردی جغرافیا یا به عبارتی برنامه ریزی محیطی معنای وسیعی دارد و معادل اصطلاح انگلیسی Landscape و آلمانی Landschaff است به معنای قسمتی از سطح زمین با خصوصیات خاصی از لحاظ طبیعی و انسانی. (حاج علیلو، 1391، ص 43) منظور از آن تنها منظر طبیعی نیست، بلکه بر خصوصیات انسانی - به خصوص فرهنگی- در کنار طبیعت تأکید دارد (نکوئی صدری، 1387). اما بخش اصلی آن، زمین و شکل های موجود در محیط زمین شناسی و ژئومورفولوژیایی یک چشم انداز است. 2-18- پتانسیل بالقوهٌ ژئوپارک های ایران بحث پتانسیل های ژئوپارک ها در ایران با این سئوال آغاز می شود که چه وقت از ژئوپارک صحبت به میان می آید؟ برای حفاظت از میراث زمین شناختی، رشد اقتصادی - اجتماعی منطقه از بعد گردشگری، یا آموزش عمومی در زمینهٌ ارزش های زمین شناختی، زیست شناختی، و فرهنگی منطقه ناگزیر به سراغ نظام مدیریتی می رویم. بنابراین، اگر در منطقه ای پارک ملی وجود داشته باشد که نظام مدیریتی در آن به خوبی رعایت شده باشد و از انواع ارزش های زیست شناختی، زمین شناختی، و فرهنگی آن حفاظت شود، دیگر نیازی به طرح ژئوپارک نیست. اما چون قبلأ در حفاظت از میراث زمین شناختی غفلت شده یا کمتر مورد توجه بوده است، تأسیس ژئوپارک به کمک حفاظت از میراث زمین شناختی می آید. از این رو، آن دسته از پارک های ملی که با وضعیت نامناسب از جهت حفظ میراث زمین شناختی مواجه نیستند، بهتر است یا به ژئوپارک تبدیل شوند یا ژئوسایت های بالقوه و منتخب در آن ها تبدیل به ژئوسایت واقعی شوند. در ایران در مجموع 133 منطقهٌ حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش به علاوه 19 پارک ملی وجود دارد. (حاج علیلو، 1391، ص 132) 2-19- گونه های مختلف ژئوتوریسم ژئوتوریسم شکل ویژه ای از صنعت گردشگری است که در آن ژئوسایت ها در مرکز توجه گردشگران قرار می گیرند. ژئوسایت ممکن است چشم انداز، دسته ای از اشکال متنوع ناهمواری ها، رخنمون سنگی، همچنین لایه های فسیل دار یا فسیل به خصوصی باشد. از طرفی شکل شناسی زمین یا ژئومورفولوژی در قالب جغرافیای فیزیکی معنا می یابد. در واقع، جغرافیای فیزیکی زیر شاخه ای از دو حوزهٌ جغرافیا و علوم زمین است که هدف اصلی آن شرح ویژگی‎های مکانی پدیده های مختلف طبیعی همراه با هیدروسفر، بیوسفر، اتمسفر، و لیتوسفر زمین است. این علم به دلیل مطالعهٌ فرایندها و اشکال سطحی زمین، در معرفی پدیده‎های زمین به صنعت ژئوتوریسم نقش کلیدی دارد. از طرف دیگر، جاذبه های تاریخی- فرهنگی معادن و سکونتگاه های حفر شده در طبیعت و فعالیت‎های ماجراجویانه نیز در این بین جای می گیرند. تقسیم بندی انواع ژئوتوریسم در جدول زیر مشاهده می‎کنید. 99060-59055نمودار 2-1- نموداری از زیرشاخه های برجسته صنعت زمین گردشگری 2-20- ژئوتوریسم ماجراجویانه ژئوتوریسم براساس ماجراجویی یکی از شاخه های جوان پسند و جذاب ژئوتوریسم است که تا به حال به علت ناشناخته ماندن آن فرصتی برای استفادهٌ نسل جوان کشور از آن فراهم نشده است. در این نوع گردشگری صحنهٌ نمایش همان فرایندهای ژئومورفولوژیایی و چشم اندازهای زمین شناختی است که تبدیل به محلی برای فعالیت های دلهره آور و پرهیجان می شود. در شکل زیر به چهار زمینهٌ ژئوتوریسم ماجراجویانه اشاره شده است. (حاج علیلو، 1391، ص67) 538480244475 نمودار 2-2- تقسیم بندی محیط های مناسب فعالیت ژئوتوریسم ماجراجویانه (نکونی صدری، 1388) 2-21- ژئوتوریسم پایدار ژئوتوریسم پایدار توریسمی است که با استفاده از امکانات محلی و با کمک مردم بومی توسعه می یابد. با مدیریت منابع و توریسم، می توان امیدوار بود که آیندگان نیز از کیفیت بالا و ارزش های حفاظتی مناطق بهره ببرند. (حاج علیلو، 1390، ص 182) مباحثی چون فنون کنترل و محدود نمودن آثار استفاده از محیط، حداکثر بازدید، حداقل ضرر به منطقه، مدیریت توریسم منطقه یا سایت، راه کارهای ارتقای کیفیت توریسم، و بررسی نقش توریسم در حفظ تنوع زیستی و توسعهٌ جوامع محلی ( حمایلی مهربانی، 1386) در توسعهٌ ژئوتوریسم پایدار و ژئوپارک ها اهمیت دارند. این امر در بسیاری از موارد نیاز به کارهای پژوهشی دارد. خصوصیات مناطق از مکانی به مکان دیگر تفاوت می کند. (حاج علیلو، 1390، ص 182) 2-22- ابزارهايى مورد استفاده در تفسير ژئوتوريسم و ژئوسايت ها عکس : ابزار قدرتمندى براى نشان دادن يک ژئوسايت و ويژگى هاى آن است يک عکس خوب ودقيق مى‎تواند حجم زيادى از اطلاعات را ارائه داده و از توصيفات طولانى براى شرح و تفسير يک پديده زمين شناختى جلوگيرى نمايد. کتابچه هاى راهنما: مى توان اطلاعات پايه وبرخى ويژگى هاى مهم يک ژئوسايت را به همراه تصاوير وطرح هاى توجيهى در قالب يک کتابچه يا بروشور کوچک وسبک در اختيار بازديدکنندگان قرارداد. اينگونه کتابچه ها به دليل راحتى حمل وسرعت در دسترسى به اطلاعات اوليه بسيار مورد علاقه گردشگران است. نقشه مسير ونقاط : نقشه ها با نشان دادن محل قرار گرفتن ژئوسايت ها و همچنين مسيرهاى ژئوتوريسم يکى از ابزارهاى مهم ومفيد براى گردشگران هستند که مى توانند بسته به بزرگى منطقه مقياس هاى گوناگونى داشته ودر آنها از نمادها ونشان هاى گرافيکى براى گوياتر شدن و آسان تر شدن کاربرد استفاده شود. فيلم: تهيه فيلم هاى کوتاه وبلند مستند از ژئوسايت ها همراه با يک متن ساده ومختصر ابزار خوبى براى معرفى آن ژئوسايت است. لوح فشرده اطلاعاتى : لوح هاى فشرده که به صورت چند رسانه اى (Multimedia) طراحى شده وداراى قابليت دو طرفه(interactive) باشند، يکى از مفيد ترين ابزارها براى کسب اطلاعات در مورد يک ژئوسايت وهمچنين علاقه مند ساختن گردشگران به بازديد از آن است. پايگاه اينترنتى وگشت مجازى : پابگاه اينترنتى بهترين وسريعترين وسيله براى دسترسى به اطلاعات از دورترين نقاط ممکن است ايجاد ارتباط با بازديدکنندگان پايگاه اينترنتى و دريافت نظرات وپرسش هاى آنها و پاسخ گويى سريع از ويژگى‎هاى اين ابزار است. همچنين مى توان تورهاى مجازى از يک ژئوسايت را در پايگاه اينترنتى قرار داد تا افراد بتوانند از اين طريق ديدگاهى کلى نسبت به آن پيدا نمايند. تورهاى مجازى در واقع نوع گشت با استفاده از تصاوير ويژه است که به بازديدکنندگان احساس حضور در محيط واقعى و سرک کشيدن به هر گوشه از آن محيط را مى دهد. سينماى فرانما(IMAX) : سامانه جديدى که مدتى است در خدمت هنر سينما قرار گرفته و ويژگى هاى آن نشان دادن تصاويربسيار بزرگ وعريض وشبه سه بعدى است وبيننده خود را کاملاً‌ در محيط موضوع حس مى کند. با توجه به عظمت و شکوه پديده هاى زمين شناختى، اين سامانه مى تواند در اين زمينه بسيار کارآمد بوده ومخاطبين بسيار زيادى را به خود جلب نمايد و در نتيجه توجه وعلاقه عمومى را به ژئوپارک ها وژئوتوريسم گسترش دهد. ابزار هاى پروازى: بزرگى وگستردگى بسيارى از پديده هاى زمين شناختى بازديد از آنها را از نزديک واز روى زمين مشکل کرده وبه اين شکل بازديد کننده نمى تواند تصور ودرک درستى از ابعاد وساختار اينگونه پديده ها بدست بياورد (پديده هاى بزرگ وابسته به زمين ساخت از اين گونه اند). کاربرد بالگرد، هواپيماهاى کوچک وهواسره ها (گلايدر) کايت موتوردار وبالن ها مى تواند در اين زمينه بسيار کارساز باشد. در واقع اين گونه بازديدهاى هوايى حسى دگرگونه به بازديدکننده داده وعلاقه مندى او را به اين موضوع بيشتر مى کند. آمار يکصدهزار بازديدکننده هوايى در سال(استيو مارتين 2006) در مورد بازديدکنندگان هوايى از دره گراند کانيون آمريکا در نوع خود بسيار جالب بوده واهميت اين گونه گشت ها در ژئوتوريسم را نشان مى دهد. (امرى کاظمى، اطلس توانمنديهاى ژئوپارک و ژئوتوريسم ايران، 1391) 2-23- مزيت ها واثرهاى مثبت ژئوتوريسم و ژئوپارک مزايا واثرهاى مثبتى که از ايجاد ژئوپارک ها واجراى برنامه هاى ژئوتوريسم درجامعه به دست مى آيد را مى‎توان به چهار گروه اصلى تقسيم بندى نمود:اثرات اقتصادى، اثرات آموزشى پژوهشى، اثرات فرهنگى، اثرات درمانى اثرهاى اقتصادى : گردشگرى همواره از صنايع درآمدزا وکم هزينه به شمار مى رفته است. گردشگرى طبيعت که در سال‎هاى اخير با شتاب زيادى گسترش يافته و علاقه مندان زيادى را به سوى خود کشيده نيز از اين اصل پيروى کرده و حتى نسبت به ديگر رشته هاى گردشگرى رشد وتوسعه بيشترى را داشته است. اثرهاى آموزشى پژوهشى : مبانى فلسفه ايجاد ژئوپارک وهمچنين ابداع ژئوتوريسم- همانگونه که پيشتر گفته شد-گسترش وارتقاء دانش عمومى جامعه در رابطه با علوم زمين و اهميت نقش علوم زمين در زندگى مردم بوده است. گردشگران بخصوص قشر جوان ونوجوان در ضمن بازديد از ژئوپارک ها وهمچنين همراهى در بازديدهاى ژئوتوريسم با مفاهيم اوليه ميراث زمين شناختى آشنا شده احساس نزديکى وصميميت بيشترى با زمين در آنها پديد ِ‌مى آيدودر نتيجه آنها احترام بيشترى به زمين وپديده هاى مربوط به آن خواهند گذاشت و به طور حتم از تخريب و آسيب رسيدن به آن جلوگيرى خواهند نمود. اثرهاى فرهنگى : يکى از آثار گردشگرى تبادلات فرهنگى است که بين بازديدکننده وجامعه مورد بازديد صورت مى‎پذيرد. اين آثار کاملاً‌ دوطرفه بوده وگاه از ديدگاه هاى گوناگون مى تواند حتى منفى نيز تلقى شوند. بررسى اثرات فرهنگى منفى نياز به بحث هاى اخلاقى اجتماعى وايدئولوژيک دارد که اينجا مجال وجايگاه آن نيست وتنها آثار مثبت که تقريباً مورد توافق همه ديدگاه ها است بررسى خواهد شد. آشنايى با رسم ها وسنت ها، باورها، عادت ها، لباس وغذاى جامعه ميزبانبراى گردشگران بسيار جالب است. همچنين مردم محلى نيز با فرهنگ متفاوت گردشگران آشنا شده وگاه اين دريافت ها مى تواند موجب ارتقاى سطح فرهنگى برخى جوامع شود. براى توضيح بيشتر، در ميان ژئوتوريست ها معمولاً افرادى گردشگران با مسافرات به نقاط مختلف نه تنها تا حدى دانسته هاى خود را با مردم جامعه ميزبان به اشتراک مى گذارند، بلکه آنها را از ديگر چشمه هاى اخلاقى واجتماعى مثبت خود بهره مند مى سازند. در برخى از روستاها ومناطق طبيعى کشور که جاذبه توريستى بالايى دارند. به دليل آنکه سال ها مورد بازديد گردشگران قرار گرفته اند نوعى ارتقاء‌در رفتارهاى اجتماعى مشاهده مى شودکه با ديگر نقاز متفاوت است در واقع مردم اين مناطق گردشگرپذير شده اند وسعى کرده اند جوامع کوچک خود را با استانداردهاى مطلوب گردشگران هماهنگ سازند. خوشبختانه در اين راستا موضوع حفظ هويت فرهنگى تا حد زيادى به چشم مى خورد و بخش هوشمند جامعه از اين ارزش ها به عنوان يک ابزار قدرتمند در جذب هر چه بيشتر گردشگران استفاده مى کنند. اثرهاى درمانى : طبيعت همواره آرامش بخش وتسکين دهنده روح وران انسان است. اين ويژگى در تمامى گونه‎هاى گردشگرى وابسته به طبيعت ديده مى شود. برخى از پديده هاى زمين شناختى ويژگى افزون ترى نيز دارند و براى درمان برخى بيمارى ها به کار مى‎روند: از اين گروه پديده هاى زمين شناختى مى توان چشمه هاى آب گرم معدنى (بيمارى هاى پوستى واستخوانى) نهشته هاى پيرامون درياچه ها و ماندآب ها به صورت لجن وگل (بيمارى هاى پوستى استخوانى ومفصلى) غارها (بيمارى هاى تنفسى) را ياد کرد. به تازگى گونه اى درمان با ماندن در درون غارهاى نمکى انجام مى شودکه به آن هالوتراپى (نمک درمانى) مى گويند. در اين گونه درمان، بيمارى هاى تنفسى، ‌آسم و سينوزيت بهبود مى يابند. (امرى کاظمى، اطلس توانمنديهاى ژئوپارک و ژئوتوريسم ايران، 1391) 2-24- سیاست گذاری های کلان کشور بر روند توسعه ژئوتوریسم فعالیت گردشگری در نهایت تابع ادارهٌ دولت ها و سیاست گذاری آنان است (دریو، 1374). سیاست گذاری دولتی بر صنعت توریسم و مسائل اقتصادی - اجتماعی آن تأثیرات مختلف اجتماعی نشان می دهد. برای مثال، هزینهٌ حمل و نقل و میزان نا آرامی های سیاسی دو متغیری هستند که در سطح معناداری با انگیزهٌ سفر به کشور ایران رابطهٌ منفی دارند ( تولایی، 1385). طرح موفق توریستی - اقتصادی - آموزشی - فرهنگی به طریق زیر میسر است : حمایت دولت از بخش خصوصی (متولی ژئوسایت ها)، ملزم شدن دولت و دانشگاه ها برای اعمال روش‎های جدید حفاظتی و پژوهش پیشرفته، تعامل و هم یاری چند جانبهٌ سیاسی بین نهادها و تصمیم گیران تأثیرگذار بر رونق بهتر ژئوتوریسم، و رسیدگی به اوضاع نا مناسب گردشگری مثل جاده های منتهی به حوالی مکان های طبیعی. (حاج علیلو، 1390، ص 164) 2-25- حفاظت از محيط زيست حفاظت از منابع طبيعي با هدف فنا ناپذيري و استفاده و بهره وري يكسان در همه زمان ها و ايجاد يك رابطه تجسم ميان انسان و طبيعت چيده مي شود با تجسم شرايطي كه معنويت و آگاهي دو عنصر اصلي آن محسوب شود. (مجنونیان، 1388، ص199) 2-26- طرح پايدار و اقامتگاه هاي طبيعي توسعه اقامتگاه هاي طبيعي و تسهيلات طبيعت گردي براساس اصول قابليت پايداري را مورد تجزيه و تحليل قرار دارد كه بايد اين فعاليت ها بيشتر به شكل هماهنگ و سازگار با محيط زيست انجام پذيرد و موقعيتي ايجاد كند كه ميان نيازهاي بشر و سيستم هاي طبيعي كه كل زندگي بر آنها استوار مي باشد ارتباطي دوجانبه ايجاد گردد. (محلاتی، 1380، ص172) 2-27- نوشتن طرح اکوتوریستی برای منطقه طرح رسمی اکوتوریسم برای منطقه به معنای سند استراتژی آن است، این طرح باید بتواند با توجه به پتانسیل منابع مالی و کمک ها فنی فعالیت ها را بر حسب الویت آنها سامان دهد. (دربیگی، 1387، ص67) 2-28- ظرفيت قابل تحمل يك شاخص مهم در زمينه گردشگري در سطح منطقه، ظرفيت تحمل است كه در مفهوم آستانه گردشگر پذيري كاربرد دارد. در اين شاخص براساس حسابداري و ارزيابي زيست محيطي، ظرفيت اسمي منطقه مشخص و راهكارهاي لازم بر اين پايه ارائه ميگردد. حسابداري زيست محيطي مي‎تواند ظرفيت تحمل سود و زيان يا هزينه فايده اقتصادي – اجتماعي، فرهنگي وزيست محيطي و بهداشتي ناشي ازاستقرار فعاليت ها در فضاي جغرافيايي بسنجد. (حبیبی، 1363، ص37) 2-29- نقش مناطق حفاظت شده در توسعه پایدار مهمترین نقشی که مناطق حفاظت شده در جهت توسعه پایدار ایفا خواهند کرد حفاظت اکوسیستم و تنوع ژنتیکی برای دستیابی به فواید بلقوه علمی، زیبایی شناسی، اقتصادی و اجتماعی آتی خواهد بود. خدمات زیست محیطی دیگری هم اکوسیستم های مناطق حفاظت شده فراهم می‎کنند. حفظ آبخیزها و کنترل سیلاب‎ها نمونه هستند. هرچند ارزش این خدمات از نظر رفاه اقتصادی – اجتماعی به سیستم پولی قابل محاسبه نیست اما همتراز با سایر فواید مناطق حفاظت شده برای دستیابی به توسعه پایدار اهمیتی حیاتی دارند. در همین ارتباط مناطق طبیعی و مختلفی به فهرست میراث های جهانی یونسکو اضافه شدند که مهمترین مناطق جهان از نظر حفظ تنوع زیستی می‎باشند. (مجنونیان، 1388، ص85) 2-30- دشواری طرح ریزی در مناطق حفاظت شده دشواری طرح ریزی فعالیت ها درزون سپر که برای هسته طیعی فواید بلند مدتی دربر دارد در طول بازنگری طرح مدیریت ذخیره گاه ولونگ در چین که در سال 1994به وسیله یونسکو وشرکت کنندگان کشور های اسیای جنوب شرقی انجام گرفت آشکارا رخ نشان داده است. این ذخیره گاه که در ایالت سیچوان از موقعیت ویژه ای برخوردار است برای مردم محلی دارای فواید غیر قابل تردید وملموسی است. جوامع محلی این ذخیره گاه نیز به خوبی واقف هستند. بخشی از در آمد حاصل ازپروژه های نیروگاه ابی درسپرحفاظتی منطقه برای بازکاشت درختان در مناطق تخریب یافته اختصاصی پیدا می کند جوامع محلی ساکن در هسته طبیعی و زون سپرحفاظتی از مدارس خوبی برخوردارشده اند برای کاهش وابستگی آنها به منابع چوبی منطقه به عنوان سوخت نیز با اجاق های ویژه ای تجهیز شده اند که از نظر مصرف انرژی بسیار کار امدند. (مجنونیان، 1387، ص64) مع هذا هنوز موضوع افزایش جمعیت و پیام های آن بر اهداف حفاضت ذخیره گاه که ده درصدکل جمعیت پاندا را در خود جای داده است همچنان در کانون توجه مدیریت منطقه قرار دارد. مدیریت ذخیره گاه برای حل این موضوع تلاش خود را بر پایه تلفیقی از تاکتیک های مختلف قرار داده است. آموزش، تنویر افکار عمومی، مذاکره با مردم محلی برای خروج از هسته طبیعی و سکنی گزیدن در خارج از این هسته از جمله شیوه هایی است که به صورت یکپارچه مد نظر قرار گرفته اند. به هر صورت هنوز تلفیق اطلاعات علمی درباره اکولوژی پاندا با منافع جوامع محلی در درختکاری مورد توجه قرار نگرفته و ضمنا برای تهیه برنامه هماهنگی جهت اصلاح و بهبود زیستگاه پاندا هنوز مورد برسی قرار نگرفته است. ضمینه های توسعه و فعالیت صدها کیلومتر دورتر ازمرزهای حفاظت شده با اتکاء به منابع بیولوژیکی وجود دارد. (رستم پور، 1389، ص49) 2-31- وظایف گردشگران طبیعت به حفاظت از زیستگاه جانوران و گیاهان و نواحی دارای سیمای طبیعی و فرهنگی کمک نمایند. در فضای باز به هیچ وجه آتش روشن نکرده و دیگران را هم از انجام آن نهی کنند. زباله و نخاله را حذف کرده، کاغذ را سوزانده یا دفن کنند و تمام زباله های تجزیه نشدنی را باخود حمل کنند. پس از هر بار استفاده اردوگاهها را تمیز نمایند. به منظور انجام عملیات حفاظتی به راهنمایان کنند. به میراث طبیعی و فرهنگی منطقه و سنن بومی احترام گذارند. (مجنونیان، 1388، ص115) 2-32- وظایف دولت برای طبیعت گردی از ساخت بناهایی که ایجاد آلودگی بصری، مناظر نامطلوب و معماری ناهمگون میکند جلوگیری نموده و استفاده از مصالح بومی و ساختارهای متناسب با محیط بومی را تشویق نمایند. ظرفیت های برد زیست محیطی، فیزیکی و اجتماعی را مشخص کرده و توسعه را محدود کنند. از پایش مداوم تاثیرات نامطلوب فعالیت های گردشگیری اطمینان حاصل نموده و اصلاحات لازم را انجام دهند. خدمات اطلاعاتی و تفسیری بازدیدکنندگان را فراهم کنند به نحوی که مسائل زیر را پوشش دهند: چه ببینند چگونه ببینند چگونه رفتار کنند. که از طریق بروشورها، کتابچه ها، راهنماهای مخصوص، مرکز اطلاعات بازدیدکنندگان و... امکان پذیر می‎باشند. برنامه های آموزشی برای اداره کنندگان اکوتوریسم، برنامه ریزان، مجریان و عموم مردم را برپا نمایند. (همدانیان، 1386، ص42-92) 2-33- انواع طبيعت گردها طبيعت گردهاي تنها : بر خلاف نام اين گروه درصد عمده طبيعت گردها در اين دسته قرار مي‎گيرند. آنها افرادي هستند كه به تنهايي سفر مي نمايند. اعضاي اين گروه از لحاظ سازگاري با محيط بسيار متغير بوده و ميزان انعطاف پذيري آنها بسيار بالا مي باشد. طبيعت گردهاي شركت كننده در تور: اين افراد توقع دارند كه مسئولين تور خدمات بسيار سازمان يافته‎اي را در اختيار آنها قرار دهند. آنها عمدتاً جهت بازديد از مناطق خارجي سفر مي نمايند. گروه هاي مدرسه اي و علمي: اين گروه اغلب جهت انجام تحقيقات يك سازمان يا پژوهش‎هاي شخصي اقدام به سفر مي نمايند و به مدت زيادي در يك منطقه باقي مي مانند. آنها نسبت به ساير طبيعت گردها شرايط سخت تر و مشكل تري را تحمل مي نمايند. الف) افرادي كه محور اصلي سفر خود را بر مبناي طبيعت پايه گذاري نموده اند. ب) افرادي كه از محيط هاي طبيعي اختصاص يافته به امر گردشگري ديدن مي نمايند. ج) افرادي كه از محيط هاي طبيعي شاخص (نشانه هاي گذشته دور) و برجسته ديدن مي نمايند. د) افرادي كه به طور اتفاقي از طبيعت ديدن مي كنند. (مجنونیان، 1386، ص217) 2-34- منطقه بندي پارك ها و طرح هاي مديريتي پارك ها و مناطق حفاظت شده: مناطق حفاظت شده و پارك ها به مناطق و زمين هاي عمومي اطلاق مي‎گردد، كه داراي علمكردي تفريحي – توريستي و نيز مشمول قانون حفاظت از منابع طبيعي و حراست از منابع باشد. با توجه به حمايت از منابع طبيعي نمونه و منحصر به فرد، افزايش آگاهي هاي عمومي، تقويت حس هنرپروري و آسايش عمومي. منابع و مأخذ 1-احمدي، حسن، ژئومورفولوژي كاربردي (جلد 1)، 1374، انتشارات دانشگاه تهران. 2-آذرشب، عدنان، 1380، مطالعات ارزيابي منابع و قابليت اراضي از ديدگاه آبخيزداري (نقد و بازنگري روش 3-مطالعات ارزيابي مؤسسه تحقيقات خاك و آب)، از انتشارات دفتر مطالعات معاونت آبخيزداري 4-آلنباخ پ، 1349، زمين‌شناسي و سنگ‌شناسي دماوند و اطراف آن (البرزمركزي ـ ايران)، سازمان زمين‌شناسي كشور 5-بربريان، م و همكاران، 1375، پژوهش و بررسي نوزمين ساخت و خطر زمين‌لرزه در گستره سمنان، سازمان زمين‌شناسي كشور 6-بنائي، محمدحسن، 1375، نقشه رژيم رطوبتي حرارتي ايران، مقياس 1:2500000، مؤسسه تحقيقات خاك و آب 7-بنائي، محمدحسن، 2000 ميلادي، نقشه جامع خاكهاي ايران، مقياس 1:1000000، مؤسسه تحقيقات خاك و آب 8-خسرو تهراني، خسرو، 1376، چينه‌شناسي ايران، انتشارات دانشگاه پيام نور 9-دانشگاه آزاد اسلامي واحد ورامين، 1380، گزارش زمين‌شناسي و ژئومورفولوژي حوضه آبخيز عمرك شهرستان فيروزكوه 10-رفاهي، حسينقلي، 1375، فرسايش آبي و كنترل آن، از انتشارات دانشگاه تهران 11-زمين ساخت البرز، نظري حميد و شهيدي عليرضا، ‌1390، انتشارات سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور 12-سازمان جغرافيايي ارتش، 1368، عكسهاي هوايي حوزه مطالعاتي، مقياس 1:50000 13-سازمان جغرافيايي ارتش، 1371، نقشه‌هاي توپوگرافي حوزه مطالعاتي، مقياس 1:50000 14-سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح 1334، عكسهاي هوايي به مقياس 1:55000 منطقه 15-سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، 1376، نقشه‌هاي توپوگرافي به مقياس 1:50000، شيت‌هاي ورسك و ارجمند 16-سازمان زمين‌شناسي كشور، 1351، نقشه زمين‌شناسي البرز مركزي، شيت دماوند، آلنباخ‌ـ‌اشتايگر 17-سازمان زمين‌شناسي كشور، 1373، نقشه زمين‌شناسي 1:250000، سمنان به شماره No. G5 18-شركت جهاد تحقيقات آب و آبخيزداري، 1378، گزارش زمين‌شناسي و ژئومورفولوژي حوضه آبخيز دليچايي غرب حصار بن 19-شركت مهندسين مشاور نتپا، 1382، گزارش فيزيوگرافي حوضه آبخيز جليزجند 20-عليزاده، امين، اصول هيدرولوژي كاربردي، 1380، انتشارات آستان قدس رضوي. 21-مهدوي، محمد، هيدرولوژي كاربردي (جلد 1 و 2)، 1378، انتشارات دانشگاه تهران. 22-مهندسين مشاو نتپا، 1382، گزارش و نقشه مطالعات فرسايش و رسوب حوزه مطالعاتي، مقياس 1:25000 23-مهندسين مشاور رويان، 1379، گزارش زمين‌شناسي، جلد سوم مطالعات مديريت يكپارچه آب و خاك در بخش شمالي از حوضه آبخيز حبله‌رود 24-مهندسين مشاور نتپا، 1382، گزارش مطالعات فيزيوگرافي حوزه مطالعاتي 25-مهندسين مشاور نتپا، 1382، گزارش و نقشه مطالعات اقليم حوزه مطالعاتي، مقياس 1:25000 26-مهندسين مشاور نتپا، 1382، گزارش و نقشه مطالعات سنگ شناسي و ژئومورفولوژي حوزه مطالعاتي، مقياس 1:25000 27-مهندسين مشاور نتپا، 1382، گزاش و نقشه مطالعات پوشش گياهي حوزه مطالعاتي، مقياس 1:25000 28-نقشه‌ توپوگرافي، شيت سمنان با مقياس 1:250000 (4-39 NI) تهيه شده توسط سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، 1353. 29-نقشه زمين شناسي سمنان به مقياس 1:250. 000، سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور 30-نقشه‌‌هاي توپوگرافي با مقياس 1:50000 سازمان جغرافيايي ارتش جمهوري اسلامي ايران. شيت ورسك (شماره I 6561) و ارجمند (شماره IV 6561). 31-A. Mooaneni (june 2000) integration of geomrphlogy and pedology for improving and speeding up the soil survery in Iran. 32-FAO (1976) Aframe work for land evaluation. Pub No:32 33-FAO (1990) Guideline for soil description 34-FAO /unesco (1990) Soil map of the world 35-L. A. zinck (1986) Physiography and soils (Lecture notes) 36-P. J. Mahler (1970) Manual of multipurpose Land classification. Pub No: 212. Soil intitute of Iran. 37-P. J. Mahler (1970) Land classification for irrigation. Pub No:205 Soil institule of Iran. 38-USDA (1999) Keys to soil taxonomy by soil survey staff.